Լուպուլուս
| Գայլուկ | |
 | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
| Ինֆրաթագավորություն | Streptophyta |
| Վերնաբաժին | Բարձրակարգ բույսեր (Embryophyta) |
| Տիպ/Բաժին | Անոթավոր բույսեր (Tracheophyta) |
| Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
| Կարգ | Վարդածաղկավորներ (Rosales) |
| Ընտանիք | Կանեփազգիներ (Cannabaceae) |
| Ցեղ | Գայլուկ (Humulus) L., 1753 |
Գայլուկը ծաղկող բույսերի ընտանիքին պատկանող միամյա կամ բազմամյա բույս է։ Գայլուկը հատուկ է Հյուսիսային կիսագնդի բարեխառն շրջաններին։ Հոպը գայլուկի տեսակներից է (սերմերի կոները), որպես գարեջրի հիմնական համային բաղադրիչ, լուպուլուսը լայնորեն մշակվում է գարեջրի արդյունաբերության համար։
Նկարագրություն խմբագրել
Չնայած նրան, որ ամերիկյան գրականության մեջ հաճախ հոպին անվանում են «որթատունկ», այն տեխնիկապես խոտ է, ի տարբերություն որթատունկերի, մակաբույծերի, և այլ հավելումների,(իրենց կցելու համար) որթերն ունեն պինդ ցողուններ` կարծր մազերով` բարձրանալու համար։ Բրիտանական գրականության մեջ «որթ» տերմինը ընդհանուր առմամբ վերաբերում է խաղողի սորտին։ Գայլուկը նկարագրվում է որպես երկչոտ բազմամյա խոտաբույս, որը գարնան սկզբին նոր արմատներ է գցում և խոր աշնանը դառնում կոճղարմատ։ Գայլուկները շատ արագ աճում են, իսկ ամենաշատը շաբաթական կարող է լինել 20-ից 50 սանտիմետր (8-ից 20 սմ․): Հոպի ցողունները աճում են ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ՝ (բացառությամբ Humulus japonicus- ի) և եզակի ցողուններ սովորաբար աճում են 2-ից 15 մետր, կախված այն բանից, թե ինչն է նպաստում աճելուն։ Տերևները հակառակը՝ 7-ից 12 սմ տերևաթաղանթով և սրտի ձևով,երկար և լայն, եզրերը կոպիտ ատամնավորված։ Երբ բարձրանալու ընթացքում ցողունները անջատվում են, հորիզոնական բողբոջները աճում են հիմնական ցողունի տերևների միջև՝ միմյանց շուրջը փաթաթված ցողունների ցանց ձևավորելու համար[1]։
Հոպի արական և իգական ծաղիկները զարգանում են առանձին բույսերի վրա։ Իգական բույսերը, որոնք ունենում են գարեջրի արտադրության մեջ օգտագործվող ծաղիկներ, հաճախ բազմանում են վեգետատիվ կերպով և աճում են արական բույսերի բացակայության դեպքում։ Սա կանխում է փոշոտումը և կենսունակ սերմերի զարգացումը, որոնք երբեմն անցանկալի են համարվում գարեջրի պատրաստման համար` սերմերից դուրս եկած ճարպաթթուների պատճառով[2]։
Տեսակները խմբագրել
Գոյություն ունի երեք տեսակ՝ որոնցից մեկը հինգ ենթատեսակով.
- Humulus japonicus (syn. H. scandens) Ասիական գայլուկներ,Արևելյան Ասիա
- Humulus yunnanensis Ասիական գայլուկ Չինաստանում[3]
- Humulus lupulus Սովորական գայլուկ,Եվրոպա,Արևմտյան Ասիա,Հյուսիսային Ամերիկա[4]
- Humulus lupulus var. lupulus. Եվրոպա,Արևմտյան Ասիա
- Humulus lupulus var. cordifolius. Արևելյան Ասիա
- Humulus lupulus var. lupuloides (syn. H. americanus). Հյուսիսարևելյան Ամերիկա
- Humulus lupulus var. neomexicanus. Հյուսիսարևմտյան Ամերիկա[5]
- Humulus lupulus var. pubescens. Միջին Արևմուտք և Հյուսարևելյան Ամերիկա[6][7]
Գարեջրագործների հոպերը հատուկ սորտեր են, որոնք տարածվում են անսեռ բազմացմամբ։
Հոպերի կիրառությունը խմբագրել
Հոպերը եռացնում են համեմունքի հետ գարեջրի պատրաստման համար և երբեմն ավելացնում են խմորիչ։ Դրանք փոխանցում են դառնություն, համ, ինչպես նաև բույր պատրաստի արտադրանքին[8]:Չորացած կատկինը, որոնց սովորաբար անվանում են հոպ կոններ, օգտագործում են որպես հոպի թուրմ կամ հոպի ներարկում պատրաստելու համար[9]։
Հոպ քիմիան և դեղաբանությունը խմբագրել
Գարեջրացման գործընթացին ավելացնելով բնութագրվող դառնությունը,որը հիմնականում պայմանավորված է դառը թթուների առկայությամբ, պատված են ացիլֆլորլոկլինոլի ածանցյալներով[10]։ Դառը թթուները բաժանվում են ալֆա-թթուների, իսկ բետա-թթուները՝ լուպուլոնի հիմնական միացությունի[8], ալֆա-թթուները կոնֆորմացվում են խմորվելու ընթացքում կազմում են իզո-ալֆա թթուներ, որոնք ունեն դառը համ։ Այս հոպ թթուները վինիլոգրաթթուներ են, թթվային օղակի էնոլները` օղակի և փոխարինող կարբոնիլային խմբերի հետ համատեղ[8][11]:Հումուլուսի սեռի բույսերը արտադրում են տերպենոֆենոլիկ նյութափոխանակիչներ[12]։ Նախնական հետազոտության շրջանակներում՝ հոպը պարունակում է նաև քսանթոհումոլ, նախնիլացված կալկոն և այլ միացություններ[13]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Brickell, Christopher, ed. (2008). The Royal Horticultural Society A-Z Encyclopedia of Garden Plants. United Kingdom: Dorling Kindersley. էջ 550. ISBN 9781405332965.
- ↑ Interactive Agricultural Ecological Atlas of Russia and Neighboring Countries. Economic Plants and their Diseases, Pests and Weeds. Humulus lupulus. Արխիվացված 2012-03-10 Wayback Machine
- ↑ Humulus yunnanensis - Encyclopedia of Life
- ↑ «Humulus lupulus». Lady Bird Johnson Wildflower Center, University of Texas at Austin. 2012.
- ↑ Nelson, A.; Cockerell. «Humulus lupulus L. var. neomexicanus». USDA PLANTS Database. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 5-ին.
- ↑ «NCGR Corvallis - Humulus Germplasm : USDA ARS». www.ars.usda.gov. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 8-ին.
- ↑ «Plants Profile for Humulus lupulus pubescens (common hop)».
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Cynthia Almaguer; Christina Schönberger; Martina Gastl; Elke K. Arendt; Thomas Becker (2014). «Humulus lupulus – a story that begs to be told. A review». Journal of the Institute of Brewing. 120 (4): n/a. doi:10.1002/jib.160.
{{cite journal}}: Invalid|name-list-style=yes(օգնություն) - ↑ Reynolds, Francis J., ed. (1921). . Collier's New Encyclopedia. New York: P. F. Collier & Son Company.
- ↑ Verzele, M.; De Keukeleire, D. (1991). Chemistry and analysis of hop and beer bitter acids. New York: Elsevier. ISBN 978-0-444-88165-6.
- ↑ Jaskula; և այլք: (2008). «A kinetic study on the isomerization of hop α-acids». J. Agric. Food Chem. 56 (15): 6408–6415. doi:10.1021/jf8004965. PMID 18598038.
- ↑ Page, Jonathan E.; Nagel, Jana (2006). «Biosynthesis of terpenophenolic metabolites in hop and cannabis». Recent Advances in Phytochemistry. Vol. 40. էջեր 179–210. doi:10.1016/S0079-9920(06)80042-0. ISBN 9780080451251.
- ↑ Stevens JF, Page JE (2004). «Xanthohumol and related prenylflavonoids from hops and beer: to your good health!». Phytochemistry. 65 (10): 1317–1330. doi:10.1016/j.phytochem.2004.04.025. PMID 15231405.
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լուպուլուս» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լուպուլուս» հոդվածին։ |