Tienerhormonen onder controle krijgen

De puberteit is een periode waarin geslachtshormonen zorgen voor lichamelijke en emotionele veranderingen. Het is normaal om je tijdens deze periode stuurloos te voelen en stemmingswisselingen te hebben. Dit is echter geen reden tot wanhoop! In dit artikel kun je meer te weten komen over de veranderingen in je lichaam, en hoe je kunt omgaan met de emotionele achtbaan die erbij komt kijken. Met een uitgebalanceerde leefwijze zul je eerder voelen dat je de baas bent over jezelf.

Deel 1

Deel 1 van 4:

Omgaan met emotionele schommelingen

Pdf downloaden

1
Leer om met stemmingswisselingen om te gaan. Het is volledig normaal dat je emoties alle kanten op gaan tijdens de puberteit. Veel jongeren ervaren zulke stemmingswisselingen tijdens hun puberteit. Gelukkig zijn er manieren om je emoties in bedwang te houden. Je kunt bijvoorbeeld:
- Jezelf een moment rust geven. Haal een paar keer diep adem, en adem langzaam uit.^[1]XBron
- Huilen. Het is echt oké om te huilen, en soms kan het enorm opluchten. Het kan helpen om af en toe je emoties te laten gaan. Als je echter continu moet huilen, of voortdurend verdrietig bent, praat dan met een ouder of met een dokter.^[2]XBron
2
Gun jezelf vrije tijd. Als tiener heb je constant te maken met nieuwe verantwoordelijkheden op school, veranderende vrienden, en misschien ook nog eens meer buitenschoolse activiteiten. Dit kan allemaal behoorlijk overweldigend zijn. Als je je gestrest voelt, neem dan wat tijd voor jezelf en probeer één van de volgende activiteiten:^[3]XBron
- Kijk een grappig programma.
- Schommel in de speeltuin.
- Luister naar je favoriete muziek.
- Neem een bubbelbad.
- Speel een instrument, bijvoorbeeld piano.^[4]XBron
- Doe karaoke met een videosite als YouTube.
Het kan therapeutisch werken om je gevoelens en emoties van je af te schrijven. Vaak kun je je problemen beter in hun context zien als je ze hebt opgeschreven. Misschien zie je wel in dat een probleem eigenlijk niet zo groot is als je eerst dacht. Door te schrijven kalmeer je, en je bent ook nog eens creatief bezig.^[5]XBron
Sommige van je vrienden herkennen misschien wel hoe je je voelt. Praat met die vrienden over hoe hun emoties zijn veranderd. Je ouders of andere volwassenen die je vertrouwt zijn ook goede bronnen van advies. Ook zij zijn ooit tieners geweest, en kunnen je dus helpen om te gaan met je stemmingswisselingen. Het is gezond om je gevoelens te uiten.^[6]XBron
Jij en je vrienden hebben ongetwijfeld invloed op elkaar. Als je allerlei hormonale veranderingen ondergaat, is het dus beter om te kiezen voor behulpzame vrienden die je ondersteunen. Blijf uit de buurt van vrienden die zich bezighouden met drugs, alcohol of andere illegale activiteiten.^[7]XBron
6
Wees verstandig met relaties. Met de hormonen die in de puberteit door je lichaam razen, is het volkomen normaal om je aangetrokken te voelen tot andere jongens en meisjes. Dit is gezond! Praat voordat je seksueel actief wordt eens met een betrouwbare vriend, je partner, of een decaan op school over de voor- en nadelen van vroeg seks hebben. Als je ervoor kiest om seks te hebben, gebruik dan altijd een condoom om seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's) te voorkomen.
- Artsen benadrukken dat de enige manier om soa's gegarandeerd te voorkomen is om helemaal geen penetratieve seks te hebben – in andere woorden: geen vaginale, anale of orale seks.^{[8]XBetrouwbare bronCenters for Disease Control and PreventionGa naar de bron}
Advertentie

Deel 2

Deel 2 van 4:

Omgaan met lichamelijke veranderingen

Pdf downloaden

1
Blijf sporten. Je lichaam gaat misschien anders aanvoelen onder al deze veranderingen, maar het is belangrijk om te blijven sporten. Het is goed om te leren bewegen met deze nieuwe bouw. Als je sport maakt je lichaam extra bèta-endorfines aan. Dit zijn hormonen die stress verminderen en je stemming verbeteren.^[9]XBron
- Realiseer je dat sommige sporten nu moeilijker zullen zijn dan vroeger. Als je bijvoorbeeld een kei was in kunstschaatsen, kan het zijn dat het springen nu lastiger is met je extra gewicht. Dit gebeurt bijna iedereen! Praat dus met je coach over hoe je je kunt aanpassen aan je nieuwe bouw.
- Sporten kan ook helpen voor meisjes met menstruatiepijn.^[10]XBron Als je je zorgen maakt over sporten als je ongesteld bent, lees dan meer over sporten tijdens je menstruatie.
Naarmate je langer wordt zul je meer nieuwe kleren nodig hebben. Dit is een goed moment om na te denken over een nieuwe stijl. Misschien wil je er wel wat volwassener uitzien. Voor meisjes is dit een goed moment om meer te leren over bh's. Vraag je moeder, zus of vriendin om hulp. Veel grotere warenhuizen en lingeriewinkels hebben specialisten die je kunnen helpen met het uitkiezen van het beste type en maat bh. Voor sportende jongens: praat met je coach over het eventueel aanschaffen van een toque.
3
Eet gezond. Het is belangrijk om je groeiende lichaam te voeden met fruit, groenten, proteïnen en volkorengranen. Probeer junkfood te vermijden. Je lichaam gebruikt veel energie voor het groeien, dus misschien heb je wel continu honger. Snacken is prima, maar ga dan voor studentenhaver of yoghurt in plaats van chocoladerepen en chips.
- Sla je ontbijt niet over. Je hebt je energie nodig voor school.
- Streef naar vijf porties groente en fruit per dag.
- Eet voedsel dat rijk is aan ijzer en calcium, zoals kaas, melk en spinazie.
- Drink als je dorst hebt. Uitdroging kan je vermoeid maken.^[11]XBron
- Als je naar een feest gaat waarvan je weet dat er junkfood is, eet dan van tevoren een gezonde snack of zelfs avondeten.
Advertentie

Deel 3

Deel 3 van 4:

De puberteit begrijpen

Pdf downloaden

1
Realiseer je wat de puberteit is. Als je de puberteit ingaat, begint je brein met het aanmaken van geslachtshormonen via de eierstokken van meisjes of de teelballen van jongens.^[12]XBron Bij meisjes produceert het lichaam extra oestrogeen en progesteron. Jongens krijgen extra testosteron. Die extra hormonen zorgen voor lichamelijke veranderingen (zoals het groeien van borsten), en soms ook voor emotionele veranderingen. Die veranderingen zijn normaal, maar ze kunnen invloed hebben op hoe je je voelt.^[13]XBron
- Meisjes beginnen hun puberteit meestal tussen de 8 en 13 jaar. Jongens beginnen gemiddeld iets later, tussen de 9 en 14 jaar.^[14]XBron Sommige kinderen beginnen eerder of later dan die gemiddelden. Als meisjes hun puberteit beginnen voordat ze 8 zijn, of jongens voordat ze 9 zijn, heet dit 'pubertas praecox' of 'voortijdige puberteit'. Als je op jonge leeftijd al veranderingen opmerkt, praat er dan meteen over met je ouders of een dokter.^{[15]XBetrouwbare bronMayo ClinicGa naar de bron}
- De puberteit gaat niet eeuwig door. De puberteit is nodig om te transformeren tot volwassene, maar je zult geduld moeten hebben. De puberteit kan tussen de anderhalf en vijf jaar duren.^[16]XBron Het is moeilijk om vooraf al in te schatten hoe lang het gaat duren, maar uiteindelijk houdt het weer op!
2
Begrijp lichamelijke veranderingen bij meisjes tijdens de puberteit. In het begin van de puberteit kunnen de veranderingen in hormonen zorgen voor borstvorming. Ook zullen je heupen breder worden, en zul je schaamhaar krijgen. Als het goed is word je ook langer. Zo'n twee jaar na het begin van de puberteit heb je misschien al wel okselhaar, en zie je een witte of doorzichtige afscheiding in je onderbroek. Dit betekent dat je menstruatie waarschijnlijk binnenkort gaat beginnen. Rond deze tijd heb je misschien ook last van menstruatiekramp of pre-menstruatiekramp. Je kunt pijn in je buik krijgen en een opgeblazen gevoel hebben.^[17]XBron
- Het is normaal als je borsten niet allebei even snel groeien. Ook kunnen ze rond deze tijd extra aanraakgevoelig zijn.^[18]XBron
- Je kunt tussen de vijf en twintig centimeter groeien.^[19]XBron
- Sommige lichaamsdelen, zoals je hoofd en handen, kunnen sneller groeien dan bijvoorbeeld je armen en benen.^[20]XBron Dit voelt misschien wat ongemakkelijk aan. Maar geen paniek! De rest van je lichaam zal uiteindelijk volgen.
- Als je menstruatie is begonnen, betekent dit dat je baarmoederslijmvlies plus extra bloed een keer per maand je lichaam verlaat. Menstruatiekramp is gebruikelijk, maar als de pijn ondraaglijk wordt, praat er dan over met je dokter.^[21]XBron
3
Begrijp lichamelijke veranderingen bij jongens tijdens de puberteit. De geslachtsdelen zullen zich gaan ontwikkelen. Je teelballen en penis zullen groter worden, en je zult schaamhaar krijgen. Rond het midden van de puberteit zul je een groeispurt krijgen. Een paar jaar na het begin van de puberteit zul je over je hele lichaam haar gaan zien, inclusief op je gezicht. Dit is een goed moment om te leren scheren en je gezichtshaar te verzorgen. Je lichaam begint nu ook met het afgeven van testosteron. Erecties en ejaculaties gebeuren nu regelmatig. Rond de 14 of 15 jaar is het einde van de puberteit in zicht! Je larynx (adamsappel) zal nu zichtbaarder zijn. Je stem kan gaan breken en langzaamaan lager en dieper worden.^[22]XBron
- Eén van je teelballen kan sneller groeien dan de andere. Dit is normaal!^[23]XBron
- Jongens groeien meestal tussen de 10 en 30 centimeter. Dit groeien kan doorgaan totdat je 18 of zelfs 20 jaar bent.^[24]XBron
- Testosteron is het geslachtshormoon dat je teelballen vertelt om sperma aan te maken.^[25]XBron
- Je kunt erecties krijgen zonder duidelijke oorzaak. Ook als je in je slaap ejaculeert, is dat normaal. Dit heet een 'natte droom'.^[26]XBron
- De hoogte van je stem kan flink op en neer gaan in de periode waarin je stem verandert. Ook dit zal uiteindelijk ophouden.^[27]XBron
Je brein zal pas rond de 23 of 25 jaar volledig uitgegroeid zijn. Door alle veranderingen die je brein ondergaat in de puberteit, kun je beïnvloed worden door riskant gedrag als seks en het uitproberen van drugs en alcohol. Wees je ervan bewust dat riskant gedrag in de puberteit kan leiden tot verslavingen.^[28]XBron
Advertentie

Deel 4

Deel 4 van 4:

In balans zijn als puber

Pdf downloaden

1
Stel prioriteiten. Als tiener kunnen er veel dingen zijn die je wilt doen. Misschien wil je wel een sport beoefenen of een musicalster zijn. Stel doelen voor jezelf, beslis wat je wilt bereiken en besteed je energie dan aan die activiteiten. Je hoeft niet het beste te zijn in alles wat je doet.^[29]XBron Neem liever de tijd om erachter te komen waar je goed in bent, en doe daar dan je best voor!
- Maak een klein tijdschema voor elke week en elke dag. Organiseer je tijd goed en probeer om niet te veel in een dag te proppen.
- Sommige prioriteiten zijn nou eenmaal nodig, zoals het maken van je huiswerk.
- Fit en gezond blijven heeft ook een hoge prioriteit. Dat betekent: genoeg slapen en goed eten.
2
Plan tijd voor jezelf in. Je bent gedurende de dag misschien bezig met allerlei activiteiten, maar het is ook belangrijk om wat tijd voor jezelf in te plannen. Probeer om jezelf dertig minuten per dag te geven voor een favoriete activiteit. Je kunt bijvoorbeeld de krant lezen, piano spelen, of yoga doen. Deze tijd kun je gebruiken om te ontstressen, zodat je je andere activiteiten met meer energie kunt aanpakken.^[30]XBron
- Je kunt jezelf elke dag een half uur stiltetijd geven voor school.
- Voordat je gaat slapen kun je jezelf elke dag een half uur loskoppelen van al je elektronische apparaten.
3
Stel je doelen 'SMART' op. Gedurende je tienerjaren zul je je beheerster voelen als je jezelf doelen geeft, zelfs als je emoties je af en toe in de war brengen. Probeer om je doelstellingen 'SMART' te maken: specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdsgebonden. Dit betekent dat je je doelstellingen duidelijk moet maken, en dat je moet kunnen zien of je ze hebt behaald of niet.^[31]XBron
- Een 'SMART' doelstelling is bijvoorbeeld je pianoboek niveau 5 in januari afgewerkt hebben. Als je in september halverwege je boek bent, is dit een haalbare doelstelling. Je kunt dan een plan maken en je doelstelling opdelen in kleine stapjes. Je zou bijvoorbeeld kunnen streven naar twee pagina's per week. Je kunt dan uiteindelijk makkelijk zien of je je doelstelling hebt behaald.
Advertentie

Tips

Zelfs als meisje is het zinvol om te begrijpen hoe jongenslichamen veranderen in de puberteit. Hetzelfde geldt voor jongens en het begrijpen van meisjeslichamen. Het is belangrijk om attent en bedachtzaam te blijven voor elkaar.
Plaag anderen niet als ze door een ongemakkelijke fase gaan tijdens al deze veranderingen. Wees liever behulpzaam voor elkaar.

Advertentie