Cách để Giảm mức bilirubin

Bilirubin là sản phẩm trung gian trong quá trình tế bào máu mới sản sinh ra thay thế cho tế bào máu cũ. Gan có chức năng phân hủy bilirubin thành dạng sản phẩm có thể bài tiết được.^{[1]XNguồn nghiên cứu} Bilirubin trong máu tăng (chứng tăng bilirubin huyết) dẫn đến hoàng đản (làm vàng da và tròng trắng mắt) và cho thấy gan có vấn đề.^{[2]XNguồn tin đáng tin cậyMayo ClinicĐi tới nguồn} Hoàng đản khá phổ biến ở trẻ sơ sinh trong tuần đầu tiên sau khi sinh,^{[3]XNguồn nghiên cứu} nhưng người lớn cũng có thể bị tăng bilirubin do một số vấn đề ở gan.^{[4]XNguồn tin đáng tin cậyCenters for Disease Control and PreventionĐi tới nguồn} Cách điều trị chứng tăng bilirubin ở trẻ sơ sinh và người lớn là khác nhau, tuy nhiên bạn có thể đối phó với tình trạng này nếu hiểu vể ảnh hưởng và nguyên nhân tăng bilirubin ở người lớn và trẻ sơ sinh.

Phần 1

Phần 1 của 2:

Giảm mức bilirubin ở trẻ sơ sinh

Tải về bản PDF

1
Đánh giá rủi ro mắc chứng tăng bilirubin huyết ở trẻ sơ sinh. Các yếu tố tác động đến mức bilirubin có thể là do di truyền, môi trường sống hoặc liên quan đến tình trạng sức khỏe khác.
- Cơ thể trẻ sinh non có khả năng xử lý bilirubin kém vì gan chưa phát triển đầy đủ.^{[5]XNguồn tin đáng tin cậyMayo ClinicĐi tới nguồn}
- Những trẻ có nhóm máu không phù hợp với nhóm máu người mẹ - còn gọi là bất đồng nhóm máu mẹ con ABO - có thể có mức bilirubin huyết cao hơn ngay từ lúc mới sinh.^{[6]XNguồn nghiên cứu}
- Nếu trẻ bị thâm tím nhiều trong lúc sinh thì mức bilirunbin sẽ tăng do quá trình phân hủy hồng cầu.^{[7]XNguồn tin đáng tin cậyMayo ClinicĐi tới nguồn}
- Trẻ sơ sinh có thể bị "vàng da do sữa mẹ" vì hai lý do: sự hiện diện của một số protein nào đó trong sữa mẹ hoặc vì trẻ không bú đủ sữa nên dẫn đến mất nước.^{[8]XNguồn tin đáng tin cậyCenters for Disease Control and PreventionĐi tới nguồn}
- Một số trẻ có vấn đề về gan, máu hay enzim hoặc những vấn đề y khoa khác dẫn đến tăng mức bilirubin. Ngoài ra bé có thể bị nhiễm trùng và khiến bilirubin tăng.^{[9]XNguồn tin đáng tin cậyMayo ClinicĐi tới nguồn}
2
Cho bé bú thường xuyên. Bác sĩ thường khuyến nghị cho trẻ sơ sinh bị vàng da bú 12 lần mỗi ngày.^{[10]XNguồn nghiên cứu}
- Một số vấn đề về khả năng mút và bám núm vú có thể khiến trẻ sơ sinh không nhận đủ sữa mẹ, do đó bạn nên cân nhắc nhờ chuyên gia về nuôi con bằng sữa mẹ hỗ trợ.^{[11]XNguồn nghiên cứu}
- Cho trẻ bú thường xuyên sẽ kích thích hoạt động tiêu hóa và đào thải bilirubin.^{[12]XNguồn nghiên cứu}
- Nếu trẻ đã bú thường xuyên mà vẫn không thể giảm mức bilirubin, bác sĩ sẽ hướng dẫn bạn cho bé bú bổ sung sữa công thức hay sữa mẹ vắt.^{[13]XNguồn nghiên cứu}
3
Tham khảo về liệu pháp chiếu đèn. Liệu pháp chiếu đèn yêu cầu để trẻ tiếp xúc với ánh sáng trong phổ xanh dương-xanh lá cây.^{[14]XNguồn nghiên cứu} Khi sóng ánh sáng đi qua da vào máu, nó chuyển hóa bilirubin thành dạng vật chất có thể bài tiết được ra khỏi cơ thể.^{[15]XNguồn tin đáng tin cậyMichigan MedicineĐi tới nguồn}
- Bé phải đeo miếng bảo vệ mắt để tránh ánh sáng, và cũng phải mặc tã trong khi tiến hành liệu pháp.
- Trẻ đi tiêu nhiều hơn, phân rời và có thể hơi xanh do tác dụng phụ của liệu pháp chiếu đèn. Điều này bình thường và sẽ hết khi ngừng điều trị.^{[16]XNguồn tin đáng tin cậyMichigan MedicineĐi tới nguồn}
- Mặc dù ánh nắng trực tiếp cũng giúp giảm bilirubin, nhưng người ta khuyến cáo không nên phơi nắng. Bạn rất khó kiểm soát được độ tiếp xúc với nắng và thân nhiệt của bé trong lúc phơi.^{[17]XNguồn nghiên cứu}
4
Cân nhắc sử dụng đèn Biliblanket. Đèn Biliblanket là một thiết bị hiện đại có cấu tạo từ các sợi quang học đan vào nhau.^{[18]XNguồn tin đáng tin cậyMichigan MedicineĐi tới nguồn}
- Khi sử dụng người ta đặt đèn trực tiếp lên người trẻ để tăng tối đa diện tích tiếp xúc với ánh sáng, như vậy bạn có thể bế và cho con bú mà không làm gián đoạn quá trình điều trị.^{[19]XNguồn tin đáng tin cậyMichigan MedicineĐi tới nguồn}
- Đèn Biliblanket khiến da bé trông như bị tẩy trắng hoặc ửng đỏ, nhưng thật ra đây là một phần của quá trình điều trị và sẽ hết khi mức bilirubin giảm.^{[20]XNguồn tin đáng tin cậyMichigan MedicineĐi tới nguồn}
Nếu nguyên nhân của hoàng đản là do nhiễm trùng hoặc vấn đề y khoa khác, chẳng hạn tăng phân hủy hồng cầu, bác sĩ thường đề nghị các phương pháp điều trị khác như uống thuốc hoặc thậm chí truyền máu.
Quảng cáo

Phần 2

Phần 2 của 2:

Giảm mức bilirubin ở người lớn

Tải về bản PDF

1
Đánh giá sức khỏe để nhận ra các tình trạng có thể là nguyên nhân tăng bilirubin. Hệ thống sản xuất bilirubin có thể gặp vấn đề ở một trong ba thời điểm: trước, trong và sau khi sản xuất ra bilirubin. Mỗi vấn đề như vậy bắt nguồn từ một nhóm các tình trạng có liên quan với nhau:
- Người lớn có thể mắc bệnh "vàng da do bilirubin gián tiếp" khi có sai sót xuất hiện trước khi bilirubin sinh ra, nguyên nhân phổ biến là vì một khối huyết lớn được tái hấp thu hay do thiếu máu tan huyết.^{[21]XNguồn tin đáng tin cậyCleveland ClinicĐi tới nguồn}
- Trong quá trình sản xuất bilirubin, vàng da phát triển khi bạn nhiễm các virus như virus gây viêm gan và Epstein-Barr, do rối loạn tự miễn dịch, tiêu thụ quá nhiều rượu bia hay uống những thuốc như acetaminophen, thuốc ngừa thai dạng uống và steroid.^{[22]XNguồn tin đáng tin cậyCleveland ClinicĐi tới nguồn}
- Nếu người lớn bị vàng da vì các sai sót xuất hiện sau khi bilirubin sinh ra, thì những sai sót này có thể nằm ở túi mật hay tụy.^{[23]XNguồn tin đáng tin cậyCleveland ClinicĐi tới nguồn}
2
Đi khám bệnh. Bạn nên kiểm tra mức bilirubin nếu mình mắc bệnh vàng da, vì đó có thể là chỉ dấu của một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Thông thường bác sĩ phải cố tìm ra và điều trị nguyên nhân gây bệnh, đồng thời trị các biến chứng kèm theo vàng da. Bản thân bệnh vàng da ít khi là đối tượng điều trị. Đôi khi họ cho bạn uống thuốc giảm ngứa, là một triệu chứng phổ biến của vàng da.^{[24]XNguồn tin đáng tin cậyCleveland ClinicĐi tới nguồn}^{[25]XNguồn nghiên cứu}
- Vàng da cũng thường đi kèm với các triệu chứng khác nên bác sĩ có thể căn cứ vào đó tìm nguyên nhân:
  - Vàng da ngắn hạn do nhiễm trùng thường có triệu chứng ớn lạnh, sốt, bụng khó chịu, hoặc có các triệu chứng giống cúm.
  - Vàng da do tắc nghẽn đường mật thường có triệu chứng ngứa, giảm cân, nước tiểu thẫm màu hay phân sáng màu.^{[26]XNguồn nghiên cứu}
3
Xác nhận mức bilirubin cao không phải do bệnh hiếm gặp gây ra. Một số căn bệnh hiếm gặp có thể dẫn đến mức bilirubin cao và vàng da.
- Hội chứng Gilbert là một bệnh di truyền về gan khiến bệnh nhân không có đủ lượng enzim gan cần thiết để phân hủy bilirubin. Mặc dù bệnh vốn có từ lúc mới sinh nhưng các triệu chứng như vàng da, mệt mỏi, yếu ớt và khó chịu đường tiêu hóa có thể chỉ xuất hiện khi người bệnh bắt đầu đến tuổi thanh niên.^{[27]XNguồn nghiên cứu}
- Hội chứng Crigler-Najjar là một bệnh cực hiếm gặp cũng do thiếu enzim gây ra. Bệnh này có hai dạng, dạng phổ biến hơn gọi là hội chứng Arias có thể trị khỏi để cuộc sống bệnh nhân trở về bình thường hay gần như bình thường.^{[28]XNguồn nghiên cứu}
- Thiếu máu hồng cầu lưỡi liềm hay các bệnh khác về máu cũng khiến rủi ro phát triển bệnh vàng da cao hơn.
4
Hạn chế tiêu thụ rượu bia. Rượu bia tàn phá gan dẫn đến tăng mức bilirubin, vì vậy bạn cần hạn chế tiêu thụ ở mức khuyến cáo mỗi ngày (350-700 ml bia 5% cồn/ngày tùy theo độ tuổi). Một số người được khuyến nghị cai hẳn rượu bia. Rượu hoặc bia có thể tàn phá gan bằng 3 cách:
- Để lại quá nhiều chất béo trong tế bào gan. Tình trạng này còn gọi là bệnh gan nhiễm mỡ, nhiều người mắc phải nhưng không thấy triệu chứng, nếu có triệu chứng thì biểu hiện thường là khó chịu và mệt mỏi.^{[29]XNguồn nghiên cứu}
- Gây ra tổn thương hoặc làm viêm gan. Các triệu chứng này cho thấy bạn mắc bệnh viêm gan do rượu bia. Ngoài ra còn có một số triệu chứng như nôn, đau bụng và sốt. Nếu là viêm gan do rượu bia thì đôi khi bệnh sẽ tự khỏi nếu bạn cai rượu bia.^{[30]XNguồn nghiên cứu} Ngoài rượu bia, virus viêm gan hoặc viêm gan tự miễn dịch cũng có khả năng là nguyên nhân.
- Làm gián đoạn chức năng gan. Xơ gan có đặc điểm là gan bị tổn thương nghiêm trọng và mất khả năng xử lý thực phẩm để loại bỏ độc tố khỏi máu.^{[31]XNguồn nghiên cứu}
5
Duy trì cân nặng và chế độ ăn lành mạnh. Các nghiên cứu cho thấy béo phì gây tổn hại cho gan nhiều hơn rượu bia.^{[32]XNguồn nghiên cứu} Béo phì có thể dẫn đến tình trạng gan nhiễm mỡ, bao gồm cả trẻ em.
- Thực phẩm giàu chất xơ đặc biệt tốt cho gan, bao gồm hoa quả, rau và ngũ cốc nguyên hạt.^{[33]XNguồn nghiên cứu}
- Một số thực phẩm có nguy cơ gây hại cho gan nhiều hơn, bao gồm thực phẩm giàu chất béo, đường hay muối. Ngoài ra thực phẩm chiên, thủy sản có vỏ sống hay tái cũng có thể hại gan.^{[34]XNguồn nghiên cứu}
6
Bảo vệ bạn khỏi viêm gan. Tất cả các loại virus gây viêm gan siêu vi A, B và C đều tác động xấu đến gan, và tiêm ngừa là cách tốt nhất để tránh bị lây bệnh:
- Mọi người được khuyến cáo tiêm chủng viêm gan siêu vi B không lâu sau khi sinh. Trong khi đó tiêm chủng viêm gan siêu vi A được khuyến cáo cho những người có nguy cơ cao hoặc người đi đến khu vực có nguy cơ cao.
- Nếu bạn chuẩn bị đến khu vực nào đó trên thế giới có tỷ lệ viêm gan cao thì nên tiêm chủng trước khi đi.
- Viêm gan cũng có thể lây truyền qua các hành vi rủi ro như tiêm ma túy qua đường tĩnh mạch và quan hệ tình dục không an toàn.^{[35]XNguồn tin đáng tin cậyMayo ClinicĐi tới nguồn}
7
Thận trọng khi dùng thuốc. Bạn nên biết một số thuốc có thể gây ra viêm gan nhiễm độc, bao gồm thuốc giảm đau không kê toa và những thuốc kê toa phổ biến như thuốc giảm cholesterol, kháng sinh và steroid đồng hóa. Cho bác sĩ biết nếu bạn nghi ngờ thuốc mình uống có thể gây hại cho gan.
- Một số thuốc thay thế được xem là có lợi cho sức khỏe và chức năng gan nhưng thật ra có liên quan đến tổn thương gan. Nhờ bác sĩ tư vấn trước khi uống thuốc thay thế. Những loại thảo mộc phổ biến có khả năng gây tổn thương gan bao gồm trà^{[36]XNguồn nghiên cứu}, liên mộc, tầm gửi, cây gai (chaparral) và hoàng cầm.^{[37]XNguồn tin đáng tin cậyPubMed CentralĐi tới nguồn}
- Gan có chức năng phân hủy thuốc và vì vậy quá trình này có khả năng gây tổn hại cho chính nó. Acetaminophen là loại thuốc thường được sử dụng nhất có thể gây tổn thương gan.^{[38]XNguồn nghiên cứu}
Quảng cáo