Gold

Gold (urgerm. *gulþa- vo indogerm. *ghel- „gääl“) isch e chemischs Elimänt mit em Elimäntsümbool Au (vo lat. Aurum: „s Gold“) und dr Ordnigszaal 79. Es isch en Übergangsmetall und stoot im Periodesüsteem in dr 1. Nääbegrubbe (Grubbe 11), wo au as Chupfergrubbe oder Münzmetall bezäichnet wird. Gold ghöört zu de Edelmetall und isch zämme mit Chupfer äins vo de wenige farbige Metall.

Äigeschafte
[Xe] 4f14 5d10 6s1 79 Au Periodesüsteem
Allgemäin
Name, Sümbol, Ordnigszaal	Gold, Au, 79
Serie	Übergangsmetall
Gruppe, Periode, Block	11, 6, d
Usgsee	metallisch gääl
CAS-Nummere	7440-57-5
ATC-Kod	V10AX06
Massenaadäil an dr Ärdhülle	0,004 ppm[1]
Atomar [2]
Atommasse	196,966569(5)[3] u
Atomradius (berächnet)	135 (174) pm
Kowalänte Radius	136 pm
Van-der-Waals-Radius	166 pm
Elektronekonfigurazioon	[Xe] 4f14 5d10 6s1
Usdrittsarbet	5,1 eV[4]
1. Ionisierigsenergii	890,1 kJ/mol
2. Ionisierigsenergii	1980 kJ/mol
Physikalisch [2]
Aggregatzustand	fest
Kristallstruktur	kubisch flechezentriert
Dichdi	gemessen: 19,32 g/cm3 (20 °C)[5]; berechnet: 19,302 g/cm3[6]
Mohsherti	2,5 bis 3
Magnetismus	diamagnetisch (${\displaystyle \chi _{m}}$ = −3,5 · 10−5)[7]
Schmelzpunkt	1337,33 K (1064,18 °C)
Chochpunkt	3243 K[8] (2970 °C)
Molars Volume	10,21 · 10−6 m3/mol
Verdampfigswermi	342 kJ/mol[8]
Schmelzwermi	12,55 kJ/mol
Schallgschwindigkäit	2030 m/s
Spezifischi Wermkapazideet	128 J/(kg · K)
Elektrischi Läitfähigkäit	45,5 · 106 A/(V · m)
Wermiläitfähigkäit	320 W/(m · K)
Chemisch [2]
Oxidazionszueständ	−1, 0, +1, +2, +3, +5
Oxid (Basizidäät)	Au2O3 (amphoter)
Normalpotenzial	1,52 V (Au3+ + 3 e− → Au)
Elektronegatividäät	2,54 (Pauling-Skala)
Isotop
Isotop NH t1/2 ZA ZE (MeV) ZP 195Au {syn.} 186,10 d ε 0,227 195Pt 196Au {syn.} 6,1830 d ε 1,506 196Pt β− 0,686 196Hg 197Au 100 % Stabil 198Au {syn.} 2,69517 d β− 1,372 198Hg 199Au {syn.} 3,169 d β− 0,453 199Hg
Witeri Isotop lueg Liste vo de Isotop
NMR-Äigeschafte
Spin γ in rad·T−1·s−1 Er(1H) fL bei B = 4,7 T in MHz 197Au 3/2 4,47 · 106 2,77 · 10−5 1,75
Sicherhäitshiiwiis
GHS-Gefaarstoffkennzäichnig [9] käini GHS-Piktogramm H- und P-Sätze H: käini H-Setz P: käini P-Setz [9]
Sowit wie mööglig und gebrüchlig, wärde SI-Äihäite verwändet. Wenn nüt anders gschriibe isch, denn gälte d Daate, wo aagee si, bi Standardbedingige.

Gold wird sit Joorduusige für rituelli Gegestände und Schmuck brucht und sit em 6. Joorhundert v. d. Z. in Form vo Goldmünze as Zaaligsmiddel. Hüte wird s as Resärve vo Zentralbangge ghortet. Wäge sine chemische und elektrische Äigeschafte wird s vil in dr Elektrotechnuk iigsetzt. Es wird au as Lääbesmiddelzuesatzstoff mit dr E-Nummere E175 verwändet.