Federale Republiek van Sentraal-Amerika
Die Federale Republiek van Sentraal-Amerika (Spaans: República Federal de Centro América), of Verenigde Provinsies van Sentraal-Amerika (Provincias Unidas del Centro de América) in die eerste jaar van sy bestaan, het vanaf 1823 tot 1838 op die gebied van die huidige Sentraal-Amerikaanse republieke Costa Rica, El Salvador, Guatemala, Honduras en Nicaragua, asook die Meksikaanse deelstaat Chiapas bestaan. (Belize was destyds 'n Britse kolonie en Panama het deel uitgemaak van Simón Bolívar se Republiek van Groot-Colombia.) Ná Nieu-Spanje se onafhanklikheidsverklaring en die daaropvolgende Meksikaanse Onafhanklikheidsoorlog (1810–1821) het die Spaanse kolonie onafhanklik geword en Sentraal-Amerika het by die kortstondige Eerste Meksikaanse Keiserryk aangesluit. Nadat keiser Agustín de Iturbide (1822–1823) omvergewerp en later tereg gestel is, het die Sentraal-Amerikaanse gebiede op 1 Julie 1823 hul onafhanklikheid van Meksiko verklaar en die Verenigde Provinsies van Sentraal-Amerika gestig.
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Leuse: Dios, Unión y Libertad (Spaans vir: "God, Unie en Vryheid") | |||||||||||||||||
| Volkslied: La Granadera (Spaans vir: "Die Lied van die Grenadier") | |||||||||||||||||
.svg) | |||||||||||||||||
| Hoofstad | Guatemala-stad (1824–1834) Sonsonate (1834) San Salvador (1834–1840) 14°37′N 90°31′W / 14.617°N 90.517°WKoördinate: 14°37′N 90°31′W / 14.617°N 90.517°W | ||||||||||||||||
| Taal/Tale | Spaans | ||||||||||||||||
| Godsdiens | Rooms-Katolieke Kerk | ||||||||||||||||
| Regering | Republiek | ||||||||||||||||
| President | |||||||||||||||||
| - 1825–1829 | Manuel José Arce | ||||||||||||||||
| - 1829–1830 | José Francisco Barrundia | ||||||||||||||||
| - 1830–1834 | Francisco Morazán | ||||||||||||||||
| - 1834–1835 | Gregorio Salazar | ||||||||||||||||
| - 1835–1839 | Francisco Morazán | ||||||||||||||||
| - 1839–1840 | Diego Vigil | ||||||||||||||||
| Historiese tydperk | Nuwe Tyd | ||||||||||||||||
| - Onafhanklikheid van die Spaanse Ryk | 15 September 1821 | ||||||||||||||||
| - Onafhanklikheid van die Eerste Meksikaanse Keiserryk | 1 Julie 1823 | ||||||||||||||||
| - Verbrokkeling | 31 Mei 1838 | ||||||||||||||||
| Oppervlakte | |||||||||||||||||
| - 1839 | 497 185 km2 191 964 sq mi | ||||||||||||||||
| Bevolking | |||||||||||||||||
| - 1839 skatting | 1 900 000 | ||||||||||||||||
| Digtheid | 3,8 /km² 9,9 /sq mi | ||||||||||||||||
| Geldeenheid | Real | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
.svg){kind=small}
Reeds kort na die stigting van die Federale Republiek van Sentraal-Amerika het interne magstryd dié land geskeur, sodat die Federasie tussen 1838 en 1841 volgens 'n burgeroorlog weer uitmekaar geval het.[1] Die verbrokkeling het met Nicaragua se afskeiding op 5 November 1838 (ander bronne gee Nicaragua se afstigtingsdatum op 30 April[2]) begin, gevolg deur Honduras en Costa Rica.[3] As gevolg van die chaotiese karakter van hierdie tydperk is presiese datums afskeidings nie bekend nie, maar op 31 Mei 1838 het die kongres ontmoet om te verklaar dat die provinsies vry was om hul eie onafhanklike republieke te stig.[2] In werklikheid het dit net die proses van verbrokkeling wat reeds begin het, wettig erken.[4] Die unie het in 1840 fakties geëindig, nadat reeds vier van sy vyf deelstate hul onafhanklikheid verklaar het. Die amptelike einde het gekom met El Salvador se self-proklamasie van 'n onafhanklike republiek in Februarie 1841.
Demografie wysig
Bevolking volgens deelstaat in 1839:[5]
| Deelstaat | Totale bevolking | Indiane | Wit | Mulatte |
|---|---|---|---|---|
| Costa Rica | 150 000 | 25 000 | 125 000 | onbekend |
| Guatemala | 700 000 | 450 000 | 100 000 | 150 000 |
| Honduras | 300 000 | onbekend | 60 000 | 240 000 |
| El Salvador | 350 000 | 70 000 | 70 000 | 210 000 |
| Nicaragua | 350 000 | 120 000 | 110 000 | 120 000 |
| Federale Distrik | 50 000 | 20 000 | 10 000 | 20 000 |
| Totaal | 1 900 000 | 685 000 | 475 000 | 740 000 |
Opvolging wysig
Vanuit die Federale Republiek se tydperk het die gebruik van die Sentraal-Amerikaanse kleure blou en wit in die vlae asook van vrymesselaar-simbole in die wapens oorleef. Selfs die Nasionale Dag op 15 September word in die vyf huidige republieke tot vandag gevier.
.svg) | .svg) | .svg) | .svg) | .svg) |  |
| Costa Rica | El Salvador | Guatemala | Honduras | Nicaragua | Los Altos |
 |  |  |  |  |  |
| Costa Rica | El Salvador | Guatemala | Honduras | Nicaragua | Chiapas |
Verwysings wysig
- ↑ (en) "New Physical, Political, Industrial and Commercial Map of Central America and the Antilles: With a Special Map of the Possessions of the Belgian Colonization Company of Central America, the State of Guatemala". World Digital Library. 1845. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Junie 2019. Besoek op 31 Maart 2015.
- ↑ 2,0 2,1 (en) Sandoval, Victor Hugo. "Federal Republic of Central America". Monedas de Guatemala. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 April 2018. Besoek op 31 Maart 2015.
- ↑ (en) Minster, Christopher. "The Federal Republic of Central America (1823–1840)". Latin American History. About.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Maart 2016. Besoek op 31 Maart 2015.
- ↑ (en) Karnes, Thomas L. (1961). The Failure of Union: Central America, 1824–1960. Durham, NC: University of North Carolina Press. p. 85.
- ↑ (es) Cesare Cantú (1857). Historia universal: Cronología, geografía, arqueología. Documentos. Tomo VII. Madrid: Imprenta de Gaspar y Roig, bl. 407
Bronne wysig
- (en) Pérez Brignoli, Héctor: A brief history of Central America. Univ. of California Press, Berkeley, Calif. [u.a.] 2000, ISBN 0-520-06832-7.
Eksterne skakels wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Federale Republiek van Sentraal-Amerika.- (es) Grondwet van die Federale Republiek van Sentraal-Amerika in 1824 Geargiveer 24 September 2015 op Wayback Machine
