Ոսկե գնդակ

Ոսկե գնդակ (ֆր.՝ Ballon d'Or), ամենամյա ֆուտբոլային մրցանակ, որ շնորհվում էր ֆրանսիական «France Football» ամսագրի կողմից նախորդ տարվա ընթացքում լավագույն ելույթ ունեցող ֆուտբոլիստին՝ 1956-ից մինչև 2009-ը։ Մրցանակը ստեղծվել է Գաբրիել Անոյի նախաձեռնությամբ, որը խնդրեց իր գործընկերներին քվեարկել 1956-ին Եվրոպայի լավագույն խաղացողի համար. մրցանակը կոչում էին նաև Եվրոպայի տարվա լավագույն ֆուտբոլիստ։ Առաջին հաղթողը Սթենլի Մեթյուզն էր՝ «Բլեքպուլ» ակումբից^[1][2][3]։

Ի սկզբանե, լրագրողները կարող էին միայն քվեարկել եվրոպական ակումբներում հանդես եկող եվրոպացի խաղացողների համար և այնպիսի ֆուտբոլիստներ, ինչպիսիք են Դիեգո Մարադոնան և Պելեն չէին կարող ստանալ այն։ 1995-ին, կանոնները փոփոխվեցին, ինչը թույլ տվեց ոչ եվրոպացի ֆուտբոլիստներին հաղթել մրցանակը, եթե նրանք խաղում էին եվրոպական ակումբում։ Առաջին ոչ եվրոպացին, որը հաղթեց մրցանակը կանոնների փոփոխությունից հետո լիբերիացի Ջորջ Վեան էր^[4]։ Հետագայում լրագրողների թվաքանակը նույնպես աճեց՝ հասնելով 96-ի։

Միայն երեք ֆուտբոլսիտներին է հաջողվել հաղթել մրցանակը երեքական անգամ. Յոհան Կրոյֆ, Միշել Պլատինի և Մարկո վան Բաստեն։ Ընդ որում Պլատինին միակն է, որը արժանացել է Ոսկե գնդակին երեք անգամ անընդմեջ՝ 1983-1985 թվականներին։ Գերմանացի և հոլանդացի ֆուտբոլիստներն ամենաշատն են արժանացել մրցանակին. 7-ական անգամ։ Իտալական Յուվենտուս և Միլան ակումբների խաղացողներն ամենաշատն են ստացել մրցանակը. վեց ֆուտբոլիստներ ստացել են ութ Ոսկե գնդակ նշված ակումբներում հանդես գալու ընթացքում։ Վերջին ֆուտբոլիստը, որը արժանացել է «Ֆրանս ֆուտբոլի» Ոսկե գնդակին համարվում է Լիոնել Մեսսին։

Լև Յաշինը միակ դարպասապահն է, որը ստացել է այդ մրցանակը (1963-ին)։

2010 թվականին «France Football»-ի Ոսկե գնդակ և ՖԻՖԱ-ի տարվա ֆուտբոլիստ մրցանակները միավորվեցին։ Աշխարհի լավագույն ֆուտբոլիստը սկսեց նոր մրցանակ ստանալ, այն կոչվում է «ՖԻՖԱ Ոսկե գնդակ»։ Այս տիտղոսի առաջին մրցանակակիրը դարձավ Լիոնել Մեսսին^[5]։

Հաղթողներ խմբագրել

Տեղ Ֆուտբոլիստ Երկիր Միավ. 1956 1 Սթենլի Մեթյուզ  Անգլիա 47 2 Ալֆրեդո դի Ստեֆանո  Արգենտինա 44 3 Ռայմոն Կոպա  Ֆրանսիա 33 4 Ֆերենց Պուշկաշ  Հունգարիա 32 5 Լև Յաշին  ԽՍՀՄ 19 1957 1 Ալֆրեդո դի Ստեֆանո  Իսպանիա 72 2 Բիլլի Ռայթ  Անգլիա 19 3 Դանքան Էդվարդս  Անգլիա 16 3 Ռայմոն Կոպա  Ֆրանսիա 16 5 Լադիսլաո Կուբալա  Իսպանիա 15 1958 1 Ռայմոն Կոպա  Ֆրանսիա 71 2 Հելմուտ Ռան  Գերմանիա 40 3 Ժյուստ Ֆոնտեն  Ֆրանսիա 23 4 Կուրտ Համրին  Շվեդիա 15 4 Ջոն Չառլզ  Ուելս 15 1959 1 Ալֆրեդո դի Ստեֆանո  Իսպանիա 80 2 Ռոյմոնդ Կոպա  Ֆրանսիա 42 3 Ջոն Չարլզ  Ուելս 24 4 Լուիս Սուարես Միրամոնտես  Իսպանիա 22 5 Ագնե Սիմոնսոն  Շվեդիա 20 1960 1 Լուիս Սուարես Միրամոնտես  Իսպանիա 54 2 Ֆերենց Պուշկաշ  Հունգարիա 37 3 Ուվե Զելեր  Գերմանիա 33 4 Ալֆրեդո դի Ստեֆանո  Իսպանիա 32 5 Լև Յաշին  ԽՍՀՄ 28 1961 1 Օմար Սիվորի  Իտալիա 46 2 Լուիս Սուարես Միրամոնտես  Իսպանիա 40 3 Ջիմմին Հայնս  Անգլիա 22 4 Լև Յաշին  ԽՍՀՄ 21 5 Ֆերենց Պուշկաշ  Հունգարիա 16 1962 1 Յոզեֆ Մասոպուստ  Չեխիա 65 2 Էյսեբիո  Պորտուգալիա 53 3 Կարլ-Հայնց Շնելինգեր  Գերմանիա 33 4 Դրագոսլավ Շեկուլարաչ  Հարավսլավիա 26 5 Արմանդ Ժուրիոն  Բելգիա 15 1963 1 Լև Յաշին  ԽՍՀՄ 73 2 Ջաննի Ռիվերա  Իտալիա 56 3 Ջիմմի Գրիվզ  Անգլիա 51 4 Դենիս Լոու  Շոտլանդիա 45 5 Էյսեբիո  Պորտուգալիա 19 1964 1 Դենիս Լոու  Շոտլանդիա 61 2 Լուիս Միրամոնտես Սուարես  Իսպանիա 43 3 Ամանսիո  Իսպանիա 38 4 Էյսեբիո  Պորտուգալիա 31 5 Պոլ վան Հիմստ  Բելգիա 28 1965 1 Էյսեբիո  Պորտուգալիա 67 2 Ջիաչինտո Ֆակետտի  Իտալիա 59 3 Լուիս Մրիամոնտես Սուարես  Իսպանիա 45 4 Պոլ վան Հիմստ  Բելգիա 25 5 Բոբի Չարլթոն  Անգլիա 19 1966 1 Բոբի Չարլթոն  Անգլիա 81 2 Էուսեբիո  Պորտուգալիա 80 3 Ֆրանց Բեկենբաուեր  Գերմանիա 59 4 Բոբբի Մուռ  Անգլիա 31 5 Ֆլորիան Ալբերտ  Հունգարիա 23 1967 1 Ֆլորիան Ալբերտ  Հունգարիա 68 2 Բոբի Չարլթոն  Անգլիա 40 3 Ջիմմի Ջոնսթոն  Շոտլանդիա 39 4 Ֆրանց Բեկենբաուեր  Գերմանիա 37 5 Էուսեբիո  Պորտուգալիա 26 1968 1 Ջորջ Բեսթ Հյուսիսային Իռլանդիա 61 2 Բոբի Չարլթոն  Անգլիա 53 3 Դրագան Ձայիչ  Հարավսլավիա 46 4 Ֆրանց Բեկենբաուեր  Գերմանիա 36 5 Ջակինտո Ֆաչետտի  Իտալիա 30 1969 1 Ջաննի Ռիվերա  Իտալիա 83 2 Լուիջի Ռիվա  Իտալիա 79 3 Գերդ Մյուլլեր  Գերմանիա 38 4 Յոհան Կրոյֆ  Նիդերլանդներ 30 5 Օվե Քինդվալ  Շվեդիա 30 1970 1 Գերդ Մյուլլեր  Գերմանիա 77 2 Բոբբի Մուռ  Անգլիա 70 3 Լուիջի Ռիվա  Իտալիա 65 4 Ֆրանց Բեկենբաուեր  Գերմանիա 32 5 Վոլֆգանգ Օվերաթ  Գերմանիա 29 1971 1 Յոհան Կրոյֆ  Նիդերլանդներ 116 2 Սանդրո Մացցոլա  Իտալիա 57 3 Ջորջ Բեսթ Հյուսիսային Իռլանդիա 56 4 Գյունտեր Նետցեր  Գերմանիա 30 5 Ֆրանց Բեկենբաուեր  Գերմանիա 27 1972 1 Ֆրանց Բեկենբաուեր  Գերմանիա 81 2 Գերդ Մյուլլեր  Գերմանիա 79 3 Գյունտեր Նետցեր  Գերմանիա 79 4 Յոհան Կրոյֆ  Նիդերլանդներ 73 5 Պյետ Կեյցեր  Նիդերլանդներ 13 1973 1 Յոհան Կրոյֆ  Նիդերլանդներ 96 2 Դինո Ձոֆֆ  Իտալիա 47 3 Գերդ Մյուլլեր  Գերմանիա 44 4 Ֆրանց Բեկենբաուեր  Գերմանիա 30 5 Բիլլի Բրեմներ  Շոտլանդիա 22 1974 1 Յոհան Կրոյֆ  Նիդերլանդներ 116 2 Ֆրանց Բեկենբաուեր  Գերմանիա 105 3 Կազիմեժ Դեյնա  Լեհաստան 35 4 Փոլ Բրեյտներ  Գերմանիա 32 5 Յոհան Նեեսկենս  Նիդերլանդներ 21 1975 1 Օլեգ Բլոխին  ԽՍՀՄ 122 2 Ֆրանց Բեկենբաուեր  Գերմանիա 42 3 Յոհան Կրոյֆ  Նիդերլանդներ 27 4 Բերտի Վոգտս  Գերմանիա 25 5 Սեպպ Մայեր  Գերմանիա 20 1976 1 Ֆրանց Բեկենբաուեր  Գերմանիա 91 2 Ռոբ Ռոնսենբրինկ  Նիդերլանդներ 75 3 Իվո Վիկտոր  Չեխիա 52 4 Քևին Քիգան  Անգլիա 32 5 Միշել Պլատինի  Ֆրանսիա 19 1977 1 Ալան Սիմոնսեն  Նիդերլանդներ 74 2 Քևին Քիգան  Անգլիա 71 3 Միշել Պլատինի  Ֆրանսիա 70 4 Ռոբերտո Բետտեգա  Իտալիա 39 5 Յոհան Կրոյֆ  Նիդերլանդներ 23 1978 1 Քևին Քիգան  Անգլիա 87 2 Հանս Քրանքի  Ավստրիա 81 3 Ռոբ Ռոնսենբրինկ  Նիդերլանդներ 50 4 Ռոբերտո Բետտեգա  Իտալիա 28 5 Պաոլո Ռոսսի  Իտալիա 23 1979 1 Քևին Քիգան  Անգլիա 118 2 Կառլ-Հայնց Ռումենիգե  Գերմանիա 52 3 Ռուուդ Կռոլ  Նիդերլանդներ 41 4 Մանֆրեդ Կայց  Գերմանիա 27 5 Միշել Պլատինի  Ֆրանսիա 23 1980 1 Կառլ-Հայնց Ռումենիգե  Գերմանիա 122 2 Բեռնդ Շուստեր  Գերմանիա 34 3 Միշել Պլատինի  Ֆրանսիա 33 4 Վիլֆրեդ վան Մոյեր  Բելգիա 27 5 Յան Կոլեմանս  Բելգիա 20 1981 1 Կառլ-Հայնց Ռումենիգե  Գերմանիա 106 2 Փոլ Բրեյտներ  Գերմանիա 64 3 Բեռնդ Շուստեր  Գերմանիա 39 4 Միշել Պլատինի  Ֆրանսիա 36 5 Օլեգ Բլոխին  ԽՍՀՄ 14 1982 1 Պաոլո Ռոսսի  Իտալիա 115 2 Ալեն Ժիրես  Ֆրանսիա 64 3 Զբիգնև Բոնեկ  Լեհաստան 53 4 Կառլ-Հայնց Ռումենիգե  Գերմանիա 51 5 Բրունո Կոնտի  Իտալիա 48

Տեղ Ֆուտբոլիստ Երկիր Միավ. 1983 1 Միշել Պլատինի  Ֆրանսիա 110 2 Քեննի Դալգլիշ  Շոտլանդիա 26 3 Ալան Սիմոնսեն  Դանիա 25 4 Գորդոն Ստրաչան  Շոտլանդիա 24 5 Ֆելիքս Մագատ  Գերմանիա 20 1984 1 Միշել Պլատինի  Ֆրանսիա 110 2 Ժան Տիգանա  Ֆրանսիա 57 3 Պրեբեն Էլկյաեր Լարսեն  Դանիա 48 4 Յան Ռաշ  Ուելս 44 5 Չալանա  Պորտուգալիա 18 1985 1 Միշել Պլատինի  Ֆրանսիա 127 2 Պրեբեն Էլկյաեր Լարսեն  Դանիա 71 3 Բերնդ Շուստեր  Գերմանիա 46 4 Միկաել Լաուդրուպ  Դանիա 14 5 Կառլ-Հայնց Ռումենիգե  Գերմանիա 13 1986 1 Իգոր Բելանով  ԽՍՀՄ 84 2 Գարի Լինեկեր  Անգլիա 62 3 Էմիլիո Բուտրագենյո  Իսպանիա 59 4 Մանուել Ամորոս  Ֆրանսիա 22 5 Պրեբեն Էլկյաեր  Դանիա 22 1987 1 Ռուուդ Գուլիտ  Նիդերլանդներ 106 2 Պաուլո Ֆուտրե  Պորտուգալիա 91 3 Էմիլիո Բուտրագենյո  Իսպանիա 61 4 Միչել  Իսպանիա 29 5 Գարի Լինեկեր  Անգլիա 13 1988 1 Մարկո վան Բաստեն  Նիդերլանդներ 129 2 Ռուուդ Գուլիտ  Նիդերլանդներ 88 3 Ֆրենկ Ռայկարդ  Նիդերլանդներ 45 4 Ալեքսեյ Միխայլիչենկո  ԽՍՀՄ 41 5 Ռոնալդ Կուման  Նիդերլանդներ 39 1989 1 Մարկո վան Բաստեն  Նիդերլանդներ 119 2 Ֆրանկո Բարեզի  Իտալիա 80 3 Ֆրենկ Ռայկարդ  Նիդերլանդներ 43 4 Լոթար Մաթեուս  Գերմանիա 24 5 Պիտեր Շիլտոն  Անգլիա 22 1990 1 Լոթար Մաթեուս  Գերմանիա 137 2 Սալվատորե Սկիլաչի  Իտալիա 84 3 Անդրես Բրեմե  Գերմանիա 68 4 Պոլ Գասկոին  Անգլիա 43 5 Ֆրանկո Բարեզի  Իտալիա 37 1991 1 Ժան-Պիեռ Պապեն  Ֆրանսիա 141 2 Դեյան Սավիչեվիչ  Հարավսլավիա 42 2 Դարկո Պանչև  Հարավսլավիա 42 2 Լոթար Մաթեուս  Գերմանիա 42 5 Ռոբերտ Պրոսինեչկի  Խորվաթիա 34 1992 1 Մարկո վան Բաստեն  Նիդերլանդներ 98 2 Խրիստո Ստոիչկով  Բուլղարիա 80 3 Դենիս Բերգկամպ  Նիդերլանդներ 53 4 Թոմաս Հեսսլեր  Գերմանիա 42 5 Պետեր Շմեյխել  Դանիա 41 1993 1 Ռոբերտո Բաջիո  Իտալիա 114 2 Դենիս Բերգկամպ  Նիդերլանդներ 83 3 Էրիկ Կանտոնա  Ֆրանսիա 34 4 Ալեն Բոկշիչ  Խորվաթիա 29 5 Միկաել Լաուդրուպ  Դանիա 27 1994 1 Խրիստո Ստոիչկով  Բուլղարիա 210 2 Ռոբերտո Բաջիո  Իտալիա 136 3 Պաոլո Մալդինի  Իտալիա 109 4 Թոմաս Բրոլին  Շվեդիա 68 5 Գեորգե Հաջի  Ռումինիա 68 1995 1 Ջորջ Վեա  Լիբերիա 144 2 Յուրգեն Կլինսման  Գերմանիա 108 3 Յարի Լիտմանեն  Ֆինլանդիա 67 4 Ալեսսանդրո Դել Պիեռո  Իտալիա 57 5 Պատրիկ Կլյուվերտ  Նիդերլանդներ 47 1996 1 Մաթիաս Զամմեր  Գերմանիա 144 2 Ռոնալդո  Բրազիլիա 143 3 Ալան Շիրեր  Անգլիա 107 4 Ալեսանդրո Դել Պիեռո  Իտալիա 69 5 Յուրգեն Կլինսման  Գերմանիա 60 1997 1 Ռոնալդո  Բրազիլիա 222 2 Պրեդրագ Միատովիչ  Հարավսլավիա 72 3 Զինեդին Զիդան  Ֆրանսիա 63 4 Դենիս Բերգկամպ  Նիդերլանդներ 53 5 Ռոբերտո Կառլոս  Բրազիլիա 47 1998 1 Զինեդին Զիդան  Ֆրանսիա 244 2 Դավոր Շուկեր  Խորվաթիա 68 3 Ռոնալդո  Բրազիլիա 66 4 Մայքլ Օուեն  Անգլիա 51 5 Ռիվալդո  Բրազիլիա 45 1998 1 Ռիվալդո  Բրազիլիա 219 2 Դեվիդ Բեքհեմ  Անգլիա 154 3 Անդրեյ Շևչենկո  Ուկրաինա 64 4 Գաբրիել Բատիստուտա  Արգենտինա 48 5 Լուիշ Ֆիգու  Պորտուգալիա 38 2000 1 Լուիշ Ֆիգու  Պորտուգալիա 197 2 Զինեդին Զիդան  Ֆրանսիա 181 3 Անդրեյ Շևչենկո  Ուկրաինա 85 4 Թիերի Անրի  Ֆրանսիա 57 5 Ալեսսանդրո Նեստա  Իտալիա 39 2001 1 Մայքլ Օուեն  Անգլիա 176 2 Ռաուլ Գոնսալես  Իսպանիա 140 3 Օլիվեր Կան  Գերմանիա 114 4 Դևիդ Բեքհեմ  Անգլիա 102 5 Ֆրանչեսկո Տոտտի  Իտալիա 27 2002 1 Ռոնալդո  Բրազիլիա 171 2 Ռոբերտո Կառլոս  Բրազիլիա 145 3 Օլիվեր Կան  Գերմանիա 114 4 Զինեդին Զիդան  Ֆրանսիա 78 5 Միխայել Բալլակ  Գերմանիա 67 2003 1 Պավել Նեդվեդ  Չեխիա 190 2 Թիերի Անրի  Ֆրանսիա 128 3 Պաոլո Մալդինի  Իտալիա 123 4 Անդրեյ Շևչենկո  Ուկրաինա 102 5 Զինեդին Զիդան  Ֆրանսիա 64 2004 1 Անդրեյ Շևչենկո  Ուկրաինա 175 2 Դեկո  Պորտուգալիա 139 3 Ռոնալդինյո  Բրազիլիա 133 4 Թիերի Անրի  Ֆրանսիա 80 5 Թեոդորոս Զագորակիս  Հունաստան 44 2005 1 Ռոնալդինյո  Բրազիլիա 225 2 Ֆրենկ Լեմպարդ  Անգլիա 148 3 Սթիվեն Ջերարդ  Անգլիա 142 4 Թիերի Անրի  Ֆրանսիա 41 5 Անդրեյ Շևչենկո  Ուկրաինա 33 2006 1 Ֆաբիո Կանավառո  Իտալիա 173 2 Ջանլուիջի Բուֆֆոն  Իտալիա 124 3 Թիերի Անրի  Ֆրանսիա 121 4 Ռոնալդինյո  Բրազիլիա 73 5 Զինեդին Զիդան  Ֆրանսիա 71 2007 1 Կակա  Բրազիլիա 444 2 Կրիշտիանու Ռոնալդու  Պորտուգալիա 277 3 Լիոնել Մեսսի  Արգենտինա 255 4 Դիդիե Դրոգբա  Կոտ դ'Իվուար 108 5 Անդրեա Պիրլո  Իտալիա 41 2008 1 Կրիշտիանու Ռոնալդու  Պորտուգալիա 446 2 Լիոնել Մեսսի  Արգենտինա 281 3 Ֆեռնանդո Տոռես  Իսպանիա 179 4 Իկեր Կասիլյաս  Իսպանիա 133 5 Չավի Էռնանդես  Իսպանիա 97 2009 1 Լիոնել Մեսսի  Արգենտինա 473 2 Կրիշտիանու Ռոնալդու  Պորտուգալիա 233 3 Չավի Էռնանդես  Իսպանիա 170 4 Անդրես Ինիեստա  Իսպանիա 149 5 Սամուել Էտո'Օ  Կամերուն 75

Վիճակագրություն խմբագրել

Ըստ երկրների խմբագրել Երկիր Խաղացողներ Ընդհանուր  Գերմանիա 5 7  Նիդերլանդներ 3 7  Ֆրանսիա 4 6  Բրազիլիա 4 5  Անգլիա 4 5  Իտալիա 5 5  Պորտուգալիա 3 3  ԽՍՀՄ 3 3  Իսպանիա 2 3  Արգենտինա 1 3  Չեխիա 2 2  Բուլղարիա 1 1  Դանիա 1 1  Հունգարիա 1 1  Լիբերիա 1 1  Հյուսիսային Իռլանդիա 1 1  Շոտլանդիա 1 1  Ուկրաինա 1 1

Ըստ ակումբների խմբագրել Ակումբ Խաղացողներ Ընդհանուր «Յուվենտուս» 6 8 «Միլան» 6 8 «Բարսելոնա» 6 7 «Ռեալ Մադրիդ» 5 6 «Բավարիա Մյունխեն» 3 5 «Մանչեսթեր Յունայթեդ» 4 4 «Դինամո Կիև» 2 2 «Ինտեր Միլան» 2 2