Գլոբալ քաղաք

Գլոբալ քաղաք (անգլ.՝ Global city, օգտագործվում են նաև համաշխարհային քաղաք (անգլ.՝ world city) կամ ալֆա քաղաք (անգլ.՝ alpha city) տերմինները), քաղաք, որը համարվում է համաշխարհային տնտեսական համակարգի կարևոր տարր։

Նման քաղաքը սովորաբար առանցքային նշանակություն ունի երկրի խոշոր շրջանների համար և դրանց վրա ունի քաղաքական, տնտեսական կամ մշակութային լուրջ ազդեցություն։ Ի տարբերություն «մետրոպոլիայի» հայեցակարգի, որը կարող է օգտագործվել նաև որոշակի ագլոմերացիայի կամ շրջանի կենտրոնի վերաբերյալ, «գլոբալ քաղաք» տերմինն իմաստ ունի միայն աշխարհի քաղաքների համակարգի շրջանակներում։ «Գլոբալ քաղաք» տերմինը առաջին անգամ օգտագործել է Սասկիա Սասենն իր The global city (1991) աշխատությունում^[2] Լոնդոնի, Նյու Յորքի և Տոկիոյի վերաբերյալ և այն հակադրել «մեգապոլիս» տերմինին։ «Համաշխարհային քաղաք» տերմինը Պատրիկ Գեդեսն օգտագործել է 1915 թվականին^[3] այնպիսի քաղաքների վերաբերյալ, որտեղ անհամաչափ մեծ թվով գործնական հանդիպումներ են անցկացվում։

Պետք է նաև հաշվի առնել, որ քաղաքների փաստացի բնակչությունը և նշանակությունը, ներառյալ գլոբալ քաղաքները, մեծապես որոշվում են իրենց ագլոմերացիաներով։

Քաղաքների վարկանիշն ըստ կատեգորիաների խմբագրել

№	Բնակչություն	Ագլոմերացիայի բնակչություն	Օտարերկրացիների թիվը	Թանկարժեք քաղաքներ	Մետրոպոլիտենի ուղևորահոսք	Մետրոպոլիտենի երկարություն	Ավիա ուղևորահոսքը	Միլիարդատերերի թիվ	Համախառն արտադրանք
1	Չունցին	Գուանչժոու		Տոկիո	Տոկիո	Շանհայ	Ատլանտա	Նյու Յորք	Տոկիո
2	Մումբայ	Սեուլ	Մայամի	Օսակա	Մոսկվա	Լոնդոն	Պեկին	Մոսկվա	Նյու Յորք
3	Շանհայ	Մեխիկո	Ամստերդամ	Մոսկվա	Սեուլ	Նյու Յորք	Լոնդոն	Լոնդոն	Լոս Անջելես
4	Կարաչի	Նյու Յորք	Տորոնտո	Ժնև	Նյու Յորք	Պեկին	Չիկագո	Հոնկոնգ	Չիկագո
5	Դելի	Մումբայ	Մասկատ	Հոնկոնգ	Մեխիկո	Մոսկվա	Տոկիո	Պեկին	Փարիզ
6	Ստամբուլ	Ջակարտա	Վանկուվեր	Ցյուրիխ	Փարիզ	Մադրիդ	Լոս Անջելես	Մումբայ	Լոնդոն
7	Սան Պաուլո	Սան Պաուլո	Օքլենդ	Կոպենհագեն	Հոնկոնգ	Սեուլ	Փարիզ	Ստամբուլ	Օսակա
8	Մոսկվա	Դելի	Ժնև	Նյու Յորք	Պեկին	Բեռլին	Դալաս	Շանհայ	Մեխիկո
9	Սեուլ	Օսակա	Մեքքա	Պեկին	Շանհայ	Գուանչժոու	Ֆրանկֆուրտ	Փարիզ	Ֆիլադելֆիա
10	Մեխիկո	Շանհայ	Հաագա	Սինգապուր	Լոնդոն	Փարիզ	Դենվեր	Լոս Անջելես, Շենժեն	Սան Պաուլո

Գլոբալ քաղաքների ցանկ խմբագրել

Ստորև բերված է քաղաքների վարկանիշը՝ համաձայն Լաֆբորո համալսարանին առընթեր Globalization and World Cities (GaWC) վերլուծական կենտրոնի մշակած համակարգի։

«Ալֆա++», «Ալֆա+», «Ալֆա» դասի քաղաքների ցանկը կազմվել է 2012 թվականի տվյալներով^[4]։

«Ալֆա−» դասի և հետագա դասերի քաղաքների ցանկը կազմվել է 2010 թվականի տվյալներով^[5]։ 2016 թվականի տվյալները ներկայացված են համապատասխան կայքում^[6]։

№ (2018)^[7]	№ (2016)^[8]	№ (2012)	Քաղաք	Պետություն	Տիպ^[9]	Ագլոմերացիա^[10]
1	2	2	Լոնդոն	Միացյալ Թագավորություն	Ալֆա++	14 500 000
2	1	1	Նյու Յորք	ԱՄՆ	Ալֆա++	23 720 000
3	4	3	Հոնկոնգ	Չինաստան	Ալֆա+	7 300 000
4	6	8	Պեկին	Չինաստան	Ալֆա+	20 700 000
5	3	5	Սինգապուր	Սինգապուր	Ալֆա+	6 950 000
6	9	6	Շանհայ	Չինաստան	Ալֆա+	31 100 000
7	10	9	Սիդնեյ	Ավստրալիա	Ալֆա+	4 975 000
8	5	4	Փարիզ	Ֆրանսիա	Ալֆա+	11 300 000
9	8	10	Դուբայ	Արաբական Միացյալ Էմիրություններ	Ալֆա+	4 150 000
10	7	7	Տոկիո	Ճապոնիա	Ալֆա+	39 800 000
11	12	13	Միլան	Իտալիա	Ալֆա	5 150 000
12	13	11	Չիկագո	ԱՄՆ	Ալֆա	9 800 000
13	16	14	Մոսկվա	Ռուսաստան	Ալֆաа	17 100 000
14	21	17	Տորոնտո	Կանադա	Ալֆա	7 200 000
15	11	15	Սան Պաուլո	Բրազիլիա	Ալֆա	21 900 000
16	17	16	Մայնի Ֆրանկֆուրտ	Գերմանիա	Ալֆա	3 175 000
17	28	18	Լոս Անջելես	ԱՄՆ	Ալֆա	17 700 000
18	18	19	Մադրիդ	Իսպանիա	Ալֆա	6 250 000
19	14	20	Մեխիկո	Մեքսիկա	Ալֆա	22 300 000
20	24	22	Կուալա Լումպուր	Մալայզիա	Ալֆա	6 800 000
21	22	25	Սեուլ	Հարավային Կորեա	Ալֆա	24 800 000
22	25	26	Ջակարտա	Ինդոնեզիա	Ալֆա	28 900 000
23	15	12	Մումբայ	Հնդկաստան	Ալֆա	23 600 000
24	43	29	Մայամի	ԱՄՆ	Ալֆա	6 200 000
25	27	23	Բրյուսել	Բելգիա	Ալֆա	2 025 000
26	36	43	Թայբեյ	Թայվան	Ալֆա	9 050 000
27	40	64	Գուանչժոու	Չինաստան	Ալֆա	48 600 000
28	37	24	Բուենոս Այրես	Արգենտինա	Ալֆա	16 000 000
29	34	32	Ցյուրիխ	Շվեյցարիա	Ալֆա	1 380 000
30	19	37	Վարշավա	Լեհաստան	Ալֆա	2 300 000
31	23	35	Ստամբուլ	Թուրքիա	Ալֆա	14 600 000
32	33	42	Բանգկոկ	Թաիլանդ	Ալֆա	17 400 000
33	30	31	Մելբուռն	Ավստրալիա	Ալֆա	4 500 000
34	26	21	Ամստերդամ	Նիդերլանդներ	Ալֆա	2 400 000
35	38	46	Ստոկհոլմ	Շվեդիա	Ալֆա−	2 125 000
36	39	27	Սան Ֆրանցիսկո	ԱՄՆ	Ալֆա−	7 700 000
37	32	33	Նյու Դելի	Հնդկաստան	Ալֆա−	27 200 000
38	46	44	Սանտյագո	Չիլի	Ալֆա−	6 000 000
39	20	44	Յոհաննեսբուրգ	Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն	Ալֆա−	13 100 000
40	29	30	Դուբլին	Իռլանդիա	Ալֆա−	1 350 000
41	35	39	Վիեննա	Ավստրիա	Ալֆա−	2 200 000
42	80	48	Մոնրեալ	Կանադա	Ալֆա−	3 775 000
43	49	45	Լիսաբոն	Պորտուգալիա	Ալֆա−	2 550 000
44	47	41	Բարսելոնա	Իսպանիա	Ալֆա−	4 300 000
45	44	63	Լյուքսեմբուրգ	Լյուքսեմբուրգ	Ալֆա−	165 000
46	42	59	Բոգոտա	Կոլումբիա	Ալֆա−	9 500 000
47	41	51	Մանիլա	Ֆիլիպիններ	Ալֆա−	24 100 000
48	31	28	Վաշինգտոն	ԱՄՆ	Ալֆա−	8 400 000
49	50	47	Պրահա	Չեխիա	Ալֆա−	1 370 000
50	56	34	Մյունխեն	Գերմանիա	Ալֆա−	2 025 000
51	64	49	Հռոմ	Իտալիա	Ալֆա−	3 550 000
52	45	77	Ալ-Ռիադ	Սաուդյան Արաբիա	Ալֆա−	6 900 000
53	60	61	Բուդապեշտ	Հունգարիա	Ալֆա−	2 300 000
54	68	52	Հյուստոն	ԱՄՆ	Ալֆա−	5 900 000
55	85	103	Շենժեն	Չինաստան	Ալֆա−	9 150 000
56	51	67	Հոշիմին	Վիետնամ	Բետա+	6 100 000
57	52	36	Բոստոն	ԱՄՆ	Բետա+	5 750 000
58	67	58	Կահիրե	Եգիպտոս	Բետա+	15 200 000
59	62	50	Համբուրգ	Գերմանիա	Բետա+	2 600 000
60	54	45	Դյուսելդորֆ	Գերմանիա	Բետա+	1 220 000
61	48	55	Թել Ավիվ	Իսրայել	Բետա+	2 275 000
62	57	40	Ատլանտա	ԱՄՆ	Բետա+	5 700 000
63	55	54	Աթենք	Հունաստան	Բետա+	3 775 000
64	74	116	Դոհա	Կատար	Բետա+	2 150 000
65	69	75	Լիմա	Պերու	Բետա+	9 050 000
66	63	56	Բանգալոր	Հնդկաստան	Բետա+	7 800 000
67	66	38	Դալաս	ԱՄՆ	Բետա+	6 500 000
68	53	57	Կոպենհագեն	Դանիա	Բետա+	1 410 000
69	88	112	Հանոյ	Վիետնամ	Բետա+	3 450 000
70	87	102	Պերթ	Ավստրալիա	Բետա+	1 660 000
71	100	-	Չենդու	Չինաստան	Բետա+	9 750 000
72	58	72	Բուխարեստ	Ռումինիա	Բետա+	2 150 000
73	72	68	Օքլենդ	Նոր Զելանդիա	Բետա+	1 340 000
74	84	60	Վանկուվեր	Կանադա	Բետա+	2 375 000
75	140	-	Հանչժոու	Չինաստան	Բետա+	8 700 000
76	65	69	Օսլո	Նորվեգիա	Բետա	1 160 000
77	79	53	Բեռլին	Գերմանիա	Բետա	4 325 000
78	95	71	Չեննայ	Հնդկաստան	Բետա	8 200 000
79	90	84	Բրիսբեն	Ավստրալիա	Բետա	2 025 000
80	82	92	Կասաբլանկա	Մարոկկո	Բետա	3 975 000
81	61	70	Կիև	Ուկրաինա	Բետա	3 400 000
82	98	83	Ռիո դե Ժանեյրո	Բրազիլիա	Բետա	12 600 000
83	70	101	Լագոս	Նիգերիա	Բետա	11 800 000
84	78	78	Մոնտեվիդեո	Ուրուգվայ	Բետա	1 720 000
85	81	80	Աբու Դաբի	Արաբական Միացյալ Էմիրություններ	Բետա	1 290 000
86	113	-	Տյանցզին	Չինաստան	Բետա	11 800 000
87	89	62	Բեյրութ	Լիբանան	Բետա	1 400 000
88	-	110	Նայրոբի	Քենիա	Բետա	3 500 000
89	71	66	Կարակաս	Վենեսուելա	Բետա	4 325 000
90	92	93	Մանամա	Բահրեյն	Բետա	650 000
91	86	95	Սոֆիա	Բուլղարիա	Բետա	1 260 000
92	83	46	Ֆիլադելֆիա	ԱՄՆ	Բետա	6 000 000
93	75	74	Կարաչի	Պակիստան	Բետա	16 200 000
94	139	-	Նանկին	Չինաստան	Բետա	8 200 000
95	189	-	Ուհան	Չինաստան	Բետա	-
96	119	123	Զագրեբ	Խորվաթիա	Բետա	790 000
97	114	106	Կալգարի	Կանադա	Բետա	1 210 000
98	99	126	Քուվեյթ	Քուվեյթ	Բետա	1 840 000
99	102	88	Դենվեր	ԱՄՆ	Բետա	2 875 000
100	94	79	Մինեապոլիս	ԱՄՆ	Բետա	3 450 000
101	73	76	Քեյփթաուն	Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն	Բետա	3 775 000
102	96	94	Շտուտգարտ	Գերմանիա	Բետա-	1 980 000
103	105	129	Թունիս	Թունիս	Բետա-	1 450 000
104	77	85	Ժնև	Շվեյցարիա	Բետա-	585 000
105	163	-	Չունցին	Չինաստան	Բետա-
106	-	-	Ալմաթի	Ղազախստան	Բետա-
107	59	98	Հելսինկի	Ֆինլանդիա	Բետա-	1 110 000
108	101	99	Պանամա	Պանամա	Բետա-	1 380 000
109	76	81	Նիկոսիա	Կիպրոս	Բետա-	240 000
110	107	127	Բելգրադ	Սերբիա	Բետա-	1 670 000
111	108	65	Սիեթլ	ԱՄՆ	Բետա-	4 025 000
112	196	-	Սուչժոու	Չինաստան	Բետա-	-
113	93	91	Պորտ Լուի	Մավրիկիոս	Բետա-	1 270 000
114	123	89	Մոնտեռեյ	Մեքսիկա	Բետա-	4 750 000
115	91	90	Բրատիսլավա	Սլովակիա	Բետա-	425 000
116	109	73	Մանչեստր	Միացյալ Թագավորություն	Բետա-	2 600 000
117	112	128	Սան Խոսե	Կոստա Ռիկա	Բետա-	1 450 000
118	160	-	Դալյան	Չինաստան	Բետա-
119	129	-	Դաքքա	Բանգլադեշ	Բետա-	14 400 000
120	104	119	Ջիդդա	Սաուդյան Արաբիա	Բետա-	3 350 000
121	171	-	Սյամին	Չինաստան	Բետա-
122	199	-	Չանշա	Չինաստան	Բետա-	-
123	117	142	Սան Սալվադոր	Սալվադոր	Բետա-	1 710 000
124	106	138	Կիտո	Էկվադոր	Բետա-	1 610 000
125	116	105	Սան Խուան	Պուերտո Ռիկո	Բետա-	1 988 623
126	211	-	Շենյան	Չինաստան	Բետա-	-
127	143	-	Ցինդաո	Չինաստան	Բետա-	2 755 000
128	149	-	Կամպալա	Ուգանդա	Բետա-	1 500 000
129	137	82	Բիրմինգհեմ	Միացյալ Թագավորություն	Բետա-	1 130 000
130	125	120	Էդինբուրգ	Միացյալ Թագավորություն	Բետա-	450 000
151	150	173	Ջորջթաուն	Կայմանյան կղզիներ	Բետա-	28 000

	97	141	Սանտո Դոմինգո	Դոմինիկյան Հանրապետություն	Բետա-	3 275 000
	103	117	Լահոր	Պակիստան	Բետա-	10 500 000
	110	107	Գվատեմալա	Գվատեմալա	Բետա-	2 925 000
	111	137	Լիոն	Ֆրանսիա	Բետա-	1 748 271
	115	121	Ամման	Հորդանան	Բետա-Բետա-	2 975 000
	118	115	Անտվերպեն	Բելգիա	Բետա-	955 000
	120	86	Կալկաթա	Հնդկաստան	Բետա-	16 300 000
	121	150	Տալլին	Էստոնիա	Բետա-	430 000
	122	97	Սենթ Լուիս	ԱՄՆ	Բետա-	1 260 000
	124	122	Հայդարաբադ	Հնդկաստան	Բետա-	2 975 000
	126	100	Սան Դիեգո	ԱՄՆ	Բետա-	3 025 000
	127	96	Քյոլն	Գերմանիա	Բետա-	4 925 000
	128	144	Ռոտերդամ	Նիդերլանդներ	Բետա-	1 490 000
	130	160	Իսլամաբադ	Պակիստան	Բետա-	3 225 000
	131	165	Գուայակիլ	Էկվադոր	Գամա+	2 275 000
	132	104	Քլիվլենդ	ԱՄՆ	Գամա+	400 000
	133	131	Ռիգա	Լատվիա	Գամա+	885 000
	134	-	Բաքու	Ադրբեջան	Գամա+	2 200 000
	135	124	Ադելաիդա	Ավստրալիա	Գամա+	1 225 000
	136	143	Վիլնյուս	Լիտվա	Գամմա+	850 000
	138	109	Գլազգո	Միացյալ Թագավորություն	Գամմա+	1 750 000
	141	156	Կոլոմբո	Շրի Լանկա	Գամա+	750 000
	142	152	Պորտու	Պորտուգալիա	Գամա+	1 230 000
	144	132	Վալենսիա	Իսպանիա	Գամա+	810 000
	145	87	Դետրոյթ	ԱՄՆ	Գամա+	5 550 000
	146	161	Մասկատ	Օման	Գամմա+	3 225 000
	147	108	Օսակա	Ճապոնիա	Գամմա+	2 700 000
	148	157	Լյուբլյանա	Սլովենիա	Գամմա+	520 000
	151	-	Մանագուա	Նիկարագուա	Գամմա+
	152	162	Դուրբան	Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն	Գամմա+	3 225 000
	153	130	Սան Խոսե	ԱՄՆ	Գամմա+	1 611 000
	154	139	Սանկտ Պետերբուրգ	Ռուսաստան	Գամմա+	5 400 000
	155	134	Ֆինիքս	ԱՄՆ	Գամմա	3 715 360
	156	158	Տեգուսիգալպա	Հոնդուրաս	Գամմա	-
	157	163	Օստին	ԱՄՆ	Գամմա	1 716 291
	158	151	Պունա	Հնդկաստան	Գամմա	525 000
	159	136	Գվադալախարա	Մեքսիկա	Գամմա	4 625 000
	161	-	Թբիլիսի	Վրաստան	Գամմա
	162	-	Դար Էս Սալամ	Տանզանիա	Գամմա
	164	-	Անկարա	Թուրքիա	Գամմա
	165	-	Լուսակա	Զամբիա	Գամմա
	166	-	Ահմադաբադ	Հնդկաստան	Գամմա
	167	113	Ցինցինատի	ԱՄՆ	Գամմա	-
	168	-	Ասունսյոն	Պարագվայ	Գամմա
	169	-	Հարարե	Զիմբաբվե	Գամմա
	170	153	Գյոթեբորգ	Շվեդիա	Գամմա	-
	172	133	Կանզաս Սիթի	ԱՄՆ	Գամմա	-
	173	172	Աքրա	Գանա	Գամմա	-
	174	-	Մինսկ	Բելառուս	Գամմա	-
	175	145	Տամպա	ԱՄՆ	Գամմա	-
	176	167	Թուրին	Իտալիա	Գամմա	-
	177	-	Լուանդա	Անգոլա	Գամմա	-
	178	-	Աբիջան	Կոտ դ'Իվուար	Գամմա	-
	179	-	Տիրանա	Ալբանիա	Գամմա	-
	180	-	Լոզան	Շվեյցարիա	Գամմա	-
	181	140	Լիդս	Միացյալ Թագավորություն	Գամմա	-
	182	-	Տայչժուն	Թայվան	Գամմա−	-
	183	114	Շառլոթ	ԱՄՆ	Գամմա−	1 701 799
	184	118	Բալթիմոր	ԱՄՆ	Գամմա−	2 639 213
	185	-	Ռոլի	ԱՄՆ	Գամմա−
	186	164	Բելֆաստ	Միացյալ Թագավորություն	Գամմա−	-
	187	-	Լայպցիգ	Գերմանիա	Գամմա−	-
	188	-	Մեդելյին	Կոլումբիա	Գամմա−	-
	190	-	Դուալա	Կամերուն	Գամմա−	-
	191	-	Մապուտու	Մոզամբիկ	Գամմա−	-
	192	-	Սկոպիե	Մակեդոնիա	Գամմա−	-
	193	-	Գաբորոնե	Բոտսվանա	Գամմա−	-
	194	111	Բրիստոլ	Միացյալ Թագավորություն	Գամմա−	-
	195	152	Օռլանդո	ԱՄՆ	Գամմա−	-
	197	-	Մալմյո	Շվեդիա	Գամմա-	-
	198	149	Էդմոնտոն	Կանադա	Գամմա	-
	200	-	Ստրասբուրգ	Ֆրանսիա	Գամմա−	-
	201	-	Բիլբաո	Իսպանիա	Գամմա−	-
	202	-	Բոլոնյա	Իտալիա	Գամմա−	-
	203	146	Կոլումբուս	ԱՄՆ	Գամմա−	1 840 000
	204	170	Վելինգտոն	Նոր Զելանդիա	Գամմա−	450 000
	205	-	Նյուրնբերգ	Գերմանիա	Գամմա−	-
	206	-	Յանգոն	Մյանմա	Գամմա−	-
	207	-	Սիան	Չինաստան	Գամա-	-
	208	-	Վրոցլավ	Լեհաստան	Գամա-	-
	209	154	Մարսել	Ֆրանսիա	Գամա-	1 632 720
	210	-	Դրեզդեն	Գերմանիա	Գամա-	-
	212	148	Փիթսբուրգ	ԱՄՆ	Գամա+	-
	-	125-	Պորտլենդ	ԱՄՆ	-	2 250 000
	-	135	Ալմաթի	Ղազախստան	-	1 666 600
	-	147	Ինդիանապոլիս	ԱՄՆ	-	-
	-	153	Պորտու Ալեգրի	Բրազիլիա	-	-
	-	155	Օտտավա	Կանադա	-	1 174 072
	-	159	Ռիչմոնդ	ԱՄՆ	-	1 154 317
	-	166	Նագոյա	Ճապոնիա	-	-
	-	168	Սաութգեմփթոն	Միացյալ Թագավորություն	-	-
	-	169	Միլուոքի	ԱՄՆ	-	-
	-	171	Կուրիտիբա	Բրազիլիա	-	-