Tbilisi xalqaro aeroporti

Tbilisi aeroporti Gruziyaning flagman aviakompaniyasi Georgian Airways va 2017-yilda tashkil etilgan MyWay Airlines aviakompaniyasi uchun havo habi hisoblanadi. Aeroport 30 ga yaqin aviakompaniyalarga, asosan Yevropa, Yaqin Sharq va Markaziy Osiyodan Tbilisiga va teskarisiga 30 ga yaqin yoʻnalishlarga xizmat koʻrsatadi. Gruziya va poytaxt Tbilisining sayyohlik maskani sifatida mashhurligi ortib borayotganligi sababli sayohatchilar soni 2010-yildan buyon koronavirus pandemiyasi avj olguncha 1 milliondan qariyb 4 milliongacha o‘sdi. Gruziya havo hududi 2020-yilning koʻp qismida yopildi, hukumat tomonidan belgilangan ekspatriatsiya reyslari bundan mustasno^[2], ammo 2021-yil fevralidan boshlab muntazam xalqaro havo qatnovi tiklandi.

2019-yil iyun oyida boʻlib oʻtgan siyosiy mojarodan keyin Rossiya 2019-yil 8-iyuldan boshlab Gruziyaga va Gruziyadan parvozlarni taqiqladi^[3]. Georgian Airways Tbilisidan Moskva-Vnukovoga oʻtgan vaqtdan beri Armaniston aviakompaniyasi tomonidan Yerevan orqali boshqariladi. Taqiq 2021-yil oxirida ham amalda edi. Shuningdek, Kreml Rossiyaning barcha aviakompaniyalariga Gruziyaga parvoz qilishni taqiqladi. Xuddi shunday taqiq 2006-2008 yillarda ham amal qilgan^[4].

Jorj Bush prospekti (Kaxeti avtomagistrali) aeroportdan Tbilisi markaziga olib boradi^[5]. Aeroport binosining chiqishi roʻparasida ham poezd xizmati mavjud. Poyezd kuniga ikki marta 2007-yilda ochilgan modernistik stansiyadan jo‘naydi.

Birinchi aeroport terminali binosi 1952-yilda qurilgan. Meʼmor V. Beridze tomonidan Stalin meʼmorchiligi uslubida loyihalashtirilgan bino nosimmetrik oʻqlari boʻlgan qavat rejasi va portik koʻrinishidagi monumental risalit bilan jihozlangan. Ikki qanotda ulkan tartibda koʻr arkadalar mavjud edi. 1990-yilda xalqaro uslubda loyihalashtirilgan yangi terminal binosi qurib bitkazildi^[6].

1981-yilda Tbilisi aeroporti Sovet Ittifoqidagi eng katta 12-aeroport boʻlib, Tbilisini boshqa Sovet respublikalari shaharlari bilan bogʻlaydigan markaziy yoʻnalishlarda 1 478 000 nafar yoʻlovchiga xizmat koʻrsatgan^[7]. Sovet Ittifoqi parchalanganidan soʻng, fuqarolar urushi va yangi mustaqil boʻlgan Gruziyadagi iqtisodiy inqiroz 1998-yilga kelib yoʻlovchilar soni 230 000 ga kamaydi^[8].

Tbilisi xalqaro aeroporti TAV Urban Georgia tomonidan 2005-yil oktyabr oyidan beri boshqariladi, bu konsessiya kamida 2027-yilgacha uzaytirilgan^[9]. Gruziyada turk kompaniyasi 2007-yilning may oyidan beri 20 yil muddatga Batumi aeroportini boshqarib kelmoqda. Tbilisi aeroporti operatori TAV Urban Georgia kompaniyasining 76% ulushiga egalik qiluvchi TAV Airports Holding Gruziya davlatiga qarashli Gruziya Birlashgan aeroportlari (inglizcha: United Airports of Georgia) bilan Tbilisi aeroportidagi ikkita uchish-qoʻnish yoʻlagidan biri boʻlgan foydalanilmayotgan uchish-qoʻnish yoʻlagini Boeing 747-8, Airbus A380-800, Antonov An-225 va Antonov An-124 kabi barcha turdagi samolyotlarni qabul qilish standartlarini oʻz ichiga olgan ICAOga muvofiq rekonstruksiya qilish va uzaytirish boʻyicha kelishib oldi. Yangi F Code taksi yoʻli qurilishi ham rejalashtirilgan edi.

2007-yil fevral oyida yangi xalqaro terminal, avtoturargoh qurish, perron, taksi yoʻlagi va uchish-qoʻnish yoʻlagini takomillashtirish hamda yerda xizmat koʻrsatish uskunalarini sotib olish va yillik 2,8 million yoʻlovchini tashish boʻyicha 90,5 million dollarlik rekonstruksiya loyihasi yakunlandi^[10]. Shahar markazini aeroport bilan bogʻlovchi, kuniga bir tomonlama kamida ikkita poyezd qatnovi taʼminlangan temir yoʻl tarmogʻi qurildi. Aeroport zamonaviy va funksional dizaynga ega boʻlib, yoʻlovchilar va yuklarning toʻxtash joyidan samolyotlarga optimallashtirilgan oqimini taʼminlash uchun 25,000 m² (270,000 kv ft) umumiy foydalanish maydoni, kelajakdagi kengayishlar terminal operatsiyalarini toʻxtatmasdan amalga oshirilishi mumkin. Yangi terminalda turli xil oziq-ovqat va ichimliklar operatsiyalari, jumladan, toʻrtta boj olinmaydigan doʻkonlar oʻrnatilgan. Loyihani amalga oshiruvchi tomon aeroport qurilishi va ekspluatatsiyasi bo‘yicha kontsessioner va maxsus maqsadli transport vositasi bo‘lgan TAV Urban Georgia kompaniyasi bo‘lib, loyiha Xalqaro moliya korporatsiyasi (XMK) va Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki (YTTB) tomonidan moliyalashtirildi^[11].

• 
  2007-yilgi uchib ketish zali
• 
  Birinchi qavatda roʻyxatdan oʻtish zali
• 
  Keng pasport nazorati
• 
  Yangi kelganlar, 2017-yil
• 
  Tbilisi aeroporti bekati

2016-yilda aeroportning asosiy uchish-qo‘nish yo‘lagi yangilandi va yangi navigatsiya yoritgichlari bilan jihozlandi. Aeroportning asosiy uchish-qoʻnish yoʻlagidagi barcha ushlab turish joylarida uchish-qoʻnish yoʻlagini qoʻriqlash chiroqlari, LED toʻxtash chizigʻi signallari va yoʻl-yoʻriq belgilari ham qoʻshildi. Qoʻnish moslamalari tizimi CAT II talabi darajasida yangilandi, bu esa yomon ob-havo sharoitida samolyotlarga qoʻnishga imkon beradi. Aerodrom yoritilishini boshqarish va monitoring qilish tizimi yangilandi, shu jumladan toʻrtta taksi yoʻliga yangi yoritish signallari oʻrnatildi. 2017-yilda maydoni 12,000 square metre (130,000 kv ft) boʻlgan yangi kelish terminali, mavjud terminal binosi bilan integratsiya qilingan, sayohatchilar soni ortib borayotganini qondirish uchun qurib bitkazildi. Terminalning o‘tkazish qobiliyati yiliga 3,5 million yo‘lovchiga yetkazildi^[12]. Terminal binosini kengaytirishdan tashqari, qiymati 33 million dollar bo‘lgan ushbu loyihada, jumladan, ikkita chiqish joyi bo‘lgan yangi bortga chiqish ko‘prigi, beshta yangi samolyotlar to‘xtash joyi, uchta 150 metrlik bagaj javonlari va 250 ta mashina uchun yangi avtoturargoh barpo etildi^[13].

2018-yil oktyabr oyida aeroportni shahar bilan bog‘laydigan yangi metro yoʻnalishi eʼlon qilingan edi. Taklif etilayotgan kengaytma aeroportni Samgori metro bekati bilan mavjud metro yoʻnalishi bilan o‘tkazish punkti sifatida bog‘laydi. Qurilish 2019-yil oxirida boshlanishi kerak edi^[14], ammo texnik-iqtisodiy asoslash kerakli natijani bermagani uchun 2021-yil bahorida loyiha samarali ravishda toʻxtatildi^[15].

Tbilisi aeroporti asosan Yevropa va Yaqin Sharqdagi yoʻnalishlarga xizmat koʻrsatadi. Quyida Gruziya fuqaro aviatsiyasi agentligi tomonidan mavsumiy ravishda ruxsat etilgan press-relizlar va jadvallarga muvofiq xizmat koʻrsatiladigan yoʻnalishlar keltirilgan^[16]. Oxirgi marta 2023-yil may oyida yangilangan.

Aviakompaniya	Manzillar
Aegean Airlines	Afina Mavsumiy: Saloniki ( Gretsiya )[16]
Air Arabia	Abu-Dabi, Sharja[16]
Air Astana	Olmaota[16], Ostona[16]
Air Cairo	Sharm ash-Shayx[16]
Air Dilijans, Armaniston	Yerevan
Air France	Parij-Sharl de Goll
airBaltic	Riga
AnadoluJet	Istanbul–Sabiha Goʻkchen
Arkia, Isroil	Tel-Aviv
ATA Airlines, Eron	Tehron-Imom Xumayniy
Azimut	Moskva-Vnukovo[17]
Belavia	Minsk
Buta Airways	Boku
China Southern Airlines	Urumchi [18]
Condor, Germaniya	Frankfurt[19][20]
El Al, Isroil	Tel-Aviv
Eurowings, Germaniya	Dusseldorf ( Germaniya)[21], Praga ( Chexiya ) (2023-yil 30-oktabrdan boshlanadi)[22] Mavsumiy:Shtutgart ( Germaniya)[16]
Fly Arna, Armaniston	Yerevan[23]
FlyOne, Armaniston	Yerevan[16]
flydubai	Dubay-Xalqaro
Flynas, Saudiya Arabistoni	Ar-Riyod, Dammom, Jidda
Georgian Airways	Amsterdam, Bergamo ( Italiya)[24][25], Berlin ( Germaniya), Larnaka[24] Moskva-Vnukovo[26], Nitsa[27], Parij-Sharl de Goll, Saloniki ( Gretsiya ), Tel-Aviv, Vena ( Avstriya ), Yerevan
Gulf Air, Bahrayn	Bahrayn
IndiGo	Dehli (2023-yil 8-avgustdan boshlanadi)[28]
Iran Aseman Airlines, Eron	Mavsumiy: Tehron-Imom Xumayniy[29]
Israir Airlines, Isroil	Tel-Aviv
Jazeera Airways	Kuvayt
Kuwait Airways, Quvayt	Kuvayt
LOT Polish Airlines	Varshava-Shopen
Lufthansa	Myunxen
Pegasus Airlines	Anqara, Antaliya, Istanbul–Sabiha Goʻkchen, Izmir[16]
Qatar Airways	Doha
Qeshm Air, Eron	Tehron-Imom Xumayniy
Red Wings Airlines, Rossiya	Sochi[30]
SCAT Airlines	Aqtau
SunExpress, Turkiya	Mavsumiy: Anqara[31], Antaliya[31], Izmir[31]
Turkish Airlines	Istanbul
Oʻzbekiston havo yoʻllari	Toshkent
Varesh Airlines, Eron	Tehron-Imom Xumayniy[32]
Zagros Airlines, Eron	Tehron-Imom Xumayniy

Aviakompaniya	Manzillar
Cargolux, Lyuksemburg	Boku, Luxembourg ( Lyuksemburg )[16]
Silk Way West Airlines	Boku[33]
Turkish Cargo	Istanbul, Izmir[16]

• Gruziya fuqaro aviatsiyasi boshqarmasi
• Sobiq SSSRdagi eng band aeroportlar roʻyxati
• Gruziya aeroportlari roʻyxati
• Gruziyadagi transport

1. ↑ „EAD Basic“. 2019-yil 28-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 30-iyul.
2. ↑ „Georgia resumes regular flights today“. Agenda.ge (2021-yil 1-fevral). 2021-yil 30-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 30-noyabr.
3. ↑ „Putin's Ban On Direct Russia-Georgia Flights Comes Into Force“. Radio Free Europe/Radio Liberty (2019-yil 8-iyul). 2021-yil 8-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 30-noyabr.
4. ↑ „Moscow ends Georgian flight embargo“. France 24 (2008-yil 26-mart). 2021-yil 30-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 30-noyabr.
5. ↑ „Tbilisi Officials Name Street After Bush“. Associated Press News (2005-yil 14-sentyabr). 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 16-yanvar.
6. ↑ Baulig, Josef. Architekturführer Tbilisi (de, ka). Landeshauptstadt Saarbrücken/Technische Universität Kaiserslautern, 2004 — 70 bet. ISBN 3-936890-39-0. 
7. ↑ Sagers, Matthew; Thomas Maraffa (July 1990). „Soviet Air-Passenger Transportation Network“. Geographical Review. 80-jild, № 3. American Geographical Society. 269-bet. doi:10.2307/215304. JSTOR 215304.
8. ↑ „Global transport“. № 13–15. Stroudgate: Chartered Institute of Transport in the UK. 1998. 97-bet. {{cite magazine}}: Cite magazine requires |magazine= (yordam)
9. ↑ Civil Georgia. „Civil.Ge - TAV Gets Tbilisi Airport Operation Extension for Planned USD 65m Investment“. 2015-yil 5-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 27-avgust.
10. ↑ „New Airport Terminal Opened in Tbilisi“ (2007-yil 7-fevral). 2021-yil 6-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 30-noyabr.
11. ↑ „IFC and EBRD to Finance TAV's Airport Operations in Georgia“. Xalqaro moliya korporatsiyasi (2006-yil 17-may). 2021-yil 30-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 30-noyabr.
12. ↑ „Tbilisi Airport's New Arrivals Terminal, Tbilisi, Georgia“. airport-technology.com (2017-yil 1-dekabr). 2021-yil 30-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 30-noyabr.
13. ↑ „New Terminal Opens at Tbilisi International Airport“. Georgia Today (2017-yil 26-sentyabr). 2021-yil 30-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 30-noyabr.
14. ↑ „A new metro, railway and electric cars: promises made to the Georgian public a week before elections“ (2018-yil 22-oktyabr). 2018-yil 31-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 31-dekabr.
15. ↑ „Tbilisi City Hall may refuse to implement overground metro project in the direction of Lilo-Samgori-Airport“. Inter Press News (2021-yil 16-mart). 2021-yil 30-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 30-noyabr.
16. ↑ ^{16,00 16,01 16,02 16,03 16,04 16,05 16,06 16,07 16,08 16,09 16,10} „Air traffic schedule for the summer navigation season of 2023“ (ka). Georgian Civil Aviation Agency (2020-yil 15-oktyabr). Qaraldi: 2023-yil 18-may.
17. ↑ „Georgia's aviation authority issues flight permit for Russia's Azimuth airline“. Agenda.ge (2023-yil 16-may). Qaraldi: 2023-yil 16-may.
18. ↑ „China Southern Airlines resumes flights to Georgia after Covid hiatus“. Trend News Agency (2023-yil 28-yanvar). 2023-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 29-yanvar.
19. ↑ „German Condor Airlines to launch regular flights to Georgia“ (en). Trend.az (2022-yil 16-fevral). 2022-yil 16-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-fevral.
20. ↑ „მაისიდან ახალი ავიაკომპანია Condor Airlines იწყებს საქართველოში ოპერირებას (New airline Condor Airlines will start operating in Georgia in May)“ (ka). Formula News (2022-yil 16-fevral). 2022-yil 16-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-fevral.
21. ↑ Wert, Jakob. „Eurowings to launch its first ever routes to Russia, Georgia“. International Flight Network. International Flight Network (IFN) (2021-yil 9-aprel). 2021-yil 14-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 14-may.
22. ↑ „Eurowings to Launch New Flight Between Prague and Tbilisi“. Prague Morning (2023-yil 11-may). Qaraldi: 2023-yil 19-may.
23. ↑ „Fly Arna launches Tbilisi flights“. 2022-yil 12-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 12-oktyabr.
24. ↑ ^{24,0 24,1} „Georgian Airways June 2023 Network Additions“ (en-CA). AeroRoutes (2023-yil 7-iyun). Qaraldi: 2023-yil 8-iyun.
25. ↑ „Georgian Airways adds 3 new destinations from Tbilisi“ (en). SpaceNews.Ge მედია პლატფორმა. Qaraldi: 2023-yil 8-iyun.
26. ↑ „Georgian Airways to launch Tbilisi-Moscow-Tbilisi flights from May 20“. Interpressnews (2023-yil 16-may). Qaraldi: 2023-yil 16-may.
27. ↑ „GEORGIAN AIRWAYS ADDS NICE SERVICE FROM JULY 2023“. Aeroroutes (2023-yil 19-iyun). Qaraldi: 2023-yil 19-iyun.
28. ↑ „INDIGO PLANS TBILISI AUGUST 2023 LAUNCH“. Aeroroutes. Qaraldi: 2023-yil 4-iyul.
29. ↑ „Iran Aseman Airlines“. Qaraldi: 2023-yil 5-iyun.^{[sayt ishlamaydi]}
30. ↑ „The airline Red Wings to operate Sochi-Tbilisi-Sochi and Moscow-Kutaisi-Moscow flights from June of this year“. Interpress News (2023-yil 19-may). Qaraldi: 2023-yil 19-may.
31. ↑ ^{31,0 31,1 31,2} „SunExpress NS23 Routes Addition Summary – 22NOV22“. 2022-yil 23-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-noyabr.
32. ↑ „Varesh Airlines Destinations“. Qaraldi: 2023-yil 5-iyun.
33. ↑ „Schedules & Routes“. 2022-yil 28-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 19-may.
34. ↑ „Number of Passengers Served Tbilisi International Airport“. gcaa.ge. Civil Aviation Agency of Georgia. 2021-yil 23-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-fevral.
35. ↑ „According to total data for 2022, the number of flights recovered to the level of 88% from pre-Covid levels, whereas passenger count - to the level of 85% (in Georgian)“. Georgian Civil Aviation Authority (2023-yil 16-yanvar). 2023-yil 18-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 18-yanvar.
36. ↑ „2022-2023 winter schedule“. GCAA. 2023-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 26-yanvar.

• Rasmiy sayti