Յարի Լիտմանեն
Յարի Լիտմանեն (ֆիններեն՝ Jari Olavi Litmanen, փետրվարի 20, 1971[1][2][3], Լահթի, Ֆինլանդիա), ֆինն ֆուտբոլիստ, Ֆինլանդիայի պատմության լավագույն ֆուտբոլիստ, Ֆինլանդիայի հավաքականի ռեկորդակիր է եղել անցկացրած հանդիպումների քանակով, իսկ երկրորդը՝ խփած գոլերի քանակով։ Ըստ ՈւԵՖԱ-ի հոբելյանական պարգևների՝ համարվել է Ֆինլանդիայի լավագույն ֆուտբոլիստ։
| Յարի Լիտմանեն | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | փետրվարի 20, 1971[1][2][3] (53 տարեկան) |
| Ծննդավայր | Լահթի, Ֆինլանդիա |
| Քաղաքացիություն |  Ֆինլանդիա |
| Մասնագիտություն | ֆուտբոլիստ, color commentator, դերասան և documentary participant |
| Ծնողներ | հայր՝ Olavi Litmanen? |
| Պարգևներ և մրցանակներ | |
 Jari Litmanen Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն խմբագրել
Յարին ծնվել է Լահտիում՝ ֆուտբոլիստների ընտանիքում։ Նրա հայրը՝ Օլավի Լիթմանենը, եղել է «Ռեյպաս» ֆուտբոլային ակումբի և Ֆինլանդիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքականի խաղացող։ Մայրը նույնպես ֆուտբոլիստ է եղել, նա խաղացել է «Ռեյպաս» կանանց ակումբում։ Յարին մանկության տարիներին, բացի ֆուտբոլից, լրջորեն զբաղվել է հոկեյով և մինչև 14 տարեկան հասակ կարողացել է համատեղել է երկու մարզաձևերը[6]։
Նա ազգային հավաքականի կազմում իր նորամուտը նշել է 1989 թվականի հոկտեմբերի 22-ին 18 տարեկան հասակում՝ Տրինիդադ և Տոբագոյի ֆուտբոլի ազգային հավաքականի դեմ խաղում։ Նա իր առաջին գոլը խփել է 1991 թվականի մայիսի 16-ին Մալթայի դեմ խաղում։
Լիթմանինի փոխարեն 1994-1995 ՈւԵՖԱ-ի Չեմպիոնների լիգայի եզրափակչում փոխարինման է դուրս եկել 18-ամյա Պատրիկ Կլյուվերտը, որը խփել է «Այաքսի» հաղթական գոլը «Միլանի» դեմ խաղում։ 1995 թվականի սեպտեմբերի 27-ին նա հեթ-տրիկի հեղինակ է դարձել «Ֆերենցվարոշի» դեմ Չեմպիոնների լիգայի խաղում։ Այդ հեթ-տրիկը մնում է միակը ֆինն խաղացողների համար Չեմպիոնների լիգայում։ 1995-1996 Չեմպիոնների լիգայի եզրափակչում Լիթմանինը «Յուվենտուսի» հետ խաղում հավասարեցրել է հաշիվը, իսկ հետո գոլի հեղինակ դարձել 11 մետրանոց հարվածաշարում, սակայն «Այաքսը» պարտվել է «Յուվենտուսին»։
2004 թվականին նա խզել է պայմանագիրը «Այաքսի» հետ և տեղափոխվել ֆիննական «Լահտի» ակումբ[7]։
2007 թվականին ծանր վնասվածքի պատճառով «Մալմյոյի» հետ խզել է պայմանագիրը և դարձել ազատ ֆուտբոլիստ։ 2008 թվականի հունվարին Յարին պայմանագիր է կնքել անգլիական «Ֆուլհեմի» հետ։ Այդ ակումբում ոչ մի հանդիպում նա չի անցկացրել և լքել է այն։ Նա պայմանագիր է կնքել «Լահտիի» հետ, որտեղ անցկացրել է երեք տարի։
2011 թվականի հոկտեմբերի 29-ին Ֆինլանդիայի առաջնությունում նա անցկացրել է 200-րդ և վերջին հանդիպումը։
2010 թվականի նոյեմբերի 17-ին Սան Մարինոյի ֆուտբոլի ազգային հավաքականի դեմ խաղում (8:0) ազգային հավաքականի իր 137-րդ և վերջին պաշտոնական խաղում նա 11 մետրանոցից խփել է իր 32-րդ գոլը։ Այդ գոլը Լիթմանենին դարձրել է Եվրոպայի առաջնության ընտրական փուլերի ամենատարեց ռմբարկուն (39 տարի 270 օր)[8]։ 2012 թվականի սեպտեմբերի 10-ին նա հրաժեշտի հանդիպում է անցկացրել, որում Ֆինլանդիայի հավաքականը 5:2 հաշվով հաղթել է աշխարհի հավաքականին[9]։
2010 թվականին նրա հայրենի քաղաք Լահտիում կանգնեցվել է նրա հուշարձանը։
Անձնական կյանք խմբագրել
Յարի Լիթմանենը հայր է դարձել 2006 թվականի նոյեմբերին, նրա կինը էստոնացի մոդել Լյու Յուրգենսոնն է։ 2007 թվականի սեպտեմբերին ծնվել է նրանց երկրորդ որդին՝ Բրունոն։
Յարիի կրտսեր քույրը՝ Սինին, բասկետբոլիստ է։
Ձեռքբերումներ խմբագրել
Մյուպա 47 խմբագրել
- Ֆինլանդիայի գավաթակիր՝ 1992 թվական
Այաքս խմբագրել
- Հոլանդիայի չեմպիոն՝ 1993-1994, 1994-1995, 1995-1996, 1997-1998, 2003-2004 թվականներ
- Հոլանդիայի գավաթակիր՝ 1993, 1998, 1999 թվականներ
- Հոլանդիայի սուպերգավաթակիր՝ 1993, 1994, 1995 թվականներ
- ՈՒԵՖԱ-ի Չեմպիոնների լիգայի հաղթող՝ 1995 թվական
- ՈՒԵՖԱ-ի գավաթակիր՝ 1992 թվական
- ՈՒԵՖԱ-ի Սուպերգավաթի հաղթող՝ 1995 թվական
- Միջմայրցամաքային գավաթի հաղթող՝ 1995 թվական
Լիվերպուլ խմբագրել
- Լիգայի գավաթակիր՝ 2000-2001 թվականներ
- Անգլիայի գավաթի հաղթող՝ 2000-2001 թվականներ
- Անգլիայի սուպերգավաթի հաղթող՝ 2001 թվական
- ՈւԵՖԱ-ի գավաթակիր՝ 2000-2001 թվականներ
- ՈւԵՖԱ-ի Սուպերգավաթի հաղթող՝ 2001 թվական
Ֆինլանդիայի հավաքականի խմբագրել
- Հյուսիսային Եվրոպայի չեմպիոն՝ 2001 թվական
Անձնական խմբագրել
- Ֆինլանդիայի տարվա լավագույն մարզիկ՝ 1995 թվական
- Ֆինլանդիայի տարվա լավագույն ֆուտբոլիստ (ըստ մարզական հրապարակումների և ֆեդերացիայի լրագրողների) (9)՝ 1990, 1992, 1993, 1994, 1995, 1996, 1997, 1998, 2000 թվականներ
- Հոլանդիայի տարվա լավագույն ֆուտբոլիստ՝ 1993 թվական
- Հոլանդիայի առաջնության լավագույն ռմբարկու՝ 1994 թվական
- Ֆինլանդիայի տարվա լավագույն մարզիկ՝ 1995 թվական
- Ֆինլանդիայի տարվա լավագույն ֆուտբոլիստ (ըստ մարզական հրապարակումների և ֆեդերացիայի լրագրողների) (9)՝ 1990, 1992, 1993, 1994, 1995, 1996, 1997, 1998, 2000 թվականներ
- Հոլանդիայի տարվա լավագույն ֆուտբոլիստ՝ 1993 թվական
- Հոլանդիայի առաջնության լավագույն ռմբարկու՝ 1994 թվական
- Ֆինլանդիայի հավաքականի ռեկորդակիրը հանդիպումների քանակով՝ 137
- Ֆինլանդիայի հավաքականում խփած գոլերով 2-րդը՝ 32
- 1954-2003 թվականների լավագույն ֆին ֆուտբոլիստ (ՈւԵՖԱ-ի 50-ամյակի մրցանակ)
Կարիերայի վիճակագրություն խմբագրել
Ակումբ խմբագրել
| Ակումբ | Մրցաշրջան | Լիգա | Գավաթ | Կոնտինենտալ | Այլ | Ընդամենը | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Դիվիզիոն | Խաղեր | Գոլեր | Խաղեր | Գոլեր | Խաղեր | Գոլեր | Խաղեր | Գոլեր | Խաղեր | Գոլեր | ||
| Րեյֆաս Լատհի | 1987 | Մեստարուսարջա | 9 | 0 | 1 | 0 | - | - | 10 | 0 | ||
| 1988 | Մեստարուսարջա | 26 | 8 | 4 | 0 | - | - | 30 | 8 | |||
| 1989 | Մեստարուսարջա | 25 | 6 | 4 | 2 | - | - | 29 | 8 | |||
| 1990 | Մեստարուսարջա | 26 | 14 | 3 | 0 | - | - | 29 | 14 | |||
| Ընդամենը | 86 | 28 | 12 | 2 | 0 | 0 | 0 | 0 | 98 | 30 | ||
| Հելսինկի ՖԱ | 1991 | Ֆինլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն | 27 | 16 | 0 | 0 | 2 | 0 | - | 29 | 16 | |
| ՄայՊա-47 | 1992 | Ֆինլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն | 18 | 7 | 6 | 4 | - | - | 24 | 11 | ||
| Այաքս ՖԱ | 1992-1993 | Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնություն | 12 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 14 | 1 |
| 1993-1994 | Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնություն | 30 | 26 | 3 | 4 | 5 | 4 | 1 | 2 | 39 | 36 | |
| 1994-1995 | Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնություն | 27 | 17 | 4 | 2 | 11 | 6 | 1 | 1 | 43 | 26 | |
| 1995-1996 | Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնություն | 26 | 14 | 2 | 0 | 12 | 9 | 0 | 0 | 40 | 23 | |
| 1996-1997 | Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնություն | 16 | 6 | 1 | 0 | 7 | 2 | 1 | 0 | 25 | 8 | |
| 1997-1998 | Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնություն | 25 | 16 | 3 | 4 | 6 | 2 | 0 | 0 | 34 | 22 | |
| 1998-1999 | Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնություն | 23 | 11 | 5 | 1 | 4 | 1 | 1 | 0 | 33 | 13 | |
| Ընդամենը | 159 | 91 | 19 | 11 | 46 | 24 | 4 | 3 | 228 | 129 | ||
| Բարսելոնա ՖԱ | 1999-2000 | Լա Լիգա | 21 | 3 | 2 | 1 | 8 | 0 | 1 | 0 | 32 | 4 |
| 2000-2001 | Լա Լիգա | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | - | 0 | 0 | ||
| Ընդամենը | 21 | 3 | 2 | 1 | 8 | 0 | 1 | 0 | 32 | 4 | ||
| Լիվերպուլ ՖԱ | 2000-2001 | Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա) | 5 | 1 | 2 | 1 | 2 | 0 | 2 | 0 | 11 | 2 |
| 2001-2002 | Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա) | 21 | 4 | 1 | 0 | 9 | 3 | 1 | 0 | 32 | 7 | |
| Ընդամենը | 26 | 5 | 3 | 1 | 11 | 3 | 3 | 0 | 43 | 9 | ||
| Այաքս ՖԱ | 2002-2003 | Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնություն | 14 | 5 | 1 | 0 | 7 | 2 | 0 | 0 | 22 | 7 |
| 2003-2004 | Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնություն | 6 | 0 | 0 | 0 | 3 | 0 | 0 | 0 | 9 | 0 | |
| Ընդամենը | 20 | 5 | 1 | 0 | 10 | 2 | 0 | 0 | 31 | 7 | ||
| Լախտի ՖԱ | 2004 | Ֆինլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն | 11 | 3 | 1 | 0 | 1 | 0 | - | 13 | 3 | |
| Հանզա ՖԱ | 2004-2005 | Բունդեսլիգա | 13 | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 14 | 1 |
| Մալմյո ՖԱ | 2005 | Շվեցիայի ֆուտբոլի առաջնություն | 2 | 1 | 0 | 2 | 0 | - | 4 | 1 | ||
| 2006 | Շվեցիայի ֆուտբոլի առաջնություն | 8 | 2 | 0 | - | - | 8 | 2 | ||||
| 2007 | Շվեցիայի ֆուտբոլի առաջնություն | 0 | 0 | - | - | 0 | 0 | |||||
| Ընդամենը | 10 | 3 | 2 | 0 | 0 | 0 | 12 | 3 | ||||
| Ֆուլհեմ ՖԱ | 2007-2008 | Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա) | 0 | 0 | 0 | 0 | - | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Լախտի ՖԱ | 2008 | Ֆինլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն | 6 | 3 | 0 | 0 | - | 0 | 0 | 6 | 3 | |
| 2009 | Ֆինլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն | 13 | 2 | 2 | 0 | 6 | 1 | 3 | 1 | 24 | 4 | |
| 2010 | Ֆինլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն | 21 | 5 | 0 | 0 | - | 2 | 0 | 23 | 5 | ||
| Ընդամենը | 40 | 10 | 2 | 0 | 6 | 1 | 5 | 1 | 53 | 12 | ||
| Հելսինկի ՖԱ | 2011 | Ֆինլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն | 18 | 1 | 1 | 1 | 2 | 0 | 1 | 0 | 22 | 2 |
| Ընդհանուր կարիերա | 449 | 173 | 48 | 20 | 15 | 4 | 87 | 30 | 599 | 227 | ||
- Ֆինլանդիայի լիգայի գավաթն առաջին անգամ անցկացվել է 1994 թվականին։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Transfermarkt.com(բազմ․) — 2000.
- ↑ 2,0 2,1 Enciclopèdia de l'esport català (կատ.) — Grup Enciclopèdia, 2012.
- ↑ 3,0 3,1 Արգենտինական ֆուտբոլի տվյալների շտեմարան (իսպ.)
- ↑ https://www.suomenjalkapallomuseo.fi/4
- ↑ https://www.palloliitto.fi/jalkapallouutiset/suomen-leijonan-ritarimerkki-jari-litmaselle
- ↑ «Литманен: я выбрал футбол, а не хоккей, и не жалею об этом». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 19-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 19-ին.
- ↑ Яри Литманен возвращается на родину. «Советский спорт», 13 апреля 2004
- ↑ «Литманен стал самым возрастным автором гола в отборочных циклах». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ նոյեմբերի 25-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
- ↑ «Литманен попрощался с футболом — ЧМ. Квалификация. Европа 2014 — Футбол — Eurosport». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Պրոֆիլը RSSSF կայքում
- Խաղացողի պրոֆիլը «HIJ»-ի պաշտոնական կայքում(ֆին.)
- Վիճակագրություն՝ ըստ Վեյկկաուսլիգիի պաշտոնական կայքի(ֆին.)
- Խաղացողի պրոֆիլը Liverbird.ru-ում(ռուս.)
- Կենսագրություն և հարցազրույց խաղացողի հետ Sports.ru-ում(ռուս.)
- Խաղացողի պրոֆիլը Ֆինլանդիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի կայքում(ֆին.)
- Խաղացողի պրոֆիլը LFCHistory.net-ում(անգլ.)
- Խաղացողի պրոֆիլը «Լիվերպուլի» պաշտոնական կայքում(անգլ.)
- Հոդված ՈւԵՖԱ-ի պաշտոնական կայքում(անգլ.)
- «Ֆինն հրաձիգ» Sports.ru-ում 2008 փետրվարի 20