Көмүс
Көмүс эбэтэр кыһыл көмүс (лат. aurum) — араҕас өҥнөөх күндү метал. Химия ууһуга, периодтаах таабылга бэлиэтэ: Au, нүөмэрэ: 79-с.
Киһи көмүһү хас да тыһыынча сыл туттар, ювелирнай оҥоһуктарга, киэргэллэргэ уонна харчы быһыытынан. Кыһыл көмүс дэҥҥэ көстөр буолан тутаах матырыйаал этэ, уонна атын металлартан туттуута судургу буолар. Киһи тииһин эмтииригэр, уонна компьютердар чиптарыгар эмиэ туттуллар. Өҥүн кыһыл көмүс диэн ааттыыллар.
Көмүс хостооһуна атын металлары хостуур ньыматыттан уратыта суох. Кыһыл көмүс сыаната улахан буолан булуллуннаҕына сороҕор Көмүс титириирэ диэн быһыы тахсыан сөп.
Ыраас кыһыл көмүс-сымнаҕас металл, электроннаах саһархай өҥнөөх. Кыһыллыҥы кыһыл көмүс оҥоһуктарга, холобур, монголларга, атын металлары, чуолаан, медиа- бөлөх булкаастара кэлэллэр.
Химия саҥнара уларыт
Химияҕа көмүс химия ууһугун нүөмэрэ 79, 11-с көһөр металлар бөлөхтөрүгэр сытар, атом маассата 199.96 моль. Бэлиэтэ Au латыын тылыттан aurum диэн өстөн тахсар. Көмүс "күндү металларга" киирсэр, тоҕо диэн химия хардаларга кыттыһыыта намыһах.
Көмүс олус сымнаҕас метал буолар. Чараас лиис гына оҥоһуллуон сөп, эбэтэр уһун сап курдук тардыллыан сөп. Харчы быһыытынан уонна киэргэл оҥоһуктарга атын металлары кытта булкуллааччы, чуолаан үрүҥ көмүһү кытта, бөҕө буоларын курдук.