Iemand leren lezen

Iemand leren lezen is een ontzettend dankbare taak. Of je nu een kind zijn of haar eerste boek leert lezen of een vriend of vriendin helpt beter te leren lezen en schrijven, in de stappen hieronder lees je hoe je op een succesvolle manier een ander kunt leren lezen.

Methode 1

Methode 1 van 3:

De basisvaardigheden

Pdf downloaden

1
Begin met het alfabet. Wie wil leren lezen moet eerst de letters van het alfabet kunnen herkennen. Gebruik een poster, een schoolbord of een schrift om je leerling te laten zien hoe het alfabet eruitziet. Lees de letters en herhaal samen met je leerling de namen, net zo lang tot hij of zij ze allemaal kent. Om de namen van de verschillende letters te onthouden kan het helpen om het alfabet in te delen in groepjes letters, en per keer steeds één groepje letters te leren.
- Als je leerling het alfabet eenmaal kent kun je hem of haar overhoren door een paar letters in een andere volgorde op te schrijven en je leerling te vragen hoe de letters heten.
- Je kunt ook zelf de namen van de letters noemen en je leerling vragen de letters aan te wijzen.
- Als je een kind leert lezen kun je beginnen met de letters van zijn of haar eigen naam. Daarmee maak je van het leren van de letters iets persoonlijks en belangrijks. En omdat het voor het kind iets belangrijks is — zijn of haar eigen naam – voelt het kind zich meer “betrokken” bij het leerproces, waardoor hij of zij het automatisch leuker gaat vinden.^[1]XBron
2
Maak je leerling vertrouwd met de klanken. Wanneer je leerling eenmaal het alfabet kent kun je hem of haar leren hoe de verschillende letters klinken. Met alleen de naam van de letter ben je er nog niet, want vaak is de uitspraak van een letter afhankelijk van het woord waarin de letter voorkomt. De klank van de ''g in het woord "groen" is bijvoorbeeld anders dan de g klank in het woord "giraf." Zodra je leerling wat meer vertrouwd is geraakt met de klanken van de afzonderlijke letters kan hij of zij beginnen met het combineren van klanken om woorden te vormen.
- Het vermogen om de basisklanken in gesproken taal te herkennen en het kunnen omvormen van die klanken tot woorden noemen we ook wel het fonemisch bewustzijn.^[2]XBron
- Sta samen nog een keer stil bij iedere letter van het alfabet en vertel je leerling welke verschillende klanken iedere letter kan hebben. Geef bij elke letter een paar voorbeelden van woorden die met die letter beginnen en laat je leerling zelf ook voorbeelden geven.
- Je kunt ook een woord noemen en vragen of je leerling weet wat de eerste letter van het woord is.
- Daarna kun je je leerling een aantal lettercombinaties laten zien die veel voorkomen en die op een bepaalde manier klinken, of die meerdere klanken kunnen hebben, zoals bijvoorbeeld “ie”, “ei”, “ui”, “sj”, “sch” en “dt”.
3
Leer je leerling korte worden van één lettergreep. Nu kun je je leerling de eerste beginselen van het lezen bijbrengen door hem of haar éénlettergrepige woorden van twee of drie letters te laten zien. Bij beginners gaat dit meestal het best met woorden die het volgende patroon hebben: medeklinker-klinker-medeklinker, zoals bijvoorbeeld KAT of VIS.
- Geef je leerling eerst de opdracht om een eenvoudig woord van één lettergreep te lezen, zoals bijvoorbeeld "mus." Laat je leerling eerst iedere letter apart benoemen, en laat hem of haar dan proberen het woord te lezen. Als je leerling een fout maakt, vraag dan nogmaals hoe de letter klinkt. Je leerling zal er dan nog een keer over nadenken herinnert het zich dan waarschijnlijk, en anders moet jij je leerling er weer even aan herinneren. Als je leerling het woord eenmaal goed heeft voorgelezen, feliciteer hem of haar daar dan hartelijk mee.
- Herhaal dit process met andere eenvoudige woorden van één lettergreep. Ga, zodra jullie een rijtje van ongeveer vijf woorden hebben gevormd, terug naar het eerste woord en kijk of het je leerling nu lukt om dat woord wat sneller te lezen.
- Geef je leerling nog meer woorden te lezen en voeg daarbij geleidelijk aan wat langere en moeilijkere woorden toe.
4
Leer je leerling standaard woorden. Het is heel belangrijk dat je leerling zo snel mogelijk de betekenis leert van woorden die heel vaak gebruikt worden in teksten. Voorbeelden van zulke woorden zijn bijvoorbeeld "huis", "weer" en "vriend." Om goed te leren lezen is het belangrijk dat je zulke woorden meteen kunt herkennen als je ze tegenkomt en dat je de betekenis niet uit de context hoeft af te leiden of lang na moet denken over wat het woord zou kunnen betekenen.
- In het Engels worden zulke veel voorkomende woorden ook wel “sight words” genoemd. Er bestaan lijsten met deze woorden in het Engels, zoals bijvoorbeeld de bekende Dolch Sight Word Series en de Fry List. ^[3]XBron
- Om iemand deze vaak gebruikte woorden te leren lezen kun je proberen ieder woord in verband te brengen met een afbeelding. Je kunt je leerlingen naast het geschreven of gedrukte woord een plaatje ervan te laten zien. Op die manier zorg je ervoor dat ze het voorwerp of het concept in verband gaan brengen met het woord.
- Woordkaartjes of posters met kleurrijke plaatjes met daaronder het woord vormen een uitstekend hulpmiddel om je leerlingen standaard woorden te leren lezen.
- Herhaling is heel erg belangrijk om standaard woorden van buiten te leren en te onthouden. Mensen die net leren lezen moeten de kans krijgen om een nieuw meerdere keren op te schrijven en te lezen. Om je leerlingen te helpen deze woorden uit hun hoofd te leren kun je ze bijvoorbeeld teksten waarin bepaalde standaard woorden één of meerdere keren voorkomen verschillende keren laten lezen.^[4]XBron
5
Werk aan de woordenschat van je leerling. Het aantal woorden dat je leerling kent en begrijpt tijdens het lezen wordt wel de leeswoordenschat van de leerling genoemd.^[2]XBron Het uitbreiden van de woordenschat van je leerling is een belangrijk onderdeel tijdens het leren lezen. Hoe breder de woordenschat van je leerling, hoe hoger het niveau van de teksten die hij of zij in staat is te lezen en te begrijpen. Je kunt er op verschillende manieren voor zorgen dat je leerling zijn of haar woordenschat uitbreidt:
- Je kunt je leerling aanmoedigen zo veel mogelijk te lezen, en ook om verschillende soorten teksten te lezen. Geef je leerling de opdracht om tijdens het lezen alle nieuwe woorden te onderstrepen. Vervolgens kun jij later uitleggen wat het woord betekent of je kunt je leerling helpen het woord op te zoeken in een woordenboek.
- Je kunt je leerlingen ook de definities van woorden leren en de betekenis van andere onderdelen van woorden, zoals wat de functie is van bepaalde stammen en voor- en achtervoegsels die vaak voorkomen.
- Je kunt methodes gebruiken die bedoeld zijn om verbanden te leggen om je leerlingen te helpen dat wat ze al weten in verband te brengen met nieuwe woorden. Je kunt bijvoorbeeld tweetallen maken van een nieuw woord en een synoniem dat je leerling al wel kent.^[2]XBron
6
Werk aan vloeiend lezen. Vloeiend kunnen lezen houdt in dat je snel en precies kunt lezen en dat je daarbij het juiste ritme en de juiste intonatie aanhoudt en de juiste uitdrukking gebruikt. Beginnend lezers kunnen dat nog niet en worstelen daarom vaak met teksten die eigenlijk te moeilijk voor ze zijn, waardoor ze ze niet op een "comfortabele" manier kunnen lezen. Wanneer een lezer niet vloeiend kan lezen, concentreert hij of zij zich volledig op het op de juiste manier uitspreken van de woorden in de tekst en gebruikt al zijn of haar energie daarvoor, waardoor de betekenis van de tekst niet tot de lezer doordringt. Als dat gebeurt zal de lezer de inhoud van de tekst niet begrijpen, waardoor het lezen van de tekst totaal nutteloos wordt. Daarom is het zo belangrijk dat je je leerlingen helpt vloeiend te leren lezen.
- Lezers die niet vloeiend kunnen lezen aarzelen vaak tijdens het lezen, omdat ze de woorden niet uit kunnen spreken of de leestekens niet begrijpen. Anderen lezen de tekst met een uitdrukkingloze stem of zonder variatie aan te brengen in de toonhoogte van hun stem. Ze proberen zo snel mogelijk bij het einde van de zin te komen en langs de woorden jagen zonder over de betekenis ervan na te denken.
- De beste manier om een beginner vloeiender te leren lezen is door middel van herhaling, oftewel herhaald lezen. Herhaald lezen houdt in dat de leerling een stuk tekst meerdere keren leest. De docent geeft dan commentaar met betrekking tot snelheid en precisie, helpt bij moeilijke woorden en doet voor hoe vloeiend lezen in zijn werk gaat.^[2]XBron
- Het is ook belangrijk dat je je leerling vertrouwd maakt met de verschillende manieren waarop je woorden en zinnen kunt uitspreken. Vertel je leerling wat de functie is van leestekens in een tekst zoals een komma, een punt, een vraagteken en een uitroepteken, en hoe dit de manier van lezen, zoals de snelheid en de toonhoogte, kan veranderen.^[2]XBron
7
Test hoe goed je leerling begrijpt wat hij of zij leest. Begrijpend lezen is het geven van betekenis aan een gelezen tekst. Om een tekst te kunnen begrijpen moet de lezer de gelezen woorden in verband brengen met hun betekenis. De belangrijkste opdracht die jij hebt als docent is ervoor zorgen dat je leerling in staat is de tekst die hij of zij leest te begrijpen. Het lezen van een tekst is immers zinloos als je de tekst niet begrijpt.
- Om te bepalen in hoeverre je leerling vooruitgaat zul je zijn of haar vaardigheid op het gebied van begrijpend lezen moeten evalueren. De meest gebruikelijke manier om dit te doen is door je student iets te laten lezen en vragen over de gelezen tekst te laten beantwoorden. Dit kan met behulp van meerkeuzevragen, kort-antwoordvragen of invuloefeningen.
- Je kunt ook testen hoe goed je leerling de tekst begrijpt door hem of haar tijdens het lezen vragen te stellen, door je leerling de tekst die hij of zij net heeft gelezen te laten samenvatten en door je leerling tijdens het lezen te observeren.
Advertentie

Methode 2

Methode 2 van 3:

Kinderen leren lezen

Pdf downloaden

1
Lees je kind voor. Lees je kind zo vaak mogelijk voor. Op die manier leert je kind dat lezen leuk is en je kind raakt zo ook vertrouwd met de manier waarop geschreven woorden klinken als je ze hardop uitspreekt. Voorlezen aan je kind versterkt bovendien de band tussen jullie tweeën en de kans is groot dat je kind daardoor dol wordt op boeken.
- Al vanaf het moment dat je kind nog een baby is, kun je met voorlezen beginnen. Je kunt plaatjesboeken gebruiken, stoffen boeken en boeken met wiegeliedjes voor baby´s en peuters. Zodra je kind iets ouder is kun je beginnen met voorlezen uit boeken waarin de letters van het alfabet centraal staan en boeken met rijmpjes en versjes.
- Betrek je kind bij het leesproces door vragen te stellen over de inhoud van het boek en over de plaatjes. Door je kind vragen te stellen over het boek dat jullie samen aan het lezen zijn creëer je voor je kind een meer interactieve beleving en moedig je hem of haar bovendien aan om ook echt te begrijpen wat hij of zij ziet en leest.
- Als je een baby voorleest kun je naar bepaalde plaatjes wijzen en bijvoorbeeld vragen stellen als "Zie je de tractor?" terwijl je naar de tractor wijst. Daarmee help je aan het opbouwen van de woordenschat van je kind en geef je hem de kans om mee te doen aan het leesproces. Als dat goed gaat kun je na een tijdje ook naar plaatjes van dieren wijzen zoals bijvoorbeeld een poes of een schaap en je kind vragen de geluiden die die dieren maken na te doen – zoals "miauw" of "bèèèh". Op die manier kun je nagaan of je baby begrijpt wat hij of zij ziet, en jullie hebben waarschijnlijk ook een heleboel plezier samen!^[5]XBron
2
Geef het goede voorbeeld. Ook al lijkt je kind vanaf een jonge leeftijd belangstelling te hebben voor lezen, als lezen thuis niet wordt voorgedaan of aangemoedigd raakt je kind die belangstelling na verloop van tijd weer kwijt. Kinderen leren aan de hand van voorbeelden, dus pak zelf ook een boek en laat je kind zien dat lezen iets is wat volwassenen ook leuk vinden om te doen.^[5]XBron
- Probeer er ook als je het druk hebt voor te zorgen dat je kind je tenminste een paar minuten per dag ziet lezen. Je hoeft niet per se een klassiek literair werk te lezen om het goede voorbeeld te geven. Je kunt ook de krant lezen, of een kookboek, of een thriller…… wat je maar leuk vindt!
3
Kijk naar de plaatjes. Plaatjesboeken bekijken is een uitstekende manier om de woordenschat van je kind uit te breiden en om kinderen te helpen begrijpen wat er in een verhaal gebeurt. Blader voordat je begint met het lezen van een nieuw boek eerst eens door het boek en bekijk de bladzijden, terwijl je opmerkingen maakt bij de plaatjes. Laat je kind zien hoe je aanwijzingen kunt vinden die laten zien waar het verhaal over gaat, zodat het makkelijker wordt om het verhaal te lezen en te begrijpen.^[6]XBron
- Stel vragen die je kind kan beantwoorden door naar de plaatjes te kijken. Vraag bijvoorbeeld naar een bepaalde kleur, en laat je kind de naam van de kleur raden aan de hand van de plaatjes.
- Prijs je kind uitgebreid als hij of zij een vraag goed beantwoordt, en stel als het moeilijk blijkt meer vragen ter aanmoediging om door te gaan.
4
Zorg voor variatie. Zorg bij het uitkiezen van materiaal om je kinderen te leren lezen voor een combinatie van verschillende soorten eenvoudige boeken met plaatjes en eventueel geluid die ze als het goed is uiteindelijk allemaal zelfstandig zullen kunnen lezen, verhalen die iets moeilijker zijn en die jullie samen kunnen lezen en ander leesmateriaal “voor-de-lol” dat ze zelf mogen uitzoeken, zoals stripboeken en hun favoriete tijdschriften.
- Door gebruik te maken van verschillende soorten materiaal en activiteiten zorg je ervoor dat lezen iets leuks wordt, in plaats van een verplichte klus.
- Heb jij een favoriet boek uit je kindertijd dat je graag met je kinderen zou willen delen? Als er een boek is dat jij helemaal stuk hebt gelezen, kan het heel goed zijn dat jouw liefde voor dat boek besmettelijk is.^[6]XBron
5
Wees creatief. Als het erom gaat kinderen te leren lezen kan een beetje creativiteit wonderen doen. Als je kind gestimuleerd raakt door het leerproces kun je zijn of haar aandacht makkelijker vasthouden en daardoor zal je kind veel sneller leren. Gebruik daarom je creativiteit en maak van lezen iets leuks.
- Maak er een theatervoorstelling van. Door middel van een rollenspel kun je het lezen van verhalen leuker maken en ervoor zorgen dat je kinderen beter begrijpen wat ze lezen. Vertel je kinderen dat jullie eerst samen het boek gaan lezen en dat jullie daarna gaan beslissen wie welk personage gaat spelen. Jullie kunnen samen een kort script schrijven en eventueel ook verkleedkeren, maskers of andere voorwerpen gebruiken om er een heuse voorstelling van te maken.^[6]XBron
- Probeer eens letters te maken van klei, schrijf in het zand wanneer jullie op het strand zijn, laat je kinderen op het behang schrijven of gebruik pijpenragers om woorden mee te maken.^[7]XBron
Advertentie

Methode 3

Methode 3 van 3:

Vowassenen leren lezen

Pdf downloaden

1
Een volwassene leren lezen is geen eenvoudige opgave. Volwassenen leren niet zo snel nieuwe vaardigheden aan als kinderen en vinden het vaak moeilijk de klanken van letters en woorden te onthouden, terwijl dat bij een kind meestal veel makkelijker gaat. Aan de andere kant is het een zeer dankbare ervaring om een volwassene te leren lezen. Je hebt er alleen wat tijd voor nodig, en een heleboel geduld.
- Volwassenen kunnen niet zoals kinderen meerdere uren per dag in een leslokaal doorbrengen. Als ze ook al hun werk met hun gezinsleven moeten combineren zullen ze hooguit een paar uur per week aan lezen kunnen besteden. Het leerproces kan bij een volwassene daarom een stuk langer duren.
- Een volwassene die analfabeet is draagt vaak ook een heleboel negatieve ervaringen en gevoelens met zich mee die hij of zij associeert met zijn of haar onvermogen om te kunnen lezen. Vaak kan het moeilijk zijn om over die negatieve ervaringen en gevoelens heen te komen.
2
Evalueer de leesvaardigheid van je leerling. Om te weten waar je moet beginnen zul je eerst moeten bepalen hoe het momenteel met de leesvaardigheid van je student gesteld is. Dat kan door middel van een professionele evaluatie, of door je leerling simpelweg te vragen iets te lezen en/of te schrijven, afhankelijk van wat je leerling al kan. Jij kunt dan aantekeningen maken en voor jezelf noteren waar het moeilijk gaat.
- Blijf het niveau van je leerling tijdens het leerproces observeren.
- Als je leerling steeds problemen heeft met een bepaalde vaardigheid of met een bepaald onderdeel van het lees- en schrijfproces, gebruik dat dan als een aanwijzing en werk aan die specifieke vaardigheid.
3
Werk aan hun zelfvertrouwen. Volwassenen die niet kunnen lezen of schrijven zijn om die reden vaak erg onzeker en het kan erg moeilijk voor ze zijn om over die onzekerheid heen te komen. Veel volwassenen hebben last van een gebrek aan zelfvertrouwen en zijn bang dat het te laat voor ze is om nog te leren lezen. Laat je volwassen leerling merken dat jij er vertrouwen in hebt dat hij of zij het ook kan leren en dat het nooit te laat is om ermee te beginnen.
- Herinner je leerling eraan dat hij of zij al Nederlands spréékt en al een heleboel woorden kent, en verzeker hem of haar ervan dat dit het enorm zal helpen bij het leren lezen.
- Veel volwassenen hebben het feit dat ze niet kunnen lezen jarenlang verborgen gehouden voor hun docenten, familieleden en collega´s. Zeg tegen je leerlingen dat ze zich niet langer hoeven te schamen en dat jij het heel moedig van ze vindt dat ze naar jou zijn toegekomen om te leren lezen en dat je daarom veel respect voor ze hebt.
4
Zorg voor geschikt materiaal. Als je een volwassene wilt leren lezen, zorg er dan voor dat het materiaal niet te kinderachtig is, of vraag je leerling of hij of zij het erg vindt om materiaal voor kinderen te gebruiken. Aan de andere kant kunnen kinderboeken makkelijk materiaal zijn om mee te beginnen, omdat er eenvoudige woorden en rijmpjes in gebruikt worden die het makkelijker maken verbanden te leggen tussen letterpatronen en klanken.
- Bedenk ook dat volwassen lezers snel ontmoedigd kunnen raken als het materiaal te moeilijk voor ze is of als ze zich er niet mee kunnen identificeren of zich er ongemakkelijk bij voelen.
- Zorg dat het materiaal dat je gebruikt uitdagend is, maar ook weer niet al te moeilijk. Op die manier help je niet alleen de leesvaardigheid mar ook het zelfvertrouwen van je volwassen leerling te vergroten.
5
Maak het relevant. Probeer materiaal te gebruiken dat voor je leerling interessant en relevant is. Door relevant materiaal te gebruiken zorg je ervoor dat het leerproces minder op een verplichte taak lijkt en je moedigt je volwassen leerling aan door hem of haar te laten zien hoe ze hun leesvaardigheid op een praktische manier kunnen toepassen.
- Oefen het lezen met bijvoorbeeld verkeersborden, krantenartikelen of de kaart uit een restaurant.
- Maak gebruik van technologie door je student een sms te sturen met ieder nieuw geleerd woordt. Op die manier zorg je ervoor dat het leerproces niet alleen leuker wordt maar ook relevanter in het dagelijks leven.
Advertentie

Tips

Iedereen kan leren lezen. Het maakt niet uit hoe oud je bent of hoe lang je naar school bent geweest. Met individuele begeleiding, de wil om te leren en een geduldige docent kan het uiteindelijk iedereen lukken.
Het is heel belangrijk dat je je leerling motiveert en dat je hem of haar voor iedere inspanning die hij of zij doet uitgebreid prijst en beloont.
Met meerdere korte lessen bereik je meer en het is zowel voor de docent als voor de leerling minder vermoeiend. De beste resultaten bereik je als je leerling iedere dag les heeft. Hoe meer de leerling gewend raakt aan het systeem, hoe sneller hij of zij vooruitgang zal boeken.
Het kan zijn dat een bepaalde methode niet bij alle leerlingen werkt. Vaak werkt een combinatie van methodes het beste.
Deel het proces op in stappen.
Het is ontzettend belangrijk dat je leerling het onderwerp interessant vindt. Zorg ervoor dat je leerling bekend is met de ideeën/concepten uit de tekst. Praat met je leerling over de tekst voordat jullie hem gaan lezen.

Advertentie

Waarschuwingen

De meeste commerciële programma´s om te "leren lezen" zijn gebaseerd op verschillende methodes. Je kunt bijvoorbeeld op zoek gaan naar een lesprogramma over letters en klanken en dat combineren met ander materiaal dat voor jouw leerling interessant is en bij zijn of haar niveau past.
Het kan zijn dat een bepaalde methode niet bij alle leerlingen werkt. Vaak werkt een combinatie van methodes het beste.
Laat je leerling op controle gaan bij de oogarts als je de indruk hebt dat hij of zij de letters of woorden niet goed kan onderscheiden. Als je vermoedt dat je leerling misschien dislectisch is of om een andere reden moeilijkheden heeft bij het leren lezen kun je het beste professionele hulp zoeken zodat kan worden bepaald wat precies het probleem is. Op die manier weet jij vervolgens beter hoe je met het probleem om moet gaan.

Advertentie