Liplezen

Liplezen is een speciaal talent en het vergt geduld en tijd om het te ontwikkelen. Maar iedereen, zelfs mensen die perfect kunnen horen, doen af en toe aan liplezen. Hoewel het onmogelijk is om feilloos te liplezen, omdat het Nederlands verschillende identiek uitziende klanken heeft, zal je met een beetje geduld en opmerkzaamheid het meeste kunnen begrijpen van wat mensen te zeggen hebben, zonder dat je hen kan horen.

Methode 1

Methode 1 van 2:

Begrijpen hoe je moet liplezen

Pdf downloaden

1
Weet dat je je zowel op de context en visuele hints als op de feitelijke lippen moet concentreren. Slechts 30-40% van de geluiden in het Nederlands zijn zichtbaar. Er zijn te veel woorden en lettergrepen die zo op elkaar lijken dat het met liplezen alleen onmogelijk is om ze van elkaar te onderscheiden. De meeste liplezers zullen uiteindelijk toegeven dat liplezen niet echt lezen is. De woorden zijn niet zo simpel en tics, gemompel, accenten en mondbedekking zorgen er allemaal voor dat een ‘lezing’ meestal onmogelijk is. Eenmaal je van liplezen een ‘onderdeel’ van je communicatie hebt gemaakt en het niet als je enige hulpmiddel hanteert, zal je veel meer succes boeken.
- Op de jaarlijkse wedstrijd voor liplezen ‘Better Hearing Australia’ scoren de meeste mensen 40-50%. De uitzonderingen die 90% en hoger haalden, deden dit aan de hand van de context en door te gissen.
Het zal heel moeilijk zijn om te proberen elk woord te onderscheiden De meeste liplezers weten dat lange woorden en zinnen makkelijker te lezen zijn dan kortere. Dit komt doordat langere zinnen het mogelijk maken om lege plekken op te vullen aan de hand van de context. Door je te concentreren op de volledige zin zal je zonder al te veel problemen enkele woorden verkeerd mogen lezen en je zal nog steeds begrijpen wat er gezegd wordt.^[1]XBron
3
Bekijk de gezichtsuitdrukkingen en –bewegingen om de intonatie en de sfeer in te schatten. De ogen en de mond zijn bijzonder expressief – vaak nog meer dan de intonatie. Bekijk niet alleen de lippen, want de rest van het gezicht biedt belangrijke hints qua context om niet alleen de zin te bepalen maar ook hoe die zin gezegd wordt.
- Het bewegen van de lippen (kleine grimassen of glimlachjes) wijzen vaak op bezorgdheid, angst of onrust.
- Opgetrokken wenkbrauwen wijzen ook meestal op onrust of stress.
- Gefronst voorhoofd en wenkbrauwen wijzen op ongenoegen of boosheid.
- Rimpeltjes rond de ogen wijzen op opgewektheid en geluk.
- Het hoofd schuin houden wijst gewoonlijk op ongemak of zelfs een beetje vijandigheid. Naar beneden kijken wijst op zenuwachtigheid, verlegenheid of terughoudendheid om te communiceren.^[2]XBron
4
Bestudeer lichaamstaal en houdingen om niet-verbale hints te leren herkennen. Je probeert een zintuig (horen) om te zetten in een ander zintuig (zien) en het is intrinsiek onmogelijk om dit perfect te doen. De beste liplezers gebruiken alles, inclusief lichaamstaal, om er voordeel uit te halen zodat ze de stemming, de intonatie en de thema’s van het gesprek te kunnen bepalen. Hoewel het niet perfect is, vind je in het lijstje hieronder de basis:^[3]XBron
- Gesloten armen wijzen meestal op woede of agressie. Open armen wijzen dan weer op vriendschap, gehechtheid en eerlijkheid. Open en gesloten benen hebben dezelfde connotaties.
- De richting waarin de schouders en heupen van mensen wijzen, zegt vaak veel over hun prioriteiten of met welke persoon ze zich het meest comfortabel voelen.
- Naar je toe leunen wijst om intimiteit en connectie. Van elkaar weg leunen wijst gewoonlijk meer op ongemak of verwarring.
- Een grote, uitgestrekte houding wijst op zelfvertrouwen, kracht en dominantie. Klungeligheid wijst op een gebrek aan zelfvertrouwen.
- Er is veel nuancering, subtiliteit en interpretatie gemoeid met lichaamstaal en elke situatie is anders. Maar in combinatie met liplezen kan het gebruikt worden om zeer veel over de meeste situaties te weten te komen.^[4]XBron
5
Om vergissingen te vermijden moet je letten op lettergrepen die op elkaar lijken. Jammer genoeg zien veel lettergrepen er visueel hetzelfde uit. De volgende lijst met klanken kan een uitdaging vormen, omdat de mond bij het uitspreken ervan zich op dezelfde manier vormt. Nog verwarrender is dat dit wijst op hoe de letter klinkt en niet op de letters zelf:
- [b] & [p]
- [k] & [g],
- [t] & [d],
- [f], [v], & [th]
- [s] & [zzzz]
- [m] & [n]^{[5]XBron Benguerel AP, Pichora-Fuller MK. 1982 Coarticulation effects in lipreading.J. Speech Hear Res. 1982 Dec;25(4):600-7.PMID 7162162}
Je krijgt in feite een onvolledige kaart en het is de bedoeling dat je de lege plekken invult. Weet dat je sowieso fouten zal maken, maar dat dit veel doeltreffender is dan proberen elk woord en elke klank te onderscheiden. Veel liplezers weten dat ze even de tijd moeten nemen om de zin te ‘reconstrueren’ voordat ze antwoorden. Op die manier kunnen ze vlotter praten en problemen uit de weg gaan.^[6]XBron^[7]XBron
Wees gewoon eerlijk met je gesprekspartner en vraag om iets rustiger te praten. De bedoeling van een gesprek is niet om iemand te overdonderen met je verbale vaardigheden, maar om echt met iemand te praten! Tragere en beter gearticuleerde woorden zullen makkelijker te lezen en in de juiste context te plaatsen zijn.
Advertentie

Methode 2

Methode 2 van 2:

Liplezen oefenen

Pdf downloaden

Begin met het nieuws, want daar heb je altijd duidelijke sprekers die recht in de camera kijken. Als je gedeeltelijk kan horen, zet de volume dan hoger en luister mee – je zal bepaalde ‘geluiden’ aan bewegingen van de lippen kunnen linken. Als je volledig doof bent dan kan je de ondertitels aanzetten en deze gebruiken om je liplezen op te baseren.
Concentreer je voortdurend op hoe je lippen eruitzien terwijl je verschillende klanken/woorden vormt. Doe het wat trager aan en probeer moeilijke lettergrepen of verwante klanken (zoals p, b en m) om te wennen aan de combinatie van woorden en visuele input. Door de woorden tijdens het lezen luidop te zeggen, zal je de lettergreep mentaal opslaan voor toekomstige liplezingen.
Jammer genoeg vinden de meeste gesprekken niet plaats in een televisiestudio. Om je vaardigheden om te liplezen te verbeteren, moet je beginnen met je vrienden. Maak duidelijk dat je probeert te leren liplezen en dat ze kunnen helpen door duidelijk, traag en recht in je gezicht te praten. Naarmate je er beter in wordt, kan je hen vragen om terug op hun normale tempo te praten.
In de meeste steden zijn er groepen die zich met liplezen bezighouden. Vaak werken de leden van een dergelijke groep samen om moeilijke lettergrepen en trucjes onder de knie te krijgen. Ook zijn er gespreksgroepen om wat extra ervaring op te doen. Zoek online naar cursussen liplezen om je vaardigheden verder te ontwikkelen.^[8]XBron
De beste manier om het te leren is door in het openbaar te beginnen liplezen. Je zal misschien zenuwachtig zijn, maar weet dat er slechts heel, heel weinig mensen kwaad of op een andere manier negatief zullen reageren wanneer ze ontdekken dat je lipleest. Communicatie gaat in twee richtingen en de meeste mensen zullen je met plezier helpen door zinnen te herhalen die je mogelijk verkeerd begrepen hebt.^[9]XBron
Advertentie

Tips

Probeer het met vrienden en familie. Ga daarna een stapje verder en probeer te gissen wat mensen in de koffiezaak of op de trein tegen elkaar zeggen.
Eerst zal het moeilijk zijn om te proberen om zinnen te begrijpen, want veel woorden zien er hetzelfde uit (bal, mal, bloot, boot), dus je zal hints in de overige zinnen moeten opmerken om deze woorden te kunnen bepalen.
Wanneer je televisie kijkt moet je naar echte mensen kijken in plaats van naar tekenfilms. Tekenfilms hebben geen realistische bewegingen van de lippen, want vaak gaan de lippen slechts op en neer en vormen zelfs geen woorden.
Wanneer mensen roepen dan wordt hun mond groter en wordt het nog moeilijker om te bepalen wat ze zeggen.
Bekijk televisieprogramma’s of films die je al gezien hebt en die je goed kent (de meeste mensen hebben wel een lievelingsfilm die ze telkens opnieuw bekijken), maar demp het volume. Kijk naar de acteurs en probeer de dialoog te begrijpen door aandachtig naar hun mond/lippen te kijken.
Liedjes van televisieprogramma’s of video’s gebruiken is geen betrouwbare techniek voor beginners om te leren liplezen, want vaak worden woorden of lettergrepen overdreven, lang uitgesproken, aangepast aan de melodie, gemompeld of simpelweg op een ongebruikelijke manier gearticuleerd.
Geef het niet op wanneer je het moeilijk vindt. Na talloze mislukkingen zal het je lukken, dus wees gewoon geduldig.

Advertentie

Waarschuwingen

Dit is een kunst die niet te perfectioneren valt. Het is immers ontzettend moeilijk om aan de hand van liplezen elk woord te begrijpen. Het wordt dan ook aangeraden om ook andere methoden van horen en communiceren te gebruiken.

Advertentie