Ուրուգվայ

Ուրուգվայը հանրապետություն է։ Նահանգը և կառավարության ղեկավարին ընտրում է բնակչությունը հինգ տարի ժամկետով (երկրորդ անգամ անընդմեջ ընտրվելն արգելված է)։2015 թ. Տաբաե Վազքեզը երկրորդ անգամ ընտրվել է երկրի նախագահի պաշտոնում։

Խորհրդարանը երկու պալատից կազմված գլխավոր ասամբլեան է։

Վերին պալատը Սենատն է (30 տեղ)։ Պատգամավորները ընտրվում են համամասնական համակարգով։

Ստորին պալատը Ներկայացուցիչների պալատն է (99 տեղ)։ Պատգամավորները ընտրվում են համամասնական ընտրակարգով, Ուրուգվայի յուրաքանչյուր գերատեսչություն Ներկայացուցիչների պալատում ներկայացված է առնվազն 2 անդամով։

Գլխավոր ասամբլեայի պատգամավորների պաշտոնավարման ժամկետը 5 տարի է։

Մեծ քաղաքական կուսակցություններ խմբագրել

2014 թ. հոկտեմբերի ընտրություններից հետո խորհրդարանի անդամները`

• Ընդարձակ ճակատը` ձախ կոալիցիան, 15 սենատոր և 50 պատգամավոր
• Ազգային կուսակցություն «Սպիտակ» աջ, 10 սենատոր և 32 պատգամավոր
• Կոլորադոյի «Կրասնյե» կուսակցությունը՝ կենտրոնի աջ, 4 սենատոր և 13 պատգամավոր
• Անկախ կուսակցություն՝ ձախ կենտրոնական, 1 սենատոր և 3 պատգամավոր
• Ժողովրդական ժողովը՝ արմատական ձախ կոալիցիան, 1 պատգամավոր

Ընդարձակ ճակատը ներառում է 7 կուսակցություն, դրանց թվում՝ Ուրուգվայի կոմունիստական կուսակցությունը, Ուրուգվայի սոցիալիստական կուսակցությունը և Ժողովրդական հաղթանակի կուսակցությունը։

Ուրուգվայի ափերը ողողում են Ատլանտյան օվկիանոսի ջրերը։ Հյուսիսային հարթավայրերն աստիճանաբար փոխարինվում են խոտածածկ տարածքներով, որոնք արգենտինյան պամպաների շարունակությունն են։

Ուրուգվայի ափերը ցածր են, հարթ, լագոնային տեսակի։

Ամենաբարձր կետը Քադետրալ (Cerro Catedral) լեռն է՝ 514 մետր։

Կլիմա խմբագրել

Կլիման մերձարևադարձային մայրցամաքային է։ Միջին ջերմաստիճանը հունվար ամսին կազմում է 22 -24 °C, հուլիսին 8-9 °C: Այդ ժամանակ ներխուժում են հարավային «Պամպերո» քամիները, որոնց ընթացքում լինում է գիշերային կարճատև ջերմաստիճանային անկում մինչև −5 °C:

Տեղումները լինում են ողջ տարվա ընթացքում, հարավային և ներքին գագաթների սահմաններում կազմելով 1000 մմ, իսկ հյուսիսում և բարձրադիր վայրերում հասնում են մինչև 1200 մմ-ի։

Ուրուգվայը մեկն է այն Հարավամերիկյան պետություններից, որն ունի փոքր, բայց զարգացած տնտեսություն։ Մեկ շնչին հասնող ՀՆԱ-ն կազմել է 2013 թվականի տվյալներով 16,8 հազար դոլար (3-րդ տեղում է Լատինական Ամերիկայում և 94-րդ տեղը աշխարհում)։

Ուրուգվայի տնտեսությունը կենտրոնացած է անասնապահական արտադրանքի արտահանման վրա, իսկ ավելի ցածր մակարդակի վրա են գտնվում գյուղատնտեսությունը և ձկնաբուծությունը։ Աշխատողների 9%-ը զբաղվում է գյուղատնտեսությամբ, 15%-ը՝ արդյունաբերությամբ, 76%-ը՝ սպասարկման ոլորտում է։ Վերջին շրջանում տնտեսության մեջ կարևոր տեղ են զբաղեցնում բանկային գործունեությունը և տուրիզմը։

Բնակչության գրեթե 75%-ը կենտրոնացած է մայրաքաղաք Մոնտեվիդեոում։

2012 թվակյանի տվյալներով արտահանումը կազմել է 8.7 միլիարդ դոլար, և դրանց մեջ մտնում են միսը, բրինձը, կաշին, բուրդը, ձուկը, հալվան, մրգերը (նարինջ)։

Հիմնական գնորդներն են Բրազիլիան `19.3%, Չինաստանը` 9.2%, Արգենտինան `5.8%, Վենեսուելան` 4.8%, Ռուսաստանը՝ 4.5%, ԱՄՆ-ն՝ 3.7%, Գերմանիան` 3.0%:

2012 թ. ներմուծումը կազմել է 11.6 մլրդ դոլար, որի մեջ մտնում են նավթը և նավթամթերքները, արդյունաբերական սարքավորումները, քիմիական նյութերը, մեքենաները, թուղթը, պլաստմասանյութերը։

Հիմնական վաճառողներն են Բրազիլիան`18.0%, Արգենտինան` 15.0%, Չինաստանը`14.3%, ԱՄՆ-ն` 7.5%, Վենեսուելան` 7.1%, Ռուսաստանը` 5.1%:

Արդյունաբերություն խմբագրել

Հիմնական ոլորտներն են`

• Սննդամթերք
• մսամթերք
• գինեգործություն
• պահածոյացում
• տեքստիլ
• կաշի և կոշկեղեն

Էներգիա խմբագրել

95,6 % բաժին է ընկնում Հէկ-ին, իսկ մնացածը՝ Ջէկ-ին։

Տրանսպորտ խմբագրել

Երկաթուղու երկարությունը 2835 կմ է (1570 կմ-ը շահագործվում է դիզելային շարժիչով), իսկ մայրուղիները՝ մոտ 10 000 կմ։

Բնակչությունը՝ 3,5 միլիոն է (2010 թվականի հուլիսի տվյալներ), որից 1.8 միլիոնն ապրում է երկրի ամենամեծ քաղաքում` Մոնտեվիդեոյում, որը նաև երկրի մայրաքաղաքն է։ Տարեկան աճը կազմում է 0.4%։ Տղամարդկանց կյանքի միջին տևողությունը 73 տարի է, կանանցը՝ 80 տարի։ Քաղաքի բնակչությունը 92% է (2008 թ.)։

Գրագիտության մակարդակը 98% է (2003 թ. տվյալներով)։

Լեզուները՝ իսպաներեն (պաշտոնական), Բրազիլիայի սահմանին՝ բարբառներ, որոնք առաջացել են իսպաներենի և պորտուգալերենի հիման վրա։

Անգլերենի մակարդակը, ըստ EF EPI- ի վարկանիշի, ցածր է (EF EPI ցուցանիշը՝ 51.63)^[1]:

Ռասայական կազմը՝

• սպիտակամորթներ 88%
• մետիսներ 8%
• մուլատներ 4%

Կրոնական կազմը

• կաթոլիկներ 47,1%
• այլ քրիստոնյաներ 11,1%
• անկախ հավատացյալներ 23,2%
• հուդիստներ 0,3%
• այլ կրոններ 1,1%
• աթեիստներ և ագնոստիկատներ 17,2%

Բնակչության 47,1%-ը կաթոլիկ է, բնակչության 23,2%-ը համարվում է հավատացյալ, բայց չի համարվում որևէ կրոնի հետևորդ,17,2%-ը աթեիստ է և ագնոստիկատ, 11,1%-ը` բողոքական, 0,8%-ը` առաքելական հայեր, 0,6%-ը համարվում է Ումբանդայի կրոնի և աֆրիկացիների կրոնի հետևորդ, 0,3%-ը` հուդիդտ, 0,4%-ը դավանում են այլ կրոնների^[2]։

Պետական հեռուստաընկերությունը TNU (Televisión Nacional de Uruguay - «Ուրուգվայի ազգային հեռուստատեսությունը», մյուսը ներառում է նույն հեռուստաալիքի պետական ռադիոընկերությունը RNU (Radio Nacional de Uruguay - «Ուրուգվայի ազգային ռադիո»), որը ներառում է ռադիոկայաններ (Radio Uruguay, Radio Clásica) և տարածաշրջանային պետական ռադիոկայաններ։

• Հարավային Ամերիկայի երկրների ցանկ

Պաշտոնական հաստատություններ խմբագրել

• Ուրուգվայի պաշտոնական կայք Արխիվացված 2011-08-09 Wayback Machine
• Երկրի նախագահի պաշտոնական կայքը Արխիվացված 2011-02-24 Wayback Machine
• Ուրուգվայի խորհրդարանի պաշտոնական կայքը
• Արդարադատության նախարարության պաշտոնական կայք
• Ազգային վիճակագրության ինստիտուտ
• Զբոսաշրջության նախարարություն
• Պաշտպանության նախարարություն

ԶԼՄ խմբագրել

• «El Pais»
• «La Republica» Արխիվացված 2006-03-01 Wayback Machine
• «El Observador»

Սպորտ խմբագրել

• Asociación Uruguaya de Fútbol Արխիվացված 2015-10-10 Wayback Machine -Ուրուգվայի ֆուտբոլային ասոցիացիա ((իսպ.)
• Federación Uruguaya de Basketball - Ուրուգվայի բասկետբոլի ֆեդերացիա ((իսպ.)
• Unión de Rugby del Uruguay - Ուրուգվայ ռեգբիի միություն ((իսպ.)
• Asociación Uruguaya de Golf Արխիվացված 2007-04-09 Wayback Machine - Ուրուգվայի գոլֆի ասոցիացիա ((իսպ.)

Այլ խմբագրել

• Ուրուգվայը Արխիվացված 2017-12-10 Wayback Machine ամսագրի հղումներում Open Directory Project (dmoz)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ուրուգվայ» հոդվածին։