Cách để Huấn luyện chó phục vụ khi không có huấn luyện viên chuyên nghiệp

Một chú chó phục vụ được huấn luyện tốt thực sự là tài sản quý giá của người khuyết tật. Chó phục vụ luôn đi kèm với chủ đến mọi nơi, kể cả những nơi công cộng thường không cho phép chó vào, chẳng hạn như cửa hàng, thư viện, viện bảo tàng, rạp hát, bệnh viện, rạp chiếu phim. Thật không may, danh sách những người chờ đợi được cung cấp chó phục vụ quá dài do sự cần thiết và tính hữu ích của những chú chó này. Nếu đang cần chó phục vụ và không thể chờ đợi lâu, bạn có thể tìm cách tự huấn luyện chú chó của mình.

Phần 1

Phần 1 của 2:

Đánh giá chó phục vụ tiềm năng

Tải về bản PDF

1
Tìm một chú chó có độ tuổi thích hợp. Rất khó để biết liệu một chú cún con dưới 6 tháng tuổi có đủ thông minh và khả năng tập trung để trở thành chó phục vụ tốt hay không. Tỷ lệ ”rớt” ở những cơ sở huấn luyện chó phục vụ khá cao, ngay cả khi ở đó có chuyên gia lựa chọn các chú chó ứng viên.
- Việc mua về một chú cún con với mục đích huấn luyện thành chó phục vụ chỉ là điều may rủi. Có lẽ tốt hơn là bạn nên tìm chó còn trẻ, được huấn luyện đúng cách và đã hình thành cá tính.
2
Đánh giá sức khỏe của chó. Chó phục vụ cần có sức khỏe tốt để đáp ứng với yêu cầu công việc. Ví dụ, nếu một chú chó bị bệnh viêm khớp và đi lại khó khăn thì thật không công bằng khi bạn đặt lên vai nó trách nhiệm đáp lại tiếng chuông cửa. Tương tự, những chú chó mắc các căn bệnh như tiểu đường sẽ có nhu cầu riêng và có thể sẽ không thể thực hiện vai trò phục vụ tốt nhất.
- Khi đầu tư nhiều thời gian vào việc huấn luyện chó, bạn cần đảm bảo giữ gìn sức khỏe tối ưu cho nó. Đưa chó đến bác sĩ thú ý khám sức khỏe định kỳ mỗi năm hai lần, tiêm phòng đúng lịch và điều trị phòng ngừa ký sinh trùng. Tùy vào nơi bạn sống, việc điều trị ký sinh trùng có thể bao gồm trị ve và bọ chét hoặc phòng chống giun tim.
3
Đánh giá xem chú chó có thông minh và sốt sắng làm hài lòng chủ không. Đây là những phẩm chất cần có của một chú chó có thể huấn luyện, nhờ đó nhiệm vụ huấn luyện chó sẽ dễ hơn và hứng thú hơn. Tìm một chú chó trẻ, để ý cách nó tiến đến gần bạn một cách bình tĩnh mà không sợ hãi. Ngôn ngữ cơ thể của chú chó phải thể hiện sự tự tin, ví dụ như đuôi vểnh lên, vẫy đuôi, tiến thẳng đến chỗ bạn (không đi vòng quanh rìa phòng) và luôn ngẩng đầu (không hạ thấp đầu và sợ hãi).
- Những con chó phục vụ giỏi nhất rất thông minh và thích làm hài lòng chủ, và những tính cách này không liên quan đến kích cỡ của chúng. Bất cứ giống chó nào, từ chó nhỏ như Chihuahua đến chó to như Great Dane đều có thể đáp ứng vai trò này nếu có tính tình thích hợp.^{[1]XNguồn nghiên cứuService Dog Training. Bogetti.}
Nếu chú chó đã được huấn luyện cơ bản, bạn có thể thử bảo nó ngồi và giữ yên. Quan sát xem nó có cựa quậy và nhìn xung quanh không (dễ xao lãng) hay chăm chăm nhìn bạn (sẵn sàng làm hài lòng chủ). Nó phản ứng nhanh nhẹn hay chậm chạp (không tốt lắm, vì phản ứng nhanh là điều quan trọng đối với chó phục vụ).
5
Đánh giá xem chú chó có dễ giao tiếp và bạo dạn trong các tình huống xã hội không. Chó phục vụ phải bạo dạn trong nhiều tình huống và với tất cả mọi người. Bạn có thể gặp khó khăn nếu chú chó lo lắng và sợ hãi trong những tình huống nào đó. Chó đang sợ hãi sẽ có ngôn ngữ cơ thể khép kín như co rúm người, nhìn lảng đi chỗ khác, dáng điệu len lét, đuôi cụp vào giữa hai chân.
- Chó đang sợ hãi có thể không ngừng liếm môi, và nếu buộc phải ra ngoài vùng an toàn, nó có thể gầm gừ. Trái lại, một chú chó tự tin sẽ vểnh đuôi và vẫy vẫy khi tiến lại gần người, chờ đợi được vuốt ve.
6
Xác định xem liệu chú chó đó có dễ bảo và không quá đề phòng không. Những con chó có tính hung hăng, chiếm hữu lãnh thổ hoặc luôn đề phòng thường không thể trở thành chó phục vụ tốt. Bạn sẽ phải tốn nhiều thời gian để kiểm soát chú chó hơn là được nó giúp đỡ.^{[2]XNguồn nghiên cứuService Dog Training. Bogetti.}
- Những con chó hung hăng sẽ nhe nanh hoặc hếch môi lên, lông dọc sống lưng có thể dựng đứng lên. Nó có thể nhìn thẳng vào người với thái độ đối đầu và gầm gừ.
- Trái lại, một chú chó dễ bảo có vẻ như thích tiếp xúc và muốn giụi đầu vào tay bạn hơn là thể hiện dấu hiệu xa cách, chẳng hạn như gầm gừ.
Quảng cáo

Phần 2

Phần 2 của 2:

Huấn luyện chó phục vụ

Tải về bản PDF

1
Triệt sản cho chó, nếu nó chưa được triệt sản. Tất cả chó phục vụ đều là chó đã triệt sản, vì chó cái sẽ không thể làm việc khi đến thời kỳ động dục (bạn sẽ phải đối phó với cả đàn chó đực bám theo ve vãn cô nàng), còn chó đực sẽ dễ bị phân tâm vì các vấn đề liên quan đến tính chiếm hữu lãnh thổ. Hơn nữa chó đã triệt sản thường ít hung hăng hơn, một điều rất quan trọng đối với chó phục vụ.
- Triệt sản cho chó khi nó được 4-6 tháng tuổi để ngăn chó cái động dục và chó đực bị phân tâm. Điều này được xem như hướng dẫn chung nhờ có hiệu quả tốt và ít mất công sức hơn nhiều.
- Nếu bạn có kinh nghiệm và chó của bạn không có cơ hội tiếp xúc với bất cứ con chó nào chưa triệt sản (không nên xem nhẹ điều này) thì tốt nhất là bạn nên thực hiện việc này khi chó được 1-2 năm tuổi, tùy thuộc vào mức độ phát triển đĩa xương của chó (thường xảy ra sớm hơn ở giống chó nhỏ và muộn hơn ở giống chó to). Điều này sẽ giúp cho xương chó chắc khỏe hơn, một yếu tố đặc biệt quan trọng với một số chó phục vụ đảm trách những việc nặng cho chủ (ví dụ như giúp chủ di chuyển).
- Tùy vào cân nặng của chó, giá triệt sản chó vào khoảng từ 200 ngàn đến 1 triệu đồng.
2
Dạy chó các lệnh cơ bản. Chó phục vụ sẽ phải biết thực hiện các hiệu lệnh ngồi, giữ yên, nằm xuống và lại gần. Nó cũng cần phải ngoan ngoãn đi bên cạnh người điều khiển vào mọi lúc. Như vậy nghĩa là bạn phải luôn luôn kiểm soát chú chó của mình.
- Bạn có thể ra lệnh bằng lời nói hoặc ra hiệu bằng tay. Dạy chó bằng cách sử dụng phần thưởng giơ trước mũi chó, sau đó giơ cao phần thưởng lên, vòng ra sau đầu nó. Khi chú chó nhìn lên theo phần thưởng, mông của nó sẽ chạm xuống sàn. Khi đó bạn hãy bấm clicker, nói khẩu lệnh “ngồi” và thưởng cho chó.^{[3]XNguồn nghiên cứuReaching the Animal Mind. Karen Pryor. Publisher: Scribner Book Company}
- Lệnh gọi lại gần có thể khó dạy nếu chú chó bị phân tâm, vì vậy bạn hãy bắt đầu dạy chó trong nhà, tránh xa các thú nuôi khác hoặc trong sân đóng kín cổng. Gọi chó lại gần bạn, bấm click khi nó đến, lặp lại câu “lại đây”. Nếu chú chó của bạn không đến hoặc chậm chạp, bạn cũng đừng bao giờ quát mắng nó. Nếu bạn làm như vậy thì lần sau nó càng miễn cưỡng hơn.
- Về căn bản, huấn luyện chó phục vụ cũng giống như dạy hành vi tốt và tính kỷ luật đối với những chú chó thông thường, nhưng bạn sẽ phải tiến thêm một bước nữa. Vai trò của chó phục vụ rất quan trọng đối với sự an toàn của bạn, vì vậy nếu không có kinh nghiệm huấn luyện, bạn hãy tìm sự hỗ trợ của huấn luyện viên chó chuyên nghiệp để đảm bảo rằng bạn không dạy chó những hành vi xấu hoặc khiến nó bị quá tải.
3
Cân nhắc dùng clicker để huấn luyện chó. Nguyên tắc của phương pháp này là sử dụng tiếng click để đánh dấu chính xác khoảnh khắc chó có hành vi tốt và thưởng cho nó. Chú chó của bạn sẽ liên hệ tiếng click với phần thưởng và hăng hái thực hiện để được thưởng khi nghe tiếng click.^{[4]XNguồn nghiên cứuIn Defence of Dogs. John Bradbury. Publisher: Penguin}
- Phương pháp này khuyến khích việc thưởng cho hành vi tốt, giúp chó ghi nhớ và háo hức lặp lại hành động đó để được thưởng. Việc trừng phạt chó sẽ chỉ khiến nó e sợ bạn và không giúp ích gì cho mục tiêu của bạn.^{[5]XNguồn nghiên cứuReaching the Animal Mind. Karen Pryor. Publisher: Scribner Book Company}
Chó phục vụ phải hoàn toàn vâng lời cả khi được dắt hoặc không.
5
Dạy chó không mừng những người khác. Chó phục vụ phải tập trung duy nhất vào bạn mà không chú ý đến ai khác. Bước này vô cùng quan trọng vì có thể bạn cần sự giúp đỡ ngay lập tức, và nếu chú chó chạy nhảy đón mừng những người khác thì nó sẽ không đáp ứng được nhu cầu của bạn.
- Nhờ một người bạn hỗ trợ khi dạy chó điều này. Người bạn sẽ từ từ tiến đến gần trong khi bạn ra lệnh cho chó ngồi và nhìn bạn. Nếu nó quay sang nhìn người đang đi tới, bạn hãy bảo họ dừng lại (đồng thời phớt lờ con chó). Khi chú chó tập trung vào bạn trở lại, bạn hãy click và thưởng cho nó.
- Lặp lại các buổi huấn luyện, và cuối cùng chú chó sẽ biết rằng khi tập trung chú ý vào người lạ thì nó sẽ không được thưởng (và không đáng để làm như vậy), đồng thời tập trung vào bạn để được thưởng.
- Ngoài ra, bạn cũng cần dạy chó không chú ý đến những con mèo, thức ăn rơi trên đất và những người lạ nói chuyện với nó hoặc xe cộ (đặc biệt là xe đang chạy). Bạn là đối tượng duy nhất mà nó phải quan tâm.
6
Dạy chó biết khi nào thì hết thời gian làm nhiệm vụ. Trong một vài trường hợp, chó phục vụ vẫn có thể ra ngoài và chơi. Dạy chó hiệu lệnh hết giờ làm nhiệm vụ.
- Để dạy chó việc này, bạn nên mời một người bạn sang nhà chơi. Nhờ người bạn đó đem theo một con chó đồ chơi, và khi chú chó của bạn nhìn theo hướng của người khách, bạn hãy bấm click, nói lệnh “chơi” và thưởng cho nó. Điều này báo hiệu cho chó biết là nó có thể tiếp tục tiến tới.
7
Dạy chó các kỹ năng đặc biệt. Các nhiệm vụ đặc biệt mà bạn cần dạy chó sẽ tùy thuộc vào khuyết tật của bạn. Nếu bạn bị điếc nặng thì việc dạy chó báo hiệu cho bạn mỗi khi có tiếng chuông cửa, tiếng điện thoại reo hoặc tiếng báo động khói là việc hữu ích. Tương tự, nếu bạn gặp khó khăn trong việc đi lại, có thể bạn cần dạy chó lấy các vật dụng nhỏ trong nhà cho bạn, chẳng hạn như chìa khóa, bộ điều khiển từ xa hoặc điện thoại.
- Dạy chó từng bước nhỏ. Quá trình huấn luyện chó lấy chìa khóa bao gồm việc dạy chó nhận biết chìa khóa, nhặt chìa khóa, đem lại chỗ bạn và đưa cho bạn. Để dạy chó biết chìa khóa là gì, bạn hãy đặt chùm chìa khóa trên sàn, nơi nó có thể nhìn thấy rõ. Mỗi khi nó đến khám phá chùm chìa khóa, bạn hãy bấm click, nói “chìa khóa” và thưởng cho nó. Lặp lại các bước trên mỗi lần chú chó tiến đến chìa khóa. Bạn sẽ thấy chú chó sẽ tích cực tiến tới chùm chìa khóa hơn, mỗi lần như vậy bạn hãy nói khẩu lệnh “chìa khóa”, và khi nó tiếp tục tiến tới, bạn hãy bấm click.
- Bây giờ bạn sẽ cần dạy chó nhặt chìa khóa lên. Có lẽ bạn nên gắn một quả bóng mềm vào chùm chìa khóa để chó có thể nhặt lên mà không bị tổn thương răng. Đặt chùm chìa khóa vào miệng chó, bấm click, nói khẩu lệnh “cầm” và thưởng cho chó. Lặp lại bước này thường xuyên trong nhiều ngày. Bây giờ bạn hãy để chùm chìa khóa ra xa một chút, ra lệnh cho chó đến gần, nói “chìa khóa” và bảo nó nhặt lên, nói từ “cầm”. Sau đó sử dụng lệnh lại gần để nó đem chìa khóa lại cho bạn. Khi chú chó đã quay trở lại, bạn hãy ra lệnh cho nó ngồi và thả chìa khóa. Có lẽ bạn nên cho nó món phần thưởng ngon hơn để xứng đáng cho nó thả chìa khóa. Bấm click, nói khẩu lệnh “đưa” và thưởng cho chó.
- Mỗi buổi huấn luyện chỉ nên diễn ra trong 5-10 phút mỗi lần và thực hiện mỗi ngày hai lần. Xen kẽ với những buổi huấn luyện khác và làm sao cho các buổi tập luyện vui nhộn để chú chó của bạn không bị chán.
8
Dạy chó cách tiếp cận những nơi công cộng. Những hành vi tốt của chó là điều then chốt để mọi người chấp nhận nó và chào đón bạn hoặc các nhóm khác có chó phục vụ quay trở lại. Những hành vi này bao gồm:
- chỉ đi vệ sinh theo hiệu lệnh
- không đụng chạm vào những thứ có hình dạng và mùi thơm hấp dẫn (đặc biệt quan trọng khi đi tới cửa hàng)
- bước đi một cách điềm tĩnh bên cạnh bạn khi ở nơi công cộng vào mọi lúc (trừ khi không cần đi bên cạnh để hỗ trợ cho chủ bị khuyết tật)
- không bao giờ hung hăng với mọi người hoặc với những chú chó phục vụ khác.
9
Lấy giấy chứng nhận cho chó. Mặc dù luật không đòi hỏi chó của bạn phải được chính thức công nhận là chó phục vụ, nhưng điều này có thể giúp giảm lúng túng khi bạn đi kèm chó phục vụ đến những nơi mà bình thường chó không được phép vào.
- Lưu ý rằng không có cách hợp pháp nào hoặc yêu cầu nào để lấy giấy chứng nhận. Nếu một trang web nào đó nói rằng bạn cần phải trả tiền để lấy giấy chứng nhận hợp pháp thì có thể đó là trò lừa đảo.
- Tìm xem cơ quan nào có chức năng kiểm soát loại chó phục vụ đặc biệt (chẳng hạn như chó nghe giúp người điếc hoặc chó hướng dẫn cho người mù) và hỏi xem ở đó có chuyên viên thẩm định để chuẩn bị cấp giấy phép cho chó của bạn không.
- Lấy giấy xác nhận rằng bạn có cần chó phục vụ. Giấy xác nhận có thể là thư của bác sĩ xác nhận khuyết tật của bạn và chó phục vụ quan trọng như thế nào đối với bạn.
- Đưa chó đến bác sĩ thú y kiểm tra và lấy giấy chứng nhận rằng chó của bạn khỏe mạnh và được huấn luyện tốt.
- Gửi hồ sơ đến cơ quan chức năng và chờ họ hướng dẫn thêm.
Quảng cáo

Lời khuyên

Bạn có thể nhờ những người quen yêu quý chó giúp bạn huấn luyện chó, nhưng cần cẩn thận đừng để chú chó quá gắn bó với người đó mà không tập trung vào bạn.
Gọi cho tổ chức huấn luyện chó để nhờ giúp đỡ nếu họ không cung cấp chó phục vụ cho bạn hoặc huấn luyện giúp bạn. Họ có thể cho lời khuyên qua điện thoại hoặc email nếu bạn gặp khó khăn trong quá trình huấn luyện.
Hiệp hội quốc tế những người cần chó hỗ trợ (International Association of Assistance Dog Partners) cung cấp các thông tin về việc huấn luyện chó, bao gồm các hành vi và nhiệm vụ cần huấn luyện để giúp đỡ cho nhiều dạng khuyết tật, các vấn đề pháp lý liên quan đến chó hỗ trợ, tìm chó ứng viên, tìm các tổ chức chó hỗ trợ và nhiều thứ khác.^{[6]XNguồn nghiên cứu}
Chó con dễ xao lãng hơn nhưng cũng học nhanh hơn. Bạn có thể thử dạy cho chó con nhanh chóng trưởng thành.

Cảnh báo

Chó đòi hỏi sự chăm sóc lâu dài. Bạn cần chuẩn bị tinh thần nuôi chó đến 20 năm.
Suy nghĩ thực tế. Nếu do khuyết tật mà bạn gặp khó khăn trong việc huấn luyện chó thì đừng cố, vì công việc này đòi hỏi nhiều thời gian và công sức mới huấn luyện được một chú chó đạt đến mức có thể làm chó phục vụ.
Tìm sự giúp đỡ của huấn luyện viên chuyên nghiệp dạy chó phục vụ, trừ khi bạn có kinh nghiệm trong việc này. Nếu bạn biết cách dạy chó bất cứ hành vi nào mà không cần huấn luyện viên hỗ trợ thì có lẽ bạn sẽ không gặp khó khăn gì trong việc dạy chó phục vụ của mình.