Հայկական պետականությունների ղեկավարների ցանկ

Վանի թագավորության արքաների կառավարման տարեթվերը ներկայացված են մոտավորապես, քանի որ նրանց մասին տեղեկատվություն շատ քիչ կա և որոշ թվականներ կարող են վիճարկելի լինեն:Փակագծերում նշված են տարեթվերը ըստ «Հայոց պատմություն, դասախոսությունների ձեռնարկ», Երևան 1998, Աշոտ Մելքոնյան։

Վանի թագավորներ խմբագրել

Անուն	Գահակալման ժամանակաշրջան	Ծանոթագրություններ	Դինաստիա	Պատկեր
Արամե	մ.թ.ա.858 - մ.թ.ա. 844 (մ.թ.ա.859 - մ.թ.ա.843)
Լուտիպրի	մ.թ.ա. 844 - մ.թ.ա. 834
Սարդուրի Ա	մ.թ.ա. 835 - մ.թ.ա. 825 (մ.թ.ա.835 - մ.թ.ա.825)
Իշպուինի	մ.թ.ա. 825 - մ.թ.ա. 810 (մ.թ.ա.825 - մ.թ.ա.810)
Մենուա	մ.թ.ա. 810 - մ.թ.ա. 786 (մ.թ.ա.810 - մ.թ.ա.786)
Արգիշտի Ա	մ.թ.ա. 786 - մ.թ.ա. 764 (մ.թ.ա.786 - մ.թ.ա.764)
Սարդուրի Բ	մ.թ.ա. 764 - մ.թ.ա. 735 (մ.թ.ա.764 - մ.թ.ա.735)
Ռուսա Ա	մ.թ.ա. 735 - մ.թ.ա. 710—ական (մ.թ.ա.735 - մ.թ.ա.710—ական)
Արգիշտի Բ	մ.թ.ա. 710—ական - մ.թ.ա. 685 (մ.թ.ա.710—ական - մ.թ.ա.685)
Ռուսա Բ	մ.թ.ա.685 - մ.թ.ա. 645 (մ.թ.ա.685 - մ.թ.ա.645)
Սարդուրի Գ	մ.թ.ա. 643 - մ.թ.ա.625
Սարդուրի Դ	մ.թ.ա. 625 - մ.թ.ա.620
Էրիմենա	մ.թ.ա. 620 - մթ.ա.605
Ռուսա Գ	մ.թ.ա. 605 - մ.թ.ա.595 (մ.թ.ա.605 - մ.թ.ա.585)?
Ռուսա Դ	մ.թ.ա.595 - մ.թ.ա.585

Պարույր Սկայորդի խմբագրել

Անուն	Գահակալման ժամանակաշրջան	Ծանոթագրություններ	Դինաստիա	Պատկեր
Պարույր Սկայորդի	մ.թ.ա.612 - մ.թ.ա. ?	մ.թ.ա 612 թ.-ին Մարաստանի Կիաքսար թագավորը ճանաչել է Հայոց արքա և ըստ որոշ մասնագետների արդեն մ.թ.ա. 612 - մ.թ.ա. 609 թթ.-ներին Ուրարտուի թագավորությունում իշխանությունը անցել էր Պարույրին, այսինքն դինաստիաների փոփոխություն էր իրականացվել[1]։
Հրաչյա	մ.թ.ա. ? - մ.թ.ա. ? (ըստ Մովսես Խորենացու Նաբուգոդոնոսոր I-ի ժամանակակիցն է եղել)	Պարույր Սկայորդու որդի

Երվանդունիների կառավարման տարեթվերը ներկայացված են մոտավորապես և որոշ թվականներ կարող են վիճարկելի լինեն։

Անուն	Գահակալման ժամանակաշրջան	Ծանոթագրություններ	Դինաստիա	Պատկեր
Երվանդ Ա	մ.թ.ա. 570 - մ.թ.ա. 560		Երվանդունիներ
Տիգրան Երվանդյան	մ.թ.ա. 560 - մ.թ.ա. 535		Երվանդունիներ
Վահագն Երվանդյան	մ.թ.ա. 535 - մ.թ.ա. 515		Երվանդունիներ
Հիդարնես Ա	մ.թ.ա 6-րդ դար		Երվանդունիներ
Հիդարնես Բ	մ.թ.ա.5-րդ դարի առաջին կես		Երվանդունիներ
Հիդարնես Գ	մ.թ.ա. 5-րդ դարի կեսեր		Երվանդունիներ
Արտաշիր	մ.թ.ա. 5-րդ դարի երկրորդ կես		Երվանդունիներ
Երվանդ Բ	մ.թ.ա. 401 - մ.թ.ա.344	սատրապ	Երվանդունիներ
Դարեհ III	մ.թ.ա. 344 - մ.թ.ա. 336	սատրապ
Երվանդ Գ	մ.թ.ա.336 - մ.թ.ա. 331		Երվանդունիներ
Միհրան	մ.թ.ա. 331 - մ.թ.ա.323	սատրապ	Երվանդունիներ
Պերդիկկա	մ.թ.ա. 323	օտարերկրացի
Նեոպտելեմուս	մ.թ.ա.323 - մ.թ.ա. 321	օտարերկրացի
Էվմեն	մ.թ.ա.321	օտարերկրացի
Միհրան	մ.թ.ա.321 - մ.թ.ա. 317		Երվանդունիներ
Երվանդ Գ	մ.թ.ա.317 - մ.թ.ա. 260		Երվանդունիներ
Երվանդ Դ	մ.թ.ա. 213 - մ.թ.ա 195		Երվանդունիներ

Փոքր Հայքի թագավորություն խմբագրել

Կոմմագենեի և Ծոփքի թագավորություն խմբագրել

Երվանդունիների կառավարման տարեթվերը ներկայացված են մոտավորապես և որոշ թվականներ կարող են վիճարկելի լինեն։

Անուն	Գահակալման ժամանակաշրջան	Ծանոթագրություններ	Դինաստիա	Պատկեր
Շամուշ (Սամոս)	մ.թ.ա.260 - մ.թ.ա. 240	Երվանդ Գ-ի որդի, հիմնադրել է Սամոսատ քաղաքը	Երվանդունիներ
Արշամ Ա	մ.թ.ա. 240 - մ.թ.ա. 220	Սամոսի որդին, կառուցել է Արշամաշատ մայրաքաղաքը	Երվանդունիներ

Ծոփքի թագավորություն խմբագրել

Փաստերը վիճարկելի են.

Թագավոր	Գահակալման ժամանակաշրջան	Ծանոթագրություներ	Դինաստիա	Պատկեր
Շավարշ-Քսերքես (Քսերքսես Երվանդունի)	մ.թ.ա. 220 - մ.թ.ա. 201	Արշամի որդին	Երվանդունիներ
Աբդիսարես	? - ?	Քսերքսեսի որդին
Զարեհ	մ.թ.ա. 189 - ?	Շահունի արքայտոհմի հիմնադիր, մ.թ.ա.200 - մ.թ.ա.189 թթ.-ին եղել է Ծոփքի կառավարիչ. Սելևկյանների տիրապետություն
Մորֆիլիգ	? - ?	Զարեհի որդին
Արտանես	? - ?
? - ?	? - ?

Կոմմագենեի թագավորություն խմբագրել

Տարեթվերի համար հիմք է ծառայել անգլերեն Վիքիպեդիայի հետևյալ ցանկը.en:List of rulers of Commagene.

Թագավոր	Կառավարման տարիններ	Ծանոթագրություններ	Դինաստիա	Պատկեր
Պտղոմեոս Կոմմագենացի	մ.թ.ա. 163 - 130	Երվանդ Դ-ի որդին, Արշամի թոռը, մ.թ.ա. 200 - 163 թթ-ին եղել է Կոմմագենեի սատրապ
Սամոս Բ Կոմմագենացի	մ.թ.ա. 130 - 109	Պտղոմեոսի որդին
Միհրդատ Ա Կալլինիկուս	մ.թ.ա. 96 - 70	Սամոս Բ-ի որդին
Անտիոքոս Ա Կոմմագենացի	մ.թ.ա. 70 - 38	Միհրդատ Ա-ի որդին
Միհրդատ Բ Կոմմագենացի	մ.թ.ա. 38 - 20	Անտիոքոս Ա-ի որդին
Անտիոքոս Բ Կոմմագենացի	մ.թ.ա. 20 - 20	Անտիոքոս Ա-ի որդին
Միհրդատ Գ Կոմմագենացի	մ.թ.ա. 20 - 12	Միհրդատ Բ-ի որդին
Անտիոքոս Գ Կոմմագենացի	մ.թ.ա. 12 - 17	Միհրդատ Գ-ի որդին
հռոմեական պրովինցիա	17 - 38
Անտիոքոս Դ Կոմմագենացի	38 - 72	Անտիոքոս Գ-ի որդին, կառավարել է քրոջ (համատեղության կարգով կնոջ)՝ Յուլիա լոտափայի հետ (Julia Iotapa) իշխանությունը Անտիոքոս Գ-ի երեխաներին վերադարձրել է Կալիգուլա կայսերը

Թվականները ներկայացված են ըստ ցանկում նշված համապատասխան անձանց վերաբերվող ՀՍՀ հոդվածների:

Անուն	Գահակալման ժամանակաշրջան	Ծանոթագրություններ	Դինաստիա	Պատկեր
Թեոդորոս Ռշտունի	639 - 654	Հայաստանում Պարսկաստանի ու Բյուզանդիայի գերիշխանության անկումից հետո միավորեց Հայաստանի արևմտյան և արևելյան մասերը և դարձավ նրա փաստացի կառավարիչը, 652 թ.-ից հետո արաբների կողմից ճանաչվեց Հայոց, Վրաց և Աղվանից գերագույն իշխան։ 643 թ.-ին ձերբակալվում է Բյուզանդիայի կայսեր կողմից, իսկ հայոց իշխան է դառնում Վարազ-Տիրոց Բ Բագրատունին, որը կարճ ժամանակ հետո մահանում է և կրկին վերադարձնում են Ռշտունուն[3]	Ռշտունի
Համազասպ Դ Մամիկոնյան	654 - 661		Մամիկոնյան
Գրիգոր Ա Մամիկոնյան	661 - 685		Մամիկոնյան
Աշոտ Բ Բագրատունի	685 - 689		Բագրատունի
Ներսեհ Կամսարական	689 - 693		Կամսարական
Սմբատ Բյուրատյան Բագրատունի	693 - 726	701 թ.-ին արաբները վերջնականորեն գրավեցի Անդրկովկասը և կազմեցին Արմինիա վարչամիավորը	Բագրատունի
Արտավազդ Կամսարական	726 - 732		Կամսարական
Աշոտ Բագրատունի Կուրացյալ	732 - 749	փաստացի 726 թ.-ից, կուրացվել է Գրիգոր Բ Մամիկոնյանի կողմից, որոշակի ժամանակահատված իշխանությունը եղել է Գրիգոր Բ Մամիկոնյանի ձեռքում (748-750), որը գլխավորել է ապստամբությունը արաբների դեմ, իսկ Աշոտը հրաժարվել էր մինչև վերջ աջակցեր[4]	Բագրատունի
Մուշեղ Մամիկոնյան	749 - 753		Մամիկոնյան
Սահակ Գ Բագրատունի	753 - 770	775 թ.-ի ապրիլի 24-ին (25-ին) Արձն գյուղի ճակատամարտում զոհվեցին Մուշեղ Մամիկոնյանը, Սահակ և Սմբատ Բագրատունիները և այլք, այդ դեպքերից հետո Մամիկոնյանները, Ռշտունիները, Կամսարականները և այլ տոհմեր գաղթեցին Բյուզանդիա	Բագրատունի
Սմբատ Է Բագրատունի	770 - 775	Աշոտ Բագրատունի Կուրացյալի որդին	Բագրատունի
Տաճատ Անձևացի	781 -785		Անձևացի
Աշոտ Բագրատունի Մսակեր	790 - 826		Բագրատունի
Բագրատ Բագրատունի	826 - 851		Բագրատունի
Սմբատ Բագրատունի Աբլբաս	852 - 855		Բագրատունի
Աշոտ Բագրատունի	855 - 885	862 թ.-ից իշխանաց իշխան, իսկ 885 թ.-ից պաշտոնապես ճանաչվեց Հայոց և Վրաց թագավոր	Բագրատունի

Անուն	Գահակալման ժամանակաշրջան	Ծանոթագրություններ	Դինաստիա	Պատկեր
Աշոտ Ա	885-890		Բագրատունի
Սմբատ Ա	890-914		Բագրատունի
Աշոտ Բ	914-928		Բագրատունի
Աբաս Ա	928-953		Բագրատունի
Աշոտ Գ	953-977		Բագրատունի
Սմբատ Բ	977-989		Բագրատունի
Գագիկ Ա	989-1020		Բագրատունի
Հովհաննես-Սմբատ	1020-1041		Բագրատունի
Աշոտ Դ	1021-1040	կառավարել է Շիրակի և շրջակա գավառներից դուրս	Բագրատունի
Վահրամ Պահլավունի	1041-1042	ժամանակավոր, մինչ Գագիկ Բ-ի թագադրելը
Գագիկ Բ	1042-1045	Աշոտ Դ-ի որդին, կալանավորվել է Բյուզանդիայի կայսեր կողմից և ստիպողաբար հրաժարվել գահից, փոխարենը ստացել է Պիզու և Կալոն Պեղատ քաղաքները Կապադովկիայում, սպանվել է 1079 թ.-ին	Բագրատունի

Կարսի (Վանանդի) թագավորություն խմբագրել

Անուն	Գահակալման ժամանակաշրջան	Ծանոթագրություններ	Դինաստիա	Պատկեր
Մուշեղ Կարսեցի	963-984	Աշոտ Գ-ի եղբայրը	Բագրատունի
Աբաս Բագրատունի	984-1029		Բագրատունի
Գագիկ Կարսեցի	1029-1064	1064-ին թագավորությունը հանձնել է Բյուզանդիային	Բագրատունի

Տաշիր-Ձորագետի (Լոռվա) թագավորություն խմբագրել

Մածնաբերդի իշխանություն խմբագրել

Տվյալները վերցված են Հայկական Սովետական Հանրագիտարանից.^[5]

Սյունիքի թագավորություն խմբագրել

Վասպուրականի թագավորություն խմբագրել

Տայքի իշխանություն խմբագրել

Իշխանության շրջան խմբագրել

Անուն	Գահակալման ժամանակաշրջան	Ծանոթագրություններ	Դինաստիա	Պատկեր
Ռուբեն Ա	1080-1095	Ըստ ավանդության Հայոց Բագրատունի վերջին թագավոր Գագիկի մերձավորներից էր։ Անիի անկումից հետո հաստատվում է Կորոմոզոլ գյուղում։	Ռուբինյան
Կոստանդին Ա	1095-1100	Ընդարձաելով իր տիրույթները՝ տիրում է Վահկային ու շրջակա որոշ բերդերի։ Աճյունն ամփոփվում է Կաստաղոնի վանքում։	Ռուբինյան
Թորոս Ա Սեբաստոս	1100-1129	Կրել է «Մեծ իշխան Հայոց» տիտղոսը, ինչպես նաև հունական «Սեբաստոս» և «Պռոտոսեբաստոս» տիտղոսը։ Երկիրը կառավարել է իր եղբայր Լևոնի հետ միաժամանակ, սակայն իրարից անջատ իշխանություններում։ Ունեցել է մի որդի Կոստանդին անունով, որին թունավորել են։ Կառուցում է Մաշկևորի և Դրազարկի վանքերը։ Աճյունն ամփոփված էր Դրազարկում։	Ռուբենյան
Լևոն Ա	1129-1137	Կրել է «Իշխան Հայոց», ինչպես նաև հունական «Սեբաստոս» տիտղոսը։ Սկզբում կառավարել է Ամանոսյան լեռներից մինչև Մարաշ ընկած տիրույթները, ապա, եղբոր մահից հետո՝ ամբողջ երկիրը։ 1137 թ-ին Հովհաննես Կոմնենոս կայսրը գրավում է Կիլիկիան ու գերում Լևոնին, նրա կնոջն ու որդիներ Թորոսին ու Ռուբենին։ Մյուս որդիներ Ստեփանեն և Մլեհը ապաստան են գտնում Եդեսիայի կոմս Ժոսլեն II-ի արքունիքում	Ռուբինյան
Թորոս Բ	1144/45-1168	Հովհաննես Կոմնենոս կայսեր մահից հետո փախչում է Կոստանդնուպոլսից ու վերադառնալով Կիլիկիա, ազատագրում Հայոց իշխանությունը։ Կոչվել է «Մսիսի, Անավարզայի և Վահկայի սեբաստոս»:Դառնալով կրոնավոր՝ կյանքի վերջին տարիներն անցկացնում է վանքում։ Մահից հետո իշխանությունն անցնում է մանկահասակ որդի Ռուբենին (Ռուբեն Բ՝ 1169-70 թթ.), որը մահանում է 1170-ին Հռոմկլայում	Ռուբինյան
Մլեհ	1170-1175	Մլեհը իշխանության է գալիս իր եղբորորդի Ռուբենի մահից հետո։ Հալեպի ամիրա Նուր էդ-Դինի հետ դաշնակցելով, ազատագրում է Դաշտային Կիլիկիայի Անավարզա, Մսիս և Տարսոն քաղաքները։ 1175-ին սպանվում է։ Ուներ դուստր Գրիգոր Դ կաթողիկոսի քրոջ հետ ամուսնությունից և ապօրինածին որդի Գեորգ անունով։	Ռուբինյան
Ռուբեն Գ	1175-1187	Ռուբենը Մլեհ և Թորոս Բ իշխանների եղբայր Ստեփանեի որդին էր։ Գահ բարձրանալուց հետո պատժում է Մլեհին սպանողներին։ Տորոնի տեր Հումֆրիդի թոռ իզաբելլայի հետ ամուսնությունից ունենում է 2 դուստր՝ Ալիս և Ֆիլիպա։ Անհեռատեսության հետևանքով գերի է ընկնում Անտիոքի պրինցի մոտ, ապա խոշոր փրկագնի դիմաց ազատվելով, քաշվում է վանք, որտեղ էլ մահանում է։	Ռուբինյան
Լևոն Բ	1187-1198	Ռուբեն Գ իշխանի եղբայրն էր։ Գահին բազմել է որպես վերջինիս դուստրերի խնամակալ։ Կառավարման հենց սկզբնական շրջանից սկսած ընդարձակում է երկրի տարածքը՝ գրավելով նաև ռազմավարական Պաղրաս ամրոցը Անտիոքի հետ սահմանին։ Անտիոքի պրինց Բոհեմունդ III-ի կնոջ զարմուհու հետ ամուսնությունից ուներ դուստր Ռիթա անունով։	Ռուբինյան

Թագավորության շրջան խմբագրել

Անուն	Գահակալման ժամանակաշրջան	Ծանոթագրություններ	Դինաստիա	Պատկեր
Լևոն Բ	1198-1219	1198 թ. հունվարի 6-ին Սրբազան Հռոմեական կայսեր ուղարկած թագով Տարսոնի Մայր տաճարում թագադրվում ու օծվում է որպես Հայոց թագավոր։ Նրան թագ էր ուղարկել նաև Բյուզանդիայի կայսրը, ինչպես նաև կրոնական որոշ ձևական զիջումների արդյունքում նրան ճանաչել էր նաև Հռոմի Պապը։ Նրա օրոք Կիլիկիո Հայոց թագավորությունը դառնում է Մերձավոր Արևելքի տվյալ ժամանակի ամենահզոր քրիստոնյա պետությունը։ Երկրորդ անգամ ամուսնանում է Կիպրոսի արքայադուստր Սիպիլի հետ, որից ունենում է Զաբել դստերը։ Մահանում է 1219 թ. մայիսի 2-ին։ Սիրտը ամփոփվում է Ակներում, իսկ մարմինը՝ Սսում։	Ռուբինյան
Զաբել թագուհի և Փիլիպոս թագավոր	1222-1225(Զաբել և Փիլիպոս),1219-1222/1225-26(Զաբել)	1216 թ. Լևոն թագավորը գահաժառանգ է հռչակում իր դուստր Զաբելին, որի խնամակալն էր Սիր Ատանը, ապա՝ Կոստանդին Գունդստապլը։ 1222 թվականին Արքունի տյանի որոշմամբ ամուսնանում է Անտիոքի գահաժառանգ Փիլիպոսի հետ, որը ձերբակալվում և մահանում է բանտարկության մեջ 1225 թ-ին։	Ռուբինյան
Զաբել թագուհի և Հեթում Ա թագավոր	1226-1252(Զաբել), 1269(Հեթում)	Երկրորդ անգամ ամուսնանում է Կոստանդին պայլի որդի Հեթումի հետ 1226 թ-ին։ Ունենում են 3 որդի՝ Ռուբեն, Թորոս և Լևոն, և 5 դուստր։ Իրավական տեսակետից Հեթում թագավորը Զաբել թագուհու հետ կառավարել է որպես թագակիր-գործակից, այսինքն՝ նա թագավոր էր միայն այն պատճառով, որ Զաբել թագուհու ամուսինն էր։ Զաբել թագուհին մահանում է 1252 թվականին։ Հեթում թագավորի և Կոստանդին թագավորահոր ջանքերով կնքվում է հայ-մոնղոլական պայմանագիր, որով կանխվում է մոնղոլ զորքերի կողմից երկրի ասպատակումը։ 1266 թվականին Մառի ճակատարամտում հայոց զորքերը պարտություն են կրում մամլյուքյան զորքերից։ Մարտում սպանվում է արքայորդի թորոսը, իսկ արքայորդի Լևոնը գերի է ընկնում ու ազատվում մոտ 1.5 տարի անց։ Կյանքի վերջին տարիներին Հեթում թագավորը գահը հանձնում է իր որդի Լևոնին ու, քաշվելով վանք, ընդունում է Մակար անունը։ Մահանում է 1270 թ. ու թաղվում Դրազարկի վանքում։	Ռուբինյան
Լևոն Գ	1269-1289	Փաստացի իշխանության է անցնում 1268 թ.-ին, սակայն չի օծվում թագավոր այնքան ժամանակ, քանի դեռ կենդանի էր իր հայր Հեթումը։ Այդ շրջանում հիշատակվում է «Պարոն Հայոց» տիտղոսով։ Թագավոր է օծվում 1271 թ. հունվարի 6-ին Տարսոնի Մայր տաճարում։ Ամուսնացած էր իշխանուհի Կեռանի հետ։ Թագավորը ունեցել է 15-ից 17 երեխա, որոնցից 2-ը՝ ապօրինածին։	Ռուբինյան
Հեթում Բ և եղբայրներ	1289-1306	Հեթում Բ-ն Լևոն Գ թագավորի՝ ողջ մնացած որդիներից ավագն էր։ Գահը անցել է նրան ավագության իրավունքով, սակայն չի թագադրվել։ Ամուսնացած չի եղել։ Նրա օրոք՝ 1282 թ-ին մամլյուքները գրավում են կաթողիկոսանիստ Հռոմկլան։ 1293 թ-ին հրաժարվում է գահից՝ հօգուտ իր եղբայր Թորոսի, իսկ ինքը կրոնավոր է դառնում՝ ընդունելով Հովհաննես անունը։ Սակայն 1294 թ-ին նորից վերադառնում է գահին։ Ապա նորից հրաժարվում գահից 1296 թ-ին։ Թորոսը երկիրը կառավարել է տեղապահի կարգավիճակով և կրել է «Պարոն Հայոց» տիտղոսը։ 1296-98 թթ. գահը զավթում է նրանց մյուս եղբայր Սմբատը, որը կարգված է թագապահ, քանի դեռ Հեթումը և Թոոսը բացակայում էին երկրից։ Նա 1296 թ-ին իրեն թագավոր է հռչակում ու օծվում Սսում։ Երբ Հեթումն ու Թորոսը վերադառնում են Հայոց թագավորություն, Կեսարիայի մոտ Սմբատը ձերբակալում է նրանց՝ Հեթումին փակելով Մոլևոնում, իսկ Թորոսին՝ Բարձրաբերդում, ապա սպանել է տալիս վերջինիս ու կուրացնում Հեթումին։ 1298 թ-ին նրանց մյուս եղբայր Կոստանդինը ապսամբում է Սմբատի դեմ ու գահընկեց անելով նրան, բանտից ազատում է իր ավագ եղբայր Հեթումին ու վերադարձնում նրան գահը, իսկ ինքը կառավարում է երկիրը, կրելով «Պարոն Հայոց» տիտղոսը։ Սակայն հետո Կոստանդինը բռնազավթում է գահը, չնայած երբեք չի թագադրվում ու օծվում։ 1299 թ-ին Հեթումը ապաքինվում է ու վերցնում իշխանությունն իր ձեռքը, ապա աքսորում է Սմբատին ու Կոստանդինին դեպի Կոստանդնուպոլիս։ Դրանից հետո Հեթումը գահաժառանգ է հայտարարում իր սպանված եղբայր Թորոսի մանկահասակ որդի Լևոնին, որը թագադրվում է 1306 թ-ին, խնամակալ ունենալով Հեթում Բ-ին։ Լևոնը և Հեթումը սպանվում են 1307 թ-ին մոնղոլ զորավար Բիլարղուի ձեռքով։	Ռուբինյան
Օշին	1308-1320	Օշինը Հեթում Բ-ի եղբայրն էր։ Երկրից վտարում է իր եղբորն ու եղբորորդուն, ինչպես նաև բազում իշխաններին սպանած Բիլարղուին, ապա մոնղոլաց խանի մոտ բողոք ներկայացնելով իր եղբայր Ալինախի միջոցով, հասնում է Բիլարղուի մահապատժին։ Նրա կառավարման տարիները համեմատաբար խաղաղ անցան։ Առաջին ամուսնությամբ ամուսնացած էր Հեթում Կոռկիոսացու դուստր Զաբելի հետ (մահ. 1310 թ.), որից ծնվել էր ապագա թագավոր Լևոն Ե-ն, իսկ երկրորդով՝ Սիցիլիայի թագավոր Ռոբերտի զարմուհի Յովհաննայի հետ 1316 թ-ին։ Մահանում է 1320 թ.-ին և թաղվում Դրազարկի վանքում։	Ռուբինյան
Լևոն Ե	1320-1342	Գահը ժառանգում է 10 տարեկանում։ Օծման արարողությունը տեղի է ունեցել 1321 թ-ին։ Դեռևս հոր կենդանության օրոք հռչակվել էր գահակից-թագավոր։ Նրա խնամակալներն էին Կոռիկոսի տեր Օշինը, նրա եղբայր Կոստանդինը և Նղրի տեր Հեթումը ու նրա եղբայր Պաղտին մարաջախտը, ընդ որում՝ առաջին երկուսը նրա մորեղբայրներն էին։ Ամուսնացած էր Օշին Պայլի դուստր Զաբելի հետ (1321 թ.)։ Պետության փաստացի կառավարիչ է դառնում Օշին պայլը, որը, ի թիվս իր շատ հակառաորդների, հաշվեհարդար է տեսնում նաև Լևոնի հորաքույր, Ամորի Լուսինյանի կին Զաբելի և նրա որդիներից որոշների հետ։ Չափահաս դառնալով Լևոնը սպանել է տալիս իր մորեղբայրներ Օշինին և Կոստանդինին, նաև իր կնոջը։ Երկրորդ անգամ ամուսնացել է 1331 թ-ին Կիպրոսի Հենրի II թագավորի այրի և Սիցիլիայի Ֆրեդերիկ թագավորի դուստր Կոնստանսի հետ։ Մահանում է 1341-ի վերջին կամ 1342-ի սկզբին։	Ռուբինյան
Կոստանդին Բ (Գի Լուսինյան)	1342-1344	Լևոն Ե թագավորի հորաքեռորդին էր՝ Կիպրոսի գահի բռնակալ Ամորի Լուսինյանի և Լևոն Գ թագավորի դուստր Զաբելի որդին։ Քանի որ Լևոն թագավորը անզավակ էր, ապա նա կտակով գահը հանձնում է Բյուզանդիայում գտնվող Գիին։ Նա ժամանում է Հայոց թագավորություն ու թագադրվում 1342 թ-ի հոկտեմբերին։ Սպանվում է 1344 թ-ին։	Ռուբինյան
Կոստանդին Գ	1344-1362	Պաղտին մարաջախտի որդին էր ու ընտրվել էր որպես թագավոր Արքունի ատյանի կողմից։ Նա Կոստանդին Գունդստապլի ծոռն էր (կամ թոռան թոռը), իսկ մայրը Սմբատ Սպարապետի թոռն էր։ Նրա օրոք երկիրը ունենում է մեծ տարածքային կորուստներ ու պարփակվում լեռնային մասում։ Ամուսնացած էր Օշին Պայլի և Յովհաննա թագուհու դուստր մարիունի հետ։ Ունեցել են 2 որդի՝ Օշին և Լևոն անուններով, որոնք մահացել են մանուկ հասակում։ Կոստանդինը մահանում է 1362 թ-ի դեկտեմբերի 21-ին։	Ռուբինյան
Կոստանդին Դ	1365-1373	Մինչև Կոստանդինի գահակալումը երկիրը 2 տարի կառավարվում է նախորդ թագավորի այրի Մարիոն թագուհու կողմից։ Նա Կոստանդին Գ ի եղբայր և Նղիրի տեր Հեթում ջամբռլայի որդին էր։ Ըստ հովհան դարդելի՝ սպանվում է հայ իշխաների ձեռքով, քանի որ որոշել էր հաշտություն կնքել մամլյուքների հետ ու երկիրը հանձնել նրանց։	Ռուբինյան
Լևոն Զ	1374-1375	Լևոն Գ թագավորի դուստր Զաբելի և Ամորի Լուսինյանի որդի Հովհաննես-Ջեհան իշխանի որդին էր։ Մինչ նա կժամաներ Հայոց թագավորություն, Արքունի ատյանի որոշմամբ 1373 թ-ին երկրի կառավարիչ է նշանակվում Կոստանդին Գ-ի այրի Մարիոն թագուհուն։ Լևոնը թագադրվում է 1374 թ.-ի սեպտեմբերի 14-ին։ 1375 թ-ի ապրիլին Հալեպի մելիք Աշըգ-Թեմուրը գրավում է Սիսը ու գերում թագավորական ընտանիքը։ 1382-ին Արագոնի և Կաստիլիայի թագավորների տված փրկագնով ազատվում է գերությունից ու մեկնում Եվրոպա։ Մահանում է 1393 թ-ին Փարիզում։	Ռուբինյան

Ցուցակում ներկայացված չեն համակառավարիչները։ 1220 թ.-ից սկսվեցին մոնղոլական և Ջալալլեդդինի արշավանքները, իսկ 1236 թ.-ից սկսվեց նվաճողական արշավանքները, 1259 թ.-ից Հայաստանը հիմնականում մոնղոլական տիրապետության տակ էր։

Անուն	Կառավարման ժամանակաշրջան	Ծանոթագրություններ	Կուսակցական պատկանելությունը նախագահության ժամանակ	Պատկեր
Լևոն Տեր-Պետրոսյան	1991 - 1998 (վերընտրվել է 1996 թվականին)	ՀՀ 1-ին նախագահ	Հայոց համազգային շարժում
Ռոբերտ Քոչարյան	1998 - 2008 (վերընտրվել է 2003 թվականին)	ՀՀ 2-րդ նախագահ	անկուսակցական
Սերժ Սարգսյան	2008 - 2018.23.04 (վերընտրվել է 2013 թվականին)	ՀՀ 3-րդ նախագահ	Հայաստանի հանրապետական կուսակցություն
Արմեն Սարգսյան	2018.04.09 - 2022.02.01	ՀՀ 4-րդ նախագահ	անկուսակցական
Ալեն Սիմոնյան	2022.02.01 - 2022.03.13	ՀՀ նախագահի պաշտոնակատար	Քաղաքացիական պայմանագիր
Վահագն Խաչատուրյան	2022.13.03 – ներկա	ՀՀ 5-րդ նախագահ	անկուսակցական

2015 թվականի սահմանադրության փոփոխությունից հետո երկրի փաստացի ղեկավարը վարչապետն է։

Անուն	Կառավարման ժամանակաշրջան	Ծանոթագրություններ	Կուսակցական պատկանելությունը նախագահության ժամանակ	Պատկեր
Նիկոլ Փաշինյան	մայիսի 8, 2018 - հոկտեմբերի 16, 2018 հունվարի 14, 2019 - ներկա	ՀՀ 16-րդ վարչապետ (Առաջին վարչապետը ՀՀ խորհրդարանական համակարգում)	Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն

• «Երկեր Ա» Հակոբ Մանանդյան, ՀՍՍՀ ԳԱ հրատարակություն, Երևան 1977
• «Հայկական համառոտ հանրագիտարան»,Խուդավերդյան և այլք, հատոր 1, Երևան 1990
• Ռուսերեն, անգլերեն և ֆրանսերեն վիքիպեդիաների որոշ համապատասխան հոդվածներ
• ПАТРИАРХИ, ЦАРИ И ПРАВИТЕЛИ АРМЕНИИ Արխիվացված 2011-09-13 Wayback Machine
• Հայաստանի նախագահ
• ԼՂՀ նախագահի պաշտոնական կայք