İsmail Gaspıralı
İsmail Gaspıralı (Gasprinski) (20 marca 1851 – 24 września 1914) - krymskotatarski intelektualista, pedagog, wydawca i polityk. Jeden z pierwszych w Imperium Rosyjskim, który działał na rzecz edukacji i reform społecznych wśród społeczności tureckich i muzułmańskich[1][2].
 | |
| Data urodzenia | 20 marca 1851 |
|---|---|
| Data śmierci | 24 września 1914 |
| Zawód, zajęcie | pedagog |
 | |
Życiorys edytuj
Gaspıralı, którego nazwisko pochodzi od miasta Gaspra, skąd wywodził się jego ojciec, urodził się we wsi Uchuköy w pobliżu Bakczysaraju. Pochodził z rodziny szlacheckiej; odebrał staranną edukację[3].
Realizował swoje plany głównie dzięki założonej przez siebie i syna, w 1883 roku gazecie Tercüman[4]. W swoich publikacjach wzywał do zjednoczenia ludów tureckich i ich modernizacji na wzór europejski. Główną rolę w procesie modernizacji przyznawał powszechnej edukacji. Krytykował klerykalny model edukacji, który według niego zbyt duży nacisk kładł na sprawy religii[5][1].
Był również pomysłodawcą gazety przeznaczonej dla kobiet Alem-i Nisvan, którą redagowała jego córka Şefiqa[6] oraz gazetki dla dzieci. Swoją siostrę, Pembe Bolatukową, zachęcił do założenia szkoły dla dziewcząt w Bakczysaraju[7].
Był jednym z organizatorów I Wszechrosyjskiego Kongresu Muzułmańskiego oraz jednym z założycieli i przywódców partii Unia Muzułmańska (İttifaq âl-Möslimin), skupiającej muzułmańskich intelektualistów w Rosji[8].
Nagrody edytuj
Order Medżydów IV klasy
Order Lwa i Słońca III i IV klasy
Order Korony (Buchara) - złoty, III klasa
Brązowy Medal Rosyjskiego Stowarzyszenia Technicznego w Petersburgu
Jedna z ulic w Kijowie została nazwana jego imieniem i nazwiskiem.
Przypisy edytuj
- ↑ a b "Ismail Bey Gasprinski" by Rizaeddin Fahreddin [online], web.archive.org, 10 kwietnia 2017 [dostęp 2024-05-25] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-10].
- ↑ Ismail Gasprinsky [online] [dostęp 2024-05-25].
- ↑ Gaspirali: Man of wisdom, influencer of Turkic world [online], www.aa.com.tr [dostęp 2024-05-25].
- ↑ Газета «Терджиман» как энциклопедия крымскотатарской жизни | Милли Фирка [online], web.archive.org, 8 maja 2021 [dostęp 2024-05-25] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-08].
- ↑ Gasprinski, Ismail Bey - Oxford Islamic Studies Online [online], web.archive.org, 3 marca 2016 [dostęp 2024-05-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03].
- ↑ Natalia Malynowska, RÓWNE PRAWA KRYMSKICH TATAREK, „Przegląd Tatarski” (1), 2020, s. 26-29 [dostęp 2021-04-10].
- ↑ Gaspirali: Man of wisdom, influencer of Turkic world [online], www.aa.com.tr [dostęp 2024-05-25].
- ↑ Jacob M. Landau, Jacob M. Landau, Pan-Turkism: from irredentism to cooperation, wyd. 2d rev. and updated ed, Bloomington: Indiana University Press, 1995, s. 11-12, ISBN 978-0-253-32869-4 [dostęp 2024-05-25].