De tekenen en symptomen van tuberculose herkennen

Pdf downloaden

Pdf downloaden

In dit artikel:

De risicofactoren kennen

De tekenen en symptomen van tbc herkennen

Je laten testen op tbc

Tips en waarschuwingen

Gerelateerde artikelen

Bronnen

Tuberculose (tbc) is een ziekte die wordt veroorzaakt door een bacterie (Mycobacterium tuberculosis), en die overgebracht kan worden van mens op mens via de lucht. Tbc treft meestal de longen (de plek waar de bacterie zich vaak als eerste vestigt), maar kan zich in principe uitbreiden naar elk orgaan. In de latente vorm houdt de bacterie zich sluimerend zonder tekenen of symptomen, terwijl bij de actieve vorm wel tekenen en symptomen worden ervaren. De meeste tbc-infecties blijven sluimerend. Als je tbc niet of niet goed behandelt kan het dodelijk zijn, dus het is belangrijk om de tekenen ervan te leren herkennen.

Stappen

Deel 1

Deel 1 van 3:

De risicofactoren kennen

Pdf downloaden

1. 
   1
   Weet in welke gebieden je tbc kunt oplopen. Als je in deze gebieden woont of reist, of zelfs als je alleen maar in contact komt met mensen die daar wonen of hebben gereisd, loop je risico op tbc. In veel delen van de wereld is het voorkomen, diagnosticeren en behandelen van tbc moeilijk vanwege slechte gezondheidszorg, financiële beperkingen of overbevolking. Daardoor kan tbc lang onopgemerkt en onbehandeld blijven, zodat het zich kan verspreiden. Ook tijdens het reizen per vliegtuig van en naar deze gebieden kun je de bacterie oplopen door de slechte ventilatie.

   • Landen in Afrika ten zuiden van de Sahara
   • India
   • China
   • Rusland
   • Pakistan
   • Zuidoost-Azië
   • Zuid-Amerika
2. 
   2
   Beoordeel je werk- en leefomstandigheden. Op plekken waar heel veel mensen samenkomen, en op plekken met slechte ventilatie, kunnen bacteriën makkelijker van mens op mens worden overgebracht. Een slechte situatie kan nog erger worden als de mensen om je heen geen toegang hebben tot goede gezondheidszorg. Plekken waarop je voorzichtig moet zijn, zijn onder andere:

   • Gevangenissen
   • Immigratiekantoren
   • Verzorgingstehuizen
   • Ziekenhuizen/klinieken
   • Vluchtelingenkampen
   • Daklozenopvang
3. 
   3
   Denk na over je eigen afweersysteem. Als je een ziekte hebt waardoor je immuunsyteem is verzwakt, kan dat problematisch zijn. Als je immuunsysteem niet goed werkt, ben je vatbaar voor allerlei infecties, waaronder tbc. Dit soort aandoeningen zijn onder andere:

   • Hiv/aids
   • Diabetes
   • Eindstadium van nierziekte
   • Kanker
   • Ondervoeding
   • Leeftijd (jonge kinderen hebben een minder goed ontwikkeld immuunsysteem, net als ouderen).
4. 
   4
   Bedenk of je medicijnen of drugs gebruikt die je immuunsysteem kunnen beïnvloeden. Drugmisbruik, waaronder alcohol, tabak en andere stoffen, kan het afweersysteem van je lichaam aantasten. En naast dat je door bepaalde soorten kanker een hoger risico hebt op tbc, kan ook chemotherapie je immuunsysteem verzwakken. Langdurig gebruik van steroïden en van medicijnen die moeten voorkomen dat je een getransplanteerd orgaan afstoot kunnen hetzelfde effect hebben. Ook kunnen medicijnen tegen auto-immuunziektes zoals reumatoïde artritis, de ziekte van Lupus, darmziektes (Crohn en colitis ulcerosa) en psoriasis het afweersysteem aantasten.
   Advertentie

Deel 2

Deel 2 van 3:

De tekenen en symptomen van tbc herkennen

Pdf downloaden

1. 
   1
   Let op ongebruikelijk hoesten. Tbc infecteert meestal de longen, en breekt het weefsel daar af. De natuurlijke reactie van het lichaam is hoesten, om irriterende stofjes te verwijderen. Bedenk hoe lang je al moet hoesten; tbc duurt meestal langer dan 3 weken, en kan gepaard gaan met zorgwekkende tekenen zoals het ophoesten van bloed.

   • Bedenk hoe lang je al zelfzorgmiddelen tegen hoest of antibiotica gebruikt, zonder dat het helpt. Voor tbc heb je zeer specifieke antibacteriële middelen nodig, en om daarmee te kunnen beginnen moet je eerst laten vaststellen dat je daadwerkelijk tbc hebt.
2. 
   2
   Let op slijm als je hoest. Merk je dat je slijm ophoest? Als het stinkt en donker van kleur is, kan het een bacteriële infectie zijn. Als het slijm doorzichtig en geurloos is, kan het een virusinfectie zijn. Kijk ook of er bloed bij het slijm zit als je in je hand of zakdoekje hoest. Als er door de tbc holtes en knobbeltjes in je longen ontstaan, kunnen bloedvaten die daarbij in de buurt liggen beschadigd raken, waardoor je bloed gaat ophoesten.

   • Ga altijd naar de huisarts als je bloed ophoest. Hij/zij kan je dan vertellen wat de vervolgstappen zijn.
3. 
   3
   Voel of je pijn op je borst hebt. Pijn op de borst kan op allerlei aandoeningen duiden, maar als je het samen met andere symptomen hebt kan het tbc zijn. Als je scherpe pijn voelt, kan het te herleiden zijn tot een specifieke plek. Let op of het vooral pijn doet wanneer je op de plek duwt, of als je ademt of hoest.

   • Bij tbc vormen zich harde holtes en knobbeltjes tegen de wand van de longen of borstkas. Als je ademt kunnen die de omgeving beschadigen, waardoor er ontstekingen ontstaan. De pijn is meestal scherp, de plek waar het pijn doet kan aangewezen worden en het doet meer pijn als je erop duwt.
4. 
   4
   Let op of je zomaar afvalt of geen eetlust hebt. Het lichaam reageert heel complex op de Mycobacterium tuberculosis-bacterie, wat resulteert in slechte opname van voedingsstoffen en een veranderde eiwitvertering. Deze veranderingen kunnen al maanden gaande zijn zonder dat je het doorhebt.

   • Kijk in de spiegel of je veranderingen aan je lichaam ziet. Zie je je botten zitten, dan kan dat betekenen dat je niet genoeg spiermassa hebt door een tekort aan eiwitten en vetten.
   • Weeg jezelf. Vergelijk je gewicht met een recent gewicht toen je je nog gezond voelde. Je gewicht kan schommelen, maar als je plotseling veel bent afgevallen moet je naar de huisarts.
   • Let op of je kleding te los gaat zitten.
   • Hou bij hoe vaak je eet, en vergelijk dat met hoeveel je at toen je je onlangs nog gezond voelde.
5. 
   5
   Negeer koorts, rillingen en nachtelijk zweten niet. Bacteriën reproduceren zich bij een normale lichaamstemperatuur (37ºC). De hersenen en het immuunsysteem reageren daarop door de lichaamstemperatuur te verhogen, zodat de bacteriën zich niet meer kunnen reproduceren. De rest van het lichaam merkt die verandering op, en probeert de temperatuur weer te verlagen door de spieren samen te spannen (rillingen), waardoor jij je koortsig voelt. Tbc zorgt er ook voor dat er specifieke ontstekingseiwitten worden geproduceerd die helpen bij het ontstaan van koorts.
6. 
   6
   Wees je bewust van een latente tbc-infectie. Een latente tbc-infectie houdt zich slapende en geeft geen infecties. De bacterie bevindt zich dan in het lichaam zonder dat hij kwaad doet. De ziekte kan wel actief worden bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals hierboven beschreven staat. Het kan ook optreden als iemand ouder wordt waardoor het immuunsysteem zwakker wordt. Ook kan reactivatie optreden door andere, onbekende oorzaken.
7. 
   7
   Wees in staat om tbc van andere luchtweginfecties te onderscheiden. Er zijn allerlei andere aandoeningen die met tbc verward kunnen worden. Het is niet goed om te wachten tot een eenvoudige verkoudheid over is, terwijl er eigenlijk iets ernstigs aan de hand is. Om het verschil tussen tbc en andere ziektes te kennen, moet je jezelf de volgende vragen stellen:

   • Druipt er helder slijm uit mijn neus? Bij verkoudheid kunnen de neus en longen ontstoken of verstopt raken, waardoor er slijm uit de neus komt. Tbc veroorzaakt geen loopneus.
   • Wat hoest ik op? Bij een virusinfectie of de griep hoort vaak een droge hoest, of een hoest met wit slijm. Bij een bacteriële infectie van de lagere luchtwegen zit vaak bruin slijm. Als je tbc hebt, hoest je vaak langer dan 3 weken, en kun je ook bloed ophoesten.
   • Moet ik niezen? Van tbc hoef je niet te niezen. Dit is meestal een teken van verkoudheid of griep.
   • Heb ik koorts? Tbc kan zowel hoge als lagere koorts veroorzaken, maar als je de griep hebt, is je temperatuur meestal hoger dan 38ºC.
   • Zijn mijn ogen waterig/jeukerig? Deze symptomen horen bij verkoudheid, maar niet bij tbc.
   • Heb ik hoofdpijn? Bij de griep hoort meestal hoofdpijn.
   • Heb ik pijn in mijn gewrichten en/of spieren? Verkoudheid en griep kunnen dit veroorzaken.
   • Heb ik keelpijn? Kijk in je keel en zie of die rood en gezwollen is. Dit symptoom komt vooral voor bij verkoudheid, maar ook wel bij de griep.
   Advertentie

Deel 3

Deel 3 van 3:

Je laten testen op tbc

Pdf downloaden

1. 
   1
   Weet wanneer je onmiddellijk medische hulp moet inschakelen. Bepaalde tekenen en symptomen vereisen onmiddellijke medische hulp. Zelfs als deze symptomen niet resulteren in de diagnose tbc, duiden ze misschien op een andere ernstige aandoening. Veel ziektes, zowel onschuldig als gevaarlijk, kunnen pijn op de borst veroorzaken, maar je zou er altijd mee naar de dokter moeten zodat hij/zij een ecg kan maken.

   • Aanhoudend gewichtsverlies kan duiden op ondervoeding of kanker.
   • In combinatie met bloed ophoesten kan gewichtsverlies ook duiden op longkanker.
   • Hoge koorts en rillingen kunnen ook worden veroorzaakt door een bloedvergiftiging, al veroorzaakt dat meestal ook een snelle daling in de bloeddruk, duizeligheid, delirium en een hoge hartslag. Als je het niet behandelt kan dit dodelijk zijn, of leiden tot ernstige stoornissen.
   • Artsen zullen antibiotica via een infuus geven, en bloed afnemen om het aantal witte bloedcellen te bepalen (immuuncellen die infecties bestrijden).
   • Het kan lastig zijn om te weten hoe je voor iemand moet zorgen die een delirium heeft, maar als je de aandoening beter begrijpt kun je veelvoorkomende fouten vermijden.
2. 
   2
   Laat onderzoeken of je latente tbc hebt. Ook al vermoed je niet dat je tbc hebt, zijn er toch gevallen waarin je je erop zou moeten laten onderzoeken. Als je bijvoorbeeld in de gezondheidszorg gaat werken, moet je je jaarlijks laten testen. Als je afreist naar een land waar je veel risico loopt, of als je daar vandaan komt, zou je je ook moeten laten testen. Ook als je in slecht geventileerde ruimtes met veel mensen werkt of woont, of als je een verzwakt immuunsysteem hebt is het goed om je te laten onderzoeken. Maak een afspraak met je huisarts en vraag om een tbc-test.

   • Een latente tbc-infectie veroorzaakt geen symptomen of ziekte, en kan niet op anderen worden overgebracht. Vijf tot tien procent van de mensen met een latente tbc-infectie zal uiteindelijk wel tbc krijgen.
3. 
   3
   Vraag om een Mantoux-test. Deze test wordt ook wel een PPD- of huidreactietest genoemd. De arts maakt een stukje huid schoon met een watje, en spuit dan een klein beetje tuberculine (een proteïnenmengsel verkregen uit de bacteriën Mycobacterium bovis en Mycobacterium avium) onder de huid. Er zal zich een kleine bobbel vormen door de ingespoten vloeistof. De plek mag niet met een pleister worden afgeplakt, omdat dat de vloeistof dan zou kunnen verplaatsen. Laat de vloeistof in een paar uur absorberen.

   • Als je antistoffen hebt tegen tbc, zullen die reageren op de tuberculine, en een zwelling of verdikking veroorzaken.
   • Weet dat er niet op de roodheid wordt gelet, maar op de omvang van de verdikking. Na 48 tot 72 uur ga je terug naar de arts om de zwelling te laten opmeten.
4. 
   4
   Begrijp hoe de resultaten moeten worden geïnterpreteerd. Er zijn voor verschillende categorieën mensen een maximum grootte voor de zwelling om negatief te worden geacht. Elke zwelling die groter is dan dat, duidt erop dat de patiënt tbc heeft. Als je geen risicofactoren hebt voor tbc, wordt een zwelling tot 1,5 cm gezien als een negatief resultaat. Als er echter risicofactoren van toepassing zijn, zoals eerder beschreven in dit artikel, wordt een zwelling tot 1 cm gezien als negatief. Als een van de volgende beschrijvingen op jou van toepassing is, leidt een zwelling tot 0,5 cm tot een negatief resultaat:

   • Medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken, zoals chemotherapie
   • Chronisch gebruik van steroïden
   • Hiv-infectie
   • Nauw contact met iemand die tbc heeft
   • Patiënten die een orgaantransplantatie hebben ondergaan
   • Mensen bij wie littekenweefsel zichtbaar is op een röntgenfoto
5. 
   5
   Vraag om een IGRA-bloedonderzoek, in plaats van de Mantoux-test. IGRA staat voor 'interferon gamma release assay', en deze bloedtest is accurater en sneller dan de Mantoux-test. Hij is echter duurder. Als je arts deze test wil doen, zal hij bloed afnemen en naar het laboratorium sturen. De uitslag is er binnen 24 uur. Als er veel interferonen in je bloed zitten duidt dat erop dat je tbc hebt.
6. 
   6
   Laat aanvullende onderzoeken doen bij een positief testresultaat. Als de uitslag van de Mantoux-test of het bloedonderzoek positief is, duidt dat in elk geval op een latente tbc-infectie. Om te bepalen of je actieve tbc hebt, zal de arts een röntgenfoto laten maken en een preventieve behandeling starten. Een afwijkende röntgenfoto naast een positieve huid- of bloedtest duidt op actieve tbc.

   • De arts kan ook een kweek nemen van je slijm. Een negatieve uitslag duidt op een latente tbc-infectie, en een positieve uitslag op tbc.
   • Weet dat het lastig kan zijn om slijm bij baby's en jonge kinderen af te nemen, dus dat de diagnose bij kinderen meestal zonder dit onderzoek wordt gesteld.
7. 
   7
   Volg het advies van je arts op na de diagnose. Als de röntgenfoto en de kweek van het slijm bevestigen dat je actieve tbc hebt, zal je arts je meerdere medicijnen voorschrijven. Als de röntgenfoto echter negatief is, is de diagnose latente tbc. Volg de aanwijzingen van je arts op om te voorkomen dat latente tbc overgaat in actieve tbc. Tuberculose is een meldingsplichtige ziekte. Laboratorium en behandelend arts melden binnen 1 werkdag aan de GGD
8. 
   8
   Overweeg om het bacillus Calmette-Guérin (BCG)-vaccin te halen. Het BCG-vaccin kan het risico op het krijgen van tbc verkleinen, maar niet volledig voorkomen. De BCG-vaccinatie veroorzaakt een vals-positieve uitslag bij de Mantoux-test, dus als je gevaccineerd bent en je vermoedt dat je tbc hebt, moet je je laten onderzoeken met de IGRA-test.

   • In Nederland wordt niet iedereen met BCG gevaccineerd, maar alleen risicogroepen.
   Advertentie

Tips

• Tbc kan worden verspreid door hoesten en niezen.
• Niet iedereen die besmet is met tbc wordt ziek. Sommige mensen hebben latente tbc; hoewel deze personen niet besmettelijk zijn, kunnen ze veel later in hun leven nog ziek worden als hun immuunsysteem verzwakt is. Het is ook mogelijk om latente tbc te hebben, en nooit ziek te worden.
• Door de toegenomen immigratie in de laatste twee decennia kwam de dalende trend van tuberculose in Nederland rond 1987 tot staan. Sindsdien is er een geleidelijke stijging tot 1994 (1811 patiënten) geweest, waarna de trend weer dalend werd tot 867 patiënten in 2015 (=5,1/100.000).
• Miliaire tbc kan dezelfde symptomen hebben als normale tbc, met daarnaast specifieke tekenen en symptomen aan andere organen.
• Het is belangrijk om te weten dat, ook al komt het niet veel voor, zelfs mensen die latente tbc hebben en behandeld zijn, toch positief testen op tbc. Deze uitslag moet door je arts beoordeeld worden.
• BCG (bacillus calmette-guerin)-vaccins kunnen een vals-positieve uitslag geven bij de Mantoux-test. Er is dan een röntgenfoto nodig.
• Mensen met miliaire tbc moeten meerdere onderzoeken ondergaan, waaronder een MRI-scan van het orgaan dat vermoedelijk besmet is, en een biopsie.
• Mensen die gevaccineerd zijn met BCG en een vals-positieve Mantoux-test hebben gehad, wordt aangeraden een IGRA-test te doen.
• Bij kinderen onder de 5 jaar is de Mantoux-test te verkiezen boven de IGRA-test, omdat daar nog niet voldoende onderzoek naar is gedaan.

Advertentie