Język krymskotatarski

Językiem krymskotatarskim posługuje się na co dzień około 350 tysięcy osób, w tym około 250 tysięcy na Krymie. W dalszej kolejności mówiący tym językiem zamieszkują Turcję i Azję Środkową, głównie Uzbekistan. Istotna diaspora posługująca się tym językiem zamieszkuje w Rumunii i Bułgarii – łącznie nie więcej niż 30 tysięcy.

Każda z trzech grup etnicznych Tatarów Krymskich posiada własny dialekt. Można wyróżnić następujące dialekty:

• południowy, zbliżony do języków oguzyjskich. Ma różnić się od tureckiego języka literackiego niewiele mniej, niż niektóre dialekty tego języka. Ze względu na zaszłości historyczne osobliwością tego dialektu są liczne zapożyczenia greckie i włoskie.
• stepowy, zbliżony do języka kipczackiego. Posługuje się nim większość Tatarów w Turcji oraz w Rumunii i Bułgarii.
• średni, inaczej górski, najbardziej rozpowszechniony, pośredni między dwoma poprzednimi i z obu czerpiący. Jest podstawą współczesnego literackiego języka krymskotatarskiego^[1].

Trzy dość odległe od siebie dialekty języka krymskotatarskiego ukształtowały się na skutek złożonej historii regionu i samych Tatarów Krymskich.

Współczesny rozdział dziejów języka otwiera działalność İsmaila Gaspıralı, który podjął się trudu dźwignięcia języka krymskotatarskiego z upadku, wywołanego włączeniem Krymu w skład Imperium Rosyjskiego, i który zapoczątkował odrodzenie tego języka i stworzył jego wariant literacki, bazujący, w odróżnieniu od dzisiejszego, na dialekcie południowym.

W 1928 zebrana na Krymie konferencja lingwistyczna uchwaliła powołanie nowego języka literackiego, opartego na dialekcie średnim, który jako wariant niejako kompromisowy dla dwóch pozostałych, jest dla wszystkich równo zrozumiały, a przy tym – najczęściej używany.

Do 1928 roku język krymskotatarski zapisywano alfabetem arabskim, następnie do 1939 roku – łacińskim, a od 1939 roku – cyrylicą. Od lat 90. XX wieku następuje przechodzenie na alfabet łaciński. Nie jest to jednak przywrócenie starego alfabetu, ale zapożyczenie i modyfikacja alfabetu języka tureckiego. Obecnie równolegle używa się zarówno alfabetu łacińskiego, jak i cyrylicy. Cyrylica przeważa w wydawnictwach książkowych, a alfabet łaciński – w Internecie. Alfabet cyrylicki jest również używany urzędowo do zapisu języka krymskotatarskiego na terytorium Ukrainy.

Łaciński alfabet języka krymskotatarskiego:

• с – dż
• ç – cz
• ğ – h dźwięczne
• h – ch
• ı – y
• j – ż
• ñ – jak ng angielskie w slowie sing
• ö – składamy wargi jak do głoski o i wymawiamy e (niemieckie ö).
• q – podobne do k
• ş – sz
• ü składamy wargi jak do głoski u i wymawiamy i (niemieckie ü).
• y – j
• â – lâ – la, kâ — kia.

Cyrylica języka krymskotatarskiego:

• Henryk Jankowski, Gramatyka języka krymskotatarskiego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1992.
• Henryk Jankowski, Język krymskotatarski, Dialog, Warszawa 2010.

• Słownik rosyjsko-krymskotatarski i krymskotatarsko-rosyjski. crimean.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-24)].
• Narodowy korpus języka krymskotatarskiego
• Korpus lingwistyczny języka krymskotatarskiego
• Krymskotatarska Wiki How