Cách để Lập Dàn ý

Dàn ý sẽ rất hữu ích cho việc sắp xếp các ý tưởng và thông tin cho một bài phát biểu, bài luận, một cuốn tiểu thuyết hoặc tài liệu hướng dẫn ôn tập dựa trên các ghi chép của bạn. Thoạt đầu thì việc lập một dàn ý có vẻ phức tạp, nhưng bạn có thể học để đạt được kỹ năng sắp xếp cần thiết! Hãy bắt đầu bằng cách phác thảo ý tưởng và chọn một cấu trúc cho dàn ý.

Phần 1

Phần 1 của 4:

Phác thảo ý tưởng

Tải về bản PDF

1
Quyết định xem bạn sẽ viết dàn ý bằng giấy bút hay đánh máy. Nếu bạn viết dàn ý cho riêng mình, hãy chọn cách nào hiệu quả nhất với bạn. Nếu làm bài tập viết dàn ý, bạn cần làm theo hướng dẫn của giáo viên.
- Một số người nghĩ ra ý tưởng tốt hơn khi họ viết trên giấy. Ngoài ra, bạn có thể dễ dàng vẽ sơ đồ hoặc các dẫn chứng để hình dung ra các khái niệm của chủ đề. Tuy nhiên, có thể bạn sẽ mất thời gian hơn khi viết trên giấy, và trông nó cũng không được gọn gàng.
- Đánh máy có thể dễ hơn nếu các ghi chép của bạn đã có sẵn trong máy tính, vì bạn có thể sao chép và dán vào dàn ý. Tính năng sao chép và dán cũng cho phép bạn dễ dàng sắp xếp lại các phần trong dàn ý nếu cần thiết. Ngoài ra, nếu đánh máy thì bạn cũng sẽ dễ sao chép thông tin từ dàn ý và dán vào bài làm. Tuy nhiên, bạn sẽ khó ghi chú bên lề trang giấy hoặc vẽ ra các sơ đồ.
2
Thu hẹp phạm vi chủ đề. Dàn ý giúp bạn sắp xếp các suy nghĩ, ý tưởng hoặc các nghiên cứu liên quan đến một chủ đề. Nếu không có chú đề chính thì dàn ý sẽ không có tác dụng gì. Chủ đề của bạn có thể dựa vào bài tập được giao hoặc mục tiêu cá nhân.^{[1]XNguồn nghiên cứu}
- Nếu bạn đang thực hiện một dự án sáng tạo như viết tiểu thuyết, xác định khái niệm, thể loại hoặc tiền đề, hãy sử dụng dàn ý để xây dựng cấu trúc của tác phẩm.
- Ban đầu chủ đề của bạn có thể tương đối rộng, nhưng bạn cần đặt ra một hướng đi. Ví dụ, chủ đề bài luận môn lịch sử của bạn có thể là cuộc sống của người Pháp trong suốt thời kỳ chiếm đóng của Đức thời chiến tranh thế giới thứ II. Khi viết dàn ý, bạn nên thu hẹp chủ đề vào những người kháng chiến gọi là quân du kích.
Nghĩ xem bạn hy vọng đạt được điều gì qua dàn ý này. Bạn sẽ hoàn thành bài luận được giao? Viết một cuốn tiểu thuyết? Viết một bài phát biểu? Điều này sẽ giúp bạn xác định bài luận, cuốn sách hoặc bài phát biểu đó sẽ đem đến điều gì cho người đọc. Thông thường, mục đích của dàn ý sẽ là cung cấp thông tin cho người đọc, giúp người đọc tiêu khiển hoặc chia sẻ với người đọc những suy ngẫm của tác giả.^{[2]XNguồn nghiên cứu}
4
Xác định đối tượng độc giả của bạn. Lập dàn ý đôi khi là bài tập trong lớp hoặc công việc được giao, nhưng cũng có khi bạn viết dàn ý cho riêng mình để hoàn thành bài luận hoặc đạt được một mục tiêu nào đó. Nếu đây là bài tập ở trường hoặc công việc, bạn cần tuân theo cấu trúc định dạng và trình bày các ý tưởng sao cho dễ hiểu với người đọc.^{[3]XNguồn nghiên cứu}
- Với bài tập ở trường, bạn cần xem lại bản hướng dẫn hoặc hỏi giáo viên. Nếu lập dàn ý cho công việc, bạn có thể dùng một dàn ý có sẵn để làm mẫu.
- Nếu lập dàn ý cho riêng mình, bạn có thể chọn định dạng nào hiệu quả đối với bạn. Ví dụ, bạn có thể viết dàn ý bằng tốc ký.
5
Tổng hợp các ghi chép, các tài liệu nghiên cứu hoặc dẫn chứng nếu có. Trong nhiều trường hợp, bạn sẽ kết hợp các thông tin thu thập được qua việc tìm kiếm, ghi chép hoặc trải nghiệm cá nhân. Điều quan trọng là xem lại các thông tin này trước khi bắt tay vào viết dàn ý bởi bạn sẽ lấy các ý chính và ý phụ từ đó. Bạn có thể kết hợp một số thông tin sau:^{[4]XNguồn nghiên cứu}
- Các ý tưởng được chú giải
- Các trích dẫn
- Các số liệu thống kê
- Các sự kiện lịch sử
6
Động não để xác định lập luận hoặc các ý tưởng chính của bạn. Ghi lại các ý tưởng, các điểm quan trọng trong nghiên cứu và mọi câu hỏi mà bạn có thể muốn được giải đáp. Với một dự án sáng tạo, bạn có thể viết ra các ý tưởng về bối cảnh hoặc cốt truyện. Viết ra mọi thứ mà bạn có thể đưa vào dàn ý, vì sau đó bạn có thể loại bỏ chúng bất cứ lúc nào! Sau đây là một số cách để bạn sắp xếp các ý tưởng:^{[5]XNguồn nghiên cứu}
- Viết tự do các ý tưởng nảy ra trong đầu bạn.
- Tạo một bản đồ tư duy.
- Viết các suy nghĩ của bạn lên các thẻ mục.
7
Phát triển luận điểm hoặc ý tưởng chủ đạo cho dàn ý. Trong hầu hết các trường hợp, đây sẽ là luận điểm mà bạn sẽ sử dụng để hoàn thành sản phẩm cuối cùng, chẳng hạn như bài luận.^{[6]XNguồn nghiên cứu} Tuy nhiên, bạn có thể dùng một ý tưởng chủ đạo chung hoặc tiền đề khi viết dàn ý cho tác phẩm tiểu thuyết hay bản hướng dẫn ôn tập.^{[7]XNguồn nghiên cứu} Dàn ý sẽ dựa vào luận điểm để sắp xếp các thông tin trong các phần chính hoặc phần phụ.
- Ví dụ, bạn có thể viết một bài luận về sự thay đổi chính sách. Luận điểm của bạn có thể là “Các nhà hoạch định chính sách nên thực hiện cách tiếp cận từng bước một khi thay đổi chính sách để giảm xung đột, cho phép điều chỉnh và khuyến khích thoả hiệp”. Mỗi lý do được liệt kê trong luận điểm của bạn sẽ trở thành một ý chính trong dàn ý.
Quảng cáo

Phần 2

Phần 2 của 4:

Xây dựng cấu trúc dàn ý

Tải về bản PDF

1
Sử dụng dàn ý có định dạng các chữ số kết hợp chữ cái cho dễ theo dõi. Có thể bạn không để ý, nhưng hầu hết các dàn ý đều có dịnh dạng chữ số kết hợp chữ cái. Mỗi một đoạn hoặc ý trong dàn ý sẽ được sắp xếp theo các số thứ tự và chữ cái. Sau đây là cách sắp xếp của một dàn ý theo định dạng này, từ các ý chính đến các ý phụ:^{[8]XNguồn nghiên cứu}:
- Các số La Mã - I, II, III, IV, V
- Các chữ cái viết hoa - A, B, C
- Các chữ số Ả Rập - 1, 2, 3
- Các chữ cái viết thường - a, b, c
- Các chữ số Ả Rập trong ngoặc - (1), (2), (3)
2
Sử dụng dàn ý có định dạng thập phân để nhấn mạnh mối liên quan giữa các ý tưởng. Dàn ý sử dụng các con số thập phân có hình thức tương tự như dàn ý theo định dạng chữ số kết hợp chữ cái. Tuy nhiên, dàn ý định dạng thập phân chỉ sử dụng các con số, và mỗi một ý phụ sẽ được bắt đầu với các số thập phân. Cách này sẽ giúp bạn thể hiện rằng mỗi một ý phụ là một phần của lập luận lớn hơn. Dàn ý kiểu này có hình thức như sau:^{[9]XNguồn nghiên cứu}
- 1.0 – Việc thay đổi chính sách từng bước khuyến khích thoả hiệp
  - 1.1 – Cả hai bên đều có tác động đến chính sách
    - 1.1.1 – Mỗi bên trình bày lý lẽ trước khi biểu quyết
    - 1.1.2 – Các công dân nêu ý kiến của mình
  - 1.2 – Không bên nào đạt được mọi thứ mình muốn
3
Quyết định xem nên viết các câu đầy đủ hoặc các cụm từ ngữ ngắn. Hầu hết các dàn ý đều sử dụng các cụm từ ngắn, còn gọi là dàn ý chủ đề. Tuy nhiên, việc sử dụng các câu đầy đủ có thể giúp bạn hiểu rõ ý tưởng hơn. Nếu bạn viết bài luận dựa trên dàn ý của mình thì các câu đầy đủ sẽ giúp bạn có lợi thế khi viết bài luận hoàn chỉnh.^{[10]XNguồn nghiên cứu}
- Bạn có thể dùng các từ ngữ ngắn để sắp xếp nhanh các ý tưởng, để viết dàn ý cho bài phát biểu hoặc để lập dàn ý cho riêng bạn.
- Bạn có thể dùng các câu đầy đủ để sau đó viết bài luận hoàn chỉnh dễ dàng hơn, để viết bản hướng dẫn ôn tập cho dễ hiểu hoặc để đáp ứng các yêu cầu của nhiệm vụ được giao.
Quảng cáo

Phần 3

Phần 3 của 4:

Sắp xếp các ý tưởng

Tải về bản PDF

1
Nhóm các ý tưởng với nhau. Đọc lại phần động não và xếp các ý tưởng có liên quan với nhau vào cùng một nhóm. Ban đầu bạn có thể ghi ra nhiều thông tin, vì sau đó bạn có thể lược bỏ các ý không cần thiết. Các nhóm này sẽ trở thành các ý chính, do đó bạn cần thu hẹp các nhóm lại cho đến khi chỉ còn lại số ý chính mà bạn định viết. Bài luận hoặc bài phát biểu thường có 3 ý chính, nhưng một tác phẩm sáng tạo có thể có nhiều hơn.^{[11]XNguồn nghiên cứu}
- Nếu có ghi các ý tưởng hoặc lập bản đồ tư duy, bạn nên dùng bút đánh dấu có nhiều màu khác nhau để nhận biết các ý tưởng nào thuộc cùng một nhóm.
- Sắp xếp các thẻ mục nếu bạn sử dụng các thẻ này để động não. Xếp các thẻ ghi các ý tưởng liên quan vào với nhau. Ví dụ, bạn có thể xếp các thẻ thành chồng hoặc thành hàng cho dễ đọc.
2
Xếp từng nhóm theo thứ tự, từ các ý tưởng rộng đến các chi tiết cụ thể. Các ý tưởng rộng thường là các ý chính, còn các chi tiết là các thông tin mà bạn sẽ dùng để hỗ trợ cho các ý đó. Tuỳ vào mục đích của dàn ý, có thể bạn sẽ có nhiều ý phụ và các chi tiết hỗ trợ. Tuy nhiên, bạn nên cố gắng viết 2-3 ý phụ và 2-3 chi tiết hỗ trợ cho mỗi ý chính.^{[12]XNguồn nghiên cứu}
- Ví dụ, ý chính của bạn có thể là: Tác phẩm Frankenstein của Mary Shelley đề cao cảm xúc hơn là lý trí. Các ý phụ của bạn có thể là: Victor Frankenstein hồi phục nhờ tự nhiên, và các nỗ lực thí nghiệm khoa học của ông đã tạo ra một con quái vật. Với các chi tiết hỗ trợ, bạn có thể nêu các câu trích dẫn trong truyện.
- Nếu bạn viết một câu chuyện hoặc trình bày một quan điểm lịch sử, việc sắp xếp theo thứ tự thời gian sẽ là hợp lý. Với một bài luận hoặc bài phát biểu, hãy chọn chủ đề phụ có nhiều dẫn chứng nhất để bắt đầu. Từ đó, bạn sẽ sắp xếp các chủ đề phụ khác sao cho mỗi chủ đề chuyển mượt mà sang chủ đề tiếp theo.
- Các ý tưởng rộng của bạn cần có sự kết nối với luận điểm hoặc ý tưởng chủ đạo. Nếu không, bạn cần viết lại câu luận đề để phản ánh các ý tưởng chính mà bạn đưa vào dàn ý.
3
Phác thảo phần giới thiệu như một ý chính đầu tiên cho bài luận hoặc bài phát biểu. Bạn có thể dùng các cụm từ ngữ hoặc các câu đầy đủ, tuỳ vào lựa chọn của bạn. Một số người thích viết luôn phần giới thiệu. Sau đây là các ý mà bạn cần nêu trong phần giới thiệu:^{[13]XNguồn nghiên cứu}
- Câu “mồi” để cuốn hút người đọc
- 1-2 câu bao quát về chủ đề
- Câu luận đề
4
Tạo các đề mục của phần thân bài nếu bạn chưa có. Các đề mục của dàn ý là các ý chính của bạn. Bạn có thể đánh dấu các đề mục này bằng số La Mã nếu là dàn ý định dạng số và chữ cái (I, II, III) hoặc số Ả Rập với dàn ý định dạng số thập phân (1.0, 2.0, 3.0). Nếu bạn viết một bài luận, đây sẽ là phần thân bài luận. Các ý này được lấy ra từ câu luận đề hoặc ý tưởng chủ đạo.^{[14]XNguồn nghiên cứu} Ví dụ, các đề mục cho ý chính của dàn ý được trình bày ở trên có thể như sau:
- Dàn ý ghi bằng cụm từ: II. Frankenstein đề cao cảm xúc hơn lý trí
- Dàn ý ghi bằng câu đầy đủ: II. Trong tiểu thuyết Frankenstein, tác giả Mary Shelley đề cao cảm xúc hơn lý trí.
5
Viết ít nhất 2 ý phụ cho mỗi ý chính. Các ý phụ là cấp độ thứ 2 của dàn ý, do đó bạn sẽ đánh dấu bằng A, B, hoặc C cho dàn ý định dạng số và chữ cái, hoặc dùng một hàng thập phân cho dàn ý định dạng thập phân (1.1, 1.2). Các ý phụ sẽ giải thích thêm cho ý chính. Trong bài luận, chúng sẽ là các lý do để tạo nên lập luận của bạn. Trong tác phẩm sáng tạo, chúng có thể là các phần của một điểm cốt truyện.^{[15]XNguồn nghiên cứu}
- Tuỳ vào mục đích của dàn ý, bạn có thể có nhiều ý phụ hơn. Ví dụ, một tiểu thuyết có thể có nhiều ý phụ. Một bản hướng dẫn ôn tập cũng thường có nhiều ý phụ.
6
Bổ sung ít nhất 2 chi tiết hỗ trợ cho từng ý phụ. Các chi tiết này có vai trò hỗ trợ hoặc minh hoạ cho ý đang trình bày. Chúng có thể bao gồm các trích dẫn trực tiếp, các con số thống kê, các sự kiện hoặc các ví dụ. Đây là cấp độ thứ 3 của dàn ý, do đó bạn sẽ dùng các số Ả Rập cho dàn ý định dạng số và chữ (1, 2, 3). Với dàn ý định dạng thập phân, bạn sẽ có 2 hàng số thập phân (1.1.2).^{[16]XNguồn nghiên cứu}
- Trong bài luận, đây thường lời nơi bạn “chứng minh” cho lập luận của bạn.
- Trong tác phẩm sáng tạo, bạn có thể nêu các chi tiết cần thiết mà bạn cần đưa vào bối cảnh đó, chẳng hạn như một mâu thuẫn nội tại của nhân vật chính.
- Tương tự như các ý phụ, bạn có thể có nhiều chi tiết hỗ trợ hơn tuỳ vào mục đích. Một cuốn tiểu thuyết hoặc hướng dẫn ôn tập thường có nhiều chi tiết hơn.
7
Bổ sung các lớp vào dàn ý, nếu cần thiết. Hầu hết các dàn ý cơ bản bao gồm 3 lớp, nhưng có thể bạn cần nhiều lớp hơn. Trong trường hợp này, bạn có thể tiếp tục tạo thêm các cấp độ phụ bằng cách sử dụng định dạng cấu trúc đã chọn như số và chữ cái hoặc số thập phân. Ví dụ, có thể bạn cần nhiều lớp hơn để cung cấp thêm các chi tiết. Trong ví dụ về tác phẩm Frankenstein ở trên, bạn có thể thêm vào lớp thứ tư để viết chú thích về các trích dẫn mà bạn sử dụng để hỗ trợ cho ý của bạn. Bạn sẽ thêm lớp bằng:^{[17]XNguồn nghiên cứu}
- Định dạng số và chữ cái:
  - Số La Mã
  - Chữ cái viết hoa
  - Số Ả Rập
  - Chữ cái viết thường
  - Số Ả Rập viết trong ngoặc
- Định dạng số thập phân
  - 1.0
  - 1.1
  - 1.1.1
  - 1.1.1.1
8
Phác thảo phần kết luận nếu bạn viết bài luận hoặc bài phát biểu. Bạn không cần viết hẳn phần kết luận ra, vì phần này sẽ dễ viết hơn khi bạn đã hoàn thành bài luận hoặc bài phát biểu. Tuy nhiên, bạn có thể bắt đầu sắp xếp các ý nghĩ. Các ý phụ có thể bao gồm:^{[18]XNguồn nghiên cứu}
- Nhắc lại luận điểm.
- 1-2 câu tóm tắt.
- 1 câu kết luận.
Quảng cáo

Phần 4

Phần 4 của 4:

Hoàn tất dàn ý

Tải về bản PDF

1
Đọc lại dàn ý để đảm bảo là bạn đã đạt được mục đích. Dàn ý của bạn phải liên hệ lại với luận điểm hoặc ý tưởng chính, giải quyết được mục đích bạn đã đặt ra để thuyết phục và tác động đến người đọc. Nếu không, có thể bạn phải chỉnh sửa lại dàn ý.^{[19]XNguồn nghiên cứu}
- Đây cũng là dịp để bạn tìm các phần bị thiếu hoặc các ý tưởng chưa được triển khai đầy đủ. Nếu bạn nhận thấy có chỗ nào vẫn còn các câu hỏi chưa được giải đáp, hãy điền thêm thông tin vào các lỗ hổng đó.
2
Chỉnh sửa lại dàn ý nếu có các ý bị thiếu hoặc chưa được triển khai. Trong một số trường hợp, có thể bạn cần phải bổ sung thông tin, chẳng hạn như các chi tiết hỗ trợ. Quá trình chỉnh sửa sẽ giúp bạn thực hiện điều này. Có thể bạn cần viết lại các câu hoặc cụm từ ngữ để các ý tưởng rõ ràng hơn.^{[20]XNguồn nghiên cứu}
- Nếu là dàn ý chỉ để cho riêng mình thì có lẽ bạn không cần làm bước này.
3
Chỉnh sửa lại dàn ý nếu đó là bài làm phải nộp. Kiểm tra các lỗi đánh máy, lỗi chính tả và định dạng. Điều này sẽ đảm bảo bài của bạn đạt điểm cao nhất có thể. Nhớ rằng bạn có thể viết từng đoạn câu nếu đó là dàn ý ghi bằng các cụm từ.^{[21]XNguồn nghiên cứu}
- Nhờ ai đó giúp bạn kiểm tra lỗi cũng là ý hay, vì thường thì bạn sẽ khó nhận ra lỗi khi tự xem bài của mình.
- Trong khi chỉnh sửa dàn bài, bạn hãy đối chiếu lại với bản hướng dẫn để đảm bảo là đã đáp ứng đầy đủ yêu cầu. Nếu không, bạn cần quay lại sửa những chỗ sai sót.
4
Bổ sung các lớp nếu cần thiết. Nếu cần thêm các lớp phụ, bạn hãy dùng số La Mã viết thường (i, ii, iii, iv, v.v...), sau đó là các chữ cái viết thường (a, b, c, d, v.v...), cuối cùng lại đổi sang các con số (1, 2, 3, 4, v.v...). Trong phần lớn các trường hợp, 3 hoặc 4 lớp sẽ là đủ. Hãy cố gắng kết hợp các ý trước khi thêm lớp thứ năm.^{[22]XNguồn nghiên cứu}
- Bạn có thể viết thêm các lớp nếu bạn muốn bổ sung thông tin.
- Bạn cũng có thể thêm các lớp cho tác phẩm sáng tạo dài hoặc bản hướng dẫn ôn tập.
Quảng cáo

Lời khuyên

Viết ngắn gọn và đơn giản. Dàn ý không cần văn phong trau chuốt; nó chỉ cần nêu lên được luận điểm của bạn.
Đừng ngại ngần loại bỏ các thông tin không liên quan khi bạn nghiên cứu về chủ đề và thu hẹp trọng tâm.
Bạn cũng có thể sử dụng dàn ý như một công cụ học thuộc lòng!. Chọn các từ ngữ súc tích để gợi nhắc về một khái niệm.
Bạn có thể dùng phần mềm chuyên dụng hoặc chương trình hiệu chỉnh văn bản để sắp xếp dàn ý tự động. Ví dụ, Microsoft Word có tính năng cho phép bạn tạo văn bản dàn ý hoặc định dạng theo ý muốn.
Mỗi cấp độ của dàn ý nên thụt đầu dòng vào 0.5 -1 inch (1,3 – 2,5 cm) so với cấp độ trước đó để dễ nhận ra từng cấp độ. Lưu ý rằng điều này có thể không hiệu quả lắm nếu bạn viết câu đầy đủ.
Nếu bạn tìm được bằng chứng trái chiều với lập luận của bạn thì đừng bỏ qua. Hãy đưa nó vào dàn ý, và dùng các bước phụ để tóm tắt lý lẽ phản biện của bạn.

Cảnh báo

Nhìn chung, bạn nên tránh chỉ đưa một ý hoặc một ý phụ cho bất cứ cấp độ nào trong dàn ý. Nếu đã có ý A, bạn cần có thêm ý B hoặc A’ vào cấp độ đó.
Dàn ý không phải là bài luận ở một hình thức khác. Bạn chỉ viết các ý chính chứ không phải tất cả các chi tiết.