UEFA Liga prvaka

Prvi sveevropski turnir bio je Kup izazivača, takmičenje između klubova iz Austro-Ugarske.^[7] Mitropa kup, kup nastao poslije Kupa izazivača, osmišljen je 1927. i bio je ideja Austrijanca Huge Meisela i bio je igran između klubova srednje Evrope.^[8] Godine 1930. ustanovljen je Kup nacija, koji je bio pokušaj organiziranja turnira od švicarskog kluba Servette.^[9] Održan u Ženevi, privukao je deset timova s cijelog kontinenta, a turnir je osvojio mađarski Újpesta. "Latinoevropske" nacije zajedno su formirale Latinski kup 1949.^[10] Nakon primljenih izvještaja od njegovih novinara zbog velikog uspjeha Kupa južnoameričkih šampiona 1948, Gabriel Hanot, urednik L'Équipea, počeo je s predlaganjem turnira koji bi se prostirao duž cijelog kontinenta.^[11] Nakon što je Stan Cullis proglasio Wolverhampton Wanderers "Šampionima svijeta" zbog njihovog uspjeha u prijateljskim susretima pedesetih godina 20. stoljeća i zbog pobjede od 3-2 nad Honvédom iz Budimpešte, Hanot je uvjerio UEFU da započne sa kontinentalnim klupskim takmičenjem. Turnir je osnovan u Parizu 1955. pod imenom Kup evropskih šampiona.

1955–1966: Počeci uredi

Prvo izdanje Evropskog kupa bilo je u sezoni 1955/56.^[12][13] Učestvovalo je 16 timova: Milan (Italija), AGF Aarhus (Danska), Anderlecht (Belgija), Djurgården (Švedska), Gwardia Varšava (Poljska), Hibernian (Škotska), Partizan (Jugoslavija), PSV Eindhoven (Holandija), Rapid Beč (Austrija), Real Madrid (Španija), Rot-Weiss Essen (Zapadna Njemačka), Saarbrücken (Saar), Servette (Švicarska), Sporting Lisabon (Portugal), Stade de Reims (Francuska) i Vörös Lobogó (Mađarska).

Prva utakmica Evropskog kupa odigrana je 4. septembra 1955. i završila je neriješenim rezultatom 3:3 između Sportinga i Partizana. Prvi gol u historiji Evropskog kupa postigao je igrač Sportinga João Baptista Martins. Prvo finale odigrano je na Parku prinčeva između Real Madrida i Stade de Reimsa.^[14] Španska ekipa, preokrenuvši rezultat, slavila je sa 4:3 zahvaljujući golovima Alfreda di Stéfana i Marquitosa, a u strijelce se s dva gola upisao i Hector Rial.

Real Madrid sljedeće sezone odbranio je titulu na domaćem terenu, kada je savladao Fiorentinu.^[15][16] Nakon prvog poluvremena bez golova Real je poveo s dva gola u prvih šest minuta nastavka, čime je savladao Italijane. Godine 1958. Milan nije uspio osvojiti titulu unatoč tome što je vodio dva puta. Finale, koje se igralo na Heyselu, otišlo je u produžetke da bi Francisco Gento donio Real Madridu treću titulu prvaka Evrope zaredom.^[17][18] Sljedeće godine Real je u finalu ponovo savladao Stade de Reims rezultatom 2:0 na Neckarstadionu.^[19][20] Predstavnik Zapadne Njemačke, Eintracht Frankfurt, postao je prvi tim koji nije bio "latinski", a da je igrao u finalu KEŠ-a. U sezoni 1959/60. u finalu su poraženi od Real Madrida rezultatom 7:3, što je i danas finale s najviše golova. Na Hampden Parku Real je slavio sa četiri pogotka Ferenca Puskása i het-trikom Di Stéfana.^[21][22] To je bila peta titula evropskog prvaka zaredom koju je osvojio Real Madrid i taj rekord još nije oboren.

Era Los Merenguesa završila je u sezoni 1960/61, kad ih je u prvoj rundi savladao njihovi ljuti rival Barcelona.^[23][24] Međutim, Barcelona nije uspjela osvojiti titulu jer je u finalu poražena od portugalske Benfike rezultatom 3:2 na stadionu Wankdorf. Pojačani Eusebiom, Portugalci su u sezoni 1961//62. u finalu savladali Real Madrid rezultatom 5:3 na Olimpijskom stadionu u Amsterdamu i tako osvojili dvije titule evropskog prvaka zaredom.^[25][26] Benfica je željela ponoviti uspjeh Real Madrida iz '50-ih, pa su tako došli u svoje treće finale zaredom, kada su na Wembleyju poraženi s 2:1 od Milana, koji je pobijedio zahvaljujući pogocima Altafinija. Tako je trofej prvi put napustio Pirenejsko poluostrvo.^[27][28][29] Inter iz Milana u sezoni 1963/64. ponovio je uspjeh gradskog rivala i savladao u finalu Real Madrid s 3:1 na stadionu "Ernst Happel".^[30][31] Titula je ostala i treću godinu zaredom u Milanu nakon što je Inter u finalu 1965. savladao Benfiku s 1:0 na San Siru.^[32][33]

Zvaničnu himnu Lige prvaka napisao je Tony Britten i predstavlja adaptaciju Händelovog djela Svećenik Zadok.^[34] UEFA je naručila himnu od Brittena i komad je prvi put izveo londonski Kraljevski filharmonijski orkestar, a otpjevali su ga članovi Akademije sv. Martina iz Londona. Refren sadrži tri jezika korištena u UEFI: engleski, njemački i francuski. Refren himne pušta se prije svake utakmice UEFA Lige prvaka, kao i na početku i kraju televizijskog prijenosa. Himna traje približno tri minute i ima dvije kraće strofe i jedan refren. Za finale 2009. u Rimu tenor Andrea Bocelli pjevao je himnu Lige prvaka uz pratnju muzike. Slično je napravljeno i u finalu 2010, kada je tenor bio Juan Diego Flores. Ženski bend All Angels nastupao je u finalu 2011. Jonas Kaufmann bio je tenor u finalu 2012, dok mu je David Garrett bio pratnja na violini. Himna nikad nije objavljena komercijalno u originalnoj verziji.

Godine 1991. UEFA je zamolila svog partnera Television Event and Media Marketing (TEAM) da pomogne u brendiranju Lige prvaka, što je rezultiralo himnom, "kućnim bojama": crna, bijela ili siva i logo u obliku lopte od zvijezda. Loptu od zvijezda kreirao je Design Bridge, firma iz Londona, koju je izabrao TEAM nakon tendera. TEAM daje izrazitu pažnju tome kako su predstavljene boje i lopta od zvijezda u utakmicama Lige prvaka. Prema TEAM-u: "Bez obzira na to jeste li gledalac iz Milana ili Moskve, uvijek ćete vidjeti isti izgled materijala na stadionima, istu himnu i ceremoniju otvaranja sa "zvjezdanom loptom" na centru terena." Bazirano na provedenom istraživanju, TEAM je zaključio da je od 1999. 94% ljubitelja prepoznalo "zvjezdanu loptu" s otvaranja svake utakmice.

Liga prvaka jest takmičenje u kojem igraju prvaci svih članica UEFA-e (osim Lihtenštajna), kao i klubovi koji osvoje drugo, treće ili četvrto mjesto u nekoj od najjačih evropskih nacionalnih liga.

Broj mjesta u takmičenju zavisi od ranga saveza na UEFA-inoj rang-listi:

• savezi rangirani od 1 do 3 mjesta imaju pravo na četiri ekipe u Ligi prvaka,
• savezi rangirani od 4 do 6 mjesta imaju pravo na tri ekipe u Ligi prvaka,
• savezi rangirani od 7 do 15 mjesta imaju pravo na dvije ekipe u Ligi prvaka,
• savezi rangirani niže od 16 mjesta (uključujući i 16) imaju pravo na jednu ekipu u Ligi prvaka,

Pozicija na kojoj se nalazi savez također odlučuje hoće li predstavnici te zemlje igrati pretkola ili će se direktno plasirati u grupnu fazu. Tri prvorangirana saveza tako ima tri predstavnika u grupnoj fazi i jednog koja se takmičenju priključuju u razigravanju, dok najslabiji savezi dobijaju tek jedno mjesto u prvom pretkolu, što napredak klubova kroz Ligu prvaka čini veoma teškim. Petnaest prvoplasiranih saveza ima osigurano najmanje jedno mjesto direktno u grupama Lige prvaka.

Osim ovoga, jedno mjesto rezervirano je za aktualnog prvaka Evrope, za slučaj da se ne kvalicira po plasmanu u domaćoj ligi. Važno je napomenuti da jedna država može imati najviše četiri predstavnika u Ligi prvaka, tako da se u slučaju da je aktualni prvak iz zemlje koja daje četiri tima završio van prve četiri pozicije četvrtoplasirani tim preusmjerava u Evropsku ligu.

Finale Lige prvaka najveća je i najvažnija utakmica u okviru evropskog klupskog fudbala. Stadion na kojem se finale igra UEFA odabira dvije sezone prije tog finala.

Prvo finale odigrano je na stadionu Park prinčeva^[35] u Parizu.

Najviše finala održano je na stadionima Heysel (do tragedije 29. maja 1985), Wembley i Prater ("Ernst Happel"), po četiri. Što se tiče gradova, finaliste je najviše puta ugostio Pariz (pet), dok je od država Italija bila domaćin sedam puta.

Španski Real Madrid najviše je puta osvojio Ligu prvaka – 14. Drugi je po uspjehu italijanski AC Milan sa sedam, a iza njega dolaze Liverpool i Bayern München (šest), Barcelona (pet) i Ajax (četiri).

Klub koji osvoji Ligu prvaka dobija prijelazni trofej koji mora vratiti UEFA-i dva mjeseca prije sljedećeg finala. Svaki pobjednik dobije manju kopiju trofeja u trajno vlasništvo. Do 2009. postojalo je pravilo da klubovi koji osvoje tri titule prvaka Evrope zaredom ili pet ukupno dobijaju trofej u trajno vlasništvo, a UEFA za sljedeću sezonu izrađuje novi, ali je te godine ukinuto.

Pet klubova ostvarilo je ovaj uspjeh:

• Real Madrid, osvajanjem prvih pet takmičenja od 1956. do 1960.
• Ajax, osvojivši tri titule zaredom od 1971. do 1973.
• Bayern, osvojivši tri titule zaredom od 1974. do 1976.
• Milan, osvajanjem pete titule 1994.
• Liverpool, osvajanjem pete titule 2005.
• Bayern, osvajanjem pete titule 2013.

Klubovi pobjednici uredi

Prvaci i viceprvaci UEFA Lige prvaka
	Prvak	Viceprvak	Godina osvajanja šampionske titule	Godina igranja u finalu
Real Madrid	14	3	1956, 1957, 1958, 1959, 1960, 1966, 1998, 2000, 2002, 2014, 2016, 2017, 2018, 2022.	1962, 1964, 1981.
Milan	7	4	1963, 1969, 1989, 1990, 1994, 2003, 2007.	1958, 1993, 1995, 2005.
Bayern	6	5	1974, 1975, 1976, 2001, 2013, 2020.	1982, 1987, 1999, 2010, 2012.
Liverpool	6	4	1977, 1978, 1981, 1984, 2005, 2019.	1985, 2007, 2018, 2022.
Barcelona	5	3	1992, 2006, 2009, 2011, 2015.	1961, 1986, 1994.
Ajax	4	2	1971, 1972, 1973, 1995.	1969, 1996.
Inter	3	3	1964, 1965, 2010.	1967, 1972, 2023.
Manchester United	3	2	1968, 1999, 2008.	2009, 2011.
Juventus	2	7	1985, 1996.	1973, 1983, 1997, 1998, 2003, 2015, 2017.
Benfica	2	5	1961, 1962.	1963, 1965, 1968, 1988, 1990.
Chelsea	2	1	2012, 2021.	2008.
Porto	2	0	1987, 2004.	–
Nottingham Forest	2	0	1979, 1980.	–
Hamburger	1	1	1983.	1980.
Borussia Dortmund	1	1	1997.	2013.
Steaua	1	1	1986.	1989.
Celtic	1	1	1967.	1970.
Marseille	1	1	1993.	1991.
Manchester City	1	1	2023.	2021.
Feyenoord	1	0	1970.	–
PSV Eindhoven	1	0	1988.	–
Aston Villa.	1	0	1982.	–
Crvena zvezda	1	0	1991.	–
Atlético Madrid	0	2	–	1974, 2014.
Valencia	0	2	–	2000, 2001.
Stade de Reims	0	2	–	1956, 1959.
Fiorentina	0	1	–	1957.
Roma	0	1	–	1984.
Sampdoria	0	1	–	1992.
Eintracht Frankfurt	0	1	–	1960.
Bayer	0	1	–	2002.
Borussia Mönchengladbach	0	1	–	1977.
Saint-Étienne	0	1	–	1976.
Monaco	0	1	–	2004.
Arsenal	0	1	–	2006.
Leeds United	0	1	–	1975.
Partizan	0	1	–	1966.
Panathinaikos	0	1	–	1971.
Club Brugge	0	1	–	1978.
Malmö	0	1	–	1979.
Tottenham Hotspur	0	1	–	2019.
Paris Saint-Germain	0	1	–	2020.

Igrači s najviše utakmica uredi

Do 17. maja 2023.^[36]

Tabela ne uključuje utakmice u kvalifikacijskoj fazi.

#	Igrač	Uta	Godine	Klub(ovi)
1.	Cristiano Ronaldo	183	2003–2022.	Manchester United (59) Real Madrid (101) Juventus (23)
2.	Iker Casillas	177	1999–2019.	Real Madrid (150) Porto (27)
3.	Lionel Messi	163	2005–2023.	Barcelona (149) Paris Saint-Germain (14)
4.	Karim Benzema	152	2005–2023.	Lyon (19) Real Madrid (133)
5.	Xavi	151	1998–2015.	Barcelona
6.	Raúl	142	1995–2011.	Real Madrid (130) Schalke 04 (12)
	Thomas Müller		2009–	Bayern
8.	Ryan Giggs	141	1993–2014.	Manchester United
9.	Toni Kroos	139	2008–	Bayern (42) Real Madrid (97)
10.	Sergio Ramos	137	2005–	Real Madrid (129) Paris Saint-Germain (8)

Napomene

Lista strijelaca uredi

Do 17. maja 2023.
Tabela ne uključuje golove u kvalifikacijskoj fazi.

	Igrač	Golovi	Nastupi	Prosjek	Godine	Klub(ovi)
1.	Cristiano Ronaldo	140	183	0.77	2003–2022.	Manchester United (21), Real Madrid (105), Juventus (14)
2.	Lionel Messi	129	163	0.79	2005–2023.	Barcelona (120), Paris Saint-Germain (9)
3.	Robert Lewandowski	91	111	0.82	2011–	Borussia Dortmund (17), Bayern (69), Barcelona (5)
4.	Karim Benzema	90	152	0.59	2006–2023.	Lyon (12), Real Madrid (78)
5.	Raúl	71	142	0.5	1995–2011.	Real Madrid (66), Schalke 04 (5)
6.	Ruud van Nistelrooy	56	73	0.77	1998–2009.	PSV Eindhoven (8), Manchester United (35), Real Madrid (13)
7.	Thomas Müller	53	142	0.37	2009–	Bayern München
8.	Thierry Henry	50	112	0.45	1997–2012.	Monaco (7), Arsenal (35), Barcelona (8)
9.	Alfredo Di Stéfano	49	58	0.84	1955–1964.	Real Madrid
10.	Andrij Ševčenko	48	100	0.48	1994–2012.	Dinamo Kijev (15), Milan (29), Chelsea (4)
	Zlatan Ibrahimović		124	0.39	2001–2021.	Ajax (6), Juventus (3), Inter (6), Barcelona (4), Milan (9), Paris Saint-Germain (20)

Vječna tabela uredi

Najuspješniji klubovi u historiji Lige prvaka[37]
#	Klub	Sezone	Tit.	OU	P	N	I	DG	PG	GR	Bodovi
1.	Real Madrid	52	14	463	276	79	108	1020	508	+512	631
2.	Bayern	38	6	372	221	75	76	782	367	+415	517
3.	Barcelona	32	5	333	195	75	63	655	331	+324	465
4.	Manchester United	30	3	293	160	69	64	533	284	+249	389
5.	Juventus	36	2	295	152	70	73	470	288	+182	374
6.	Liverpool	26	6	239	137	50	52	453	215	+238	324
7.	Milan	29	7	255	126	65	64	422	240	+182	317
8.	Benfica	41	2	273	120	64	89	437	319	+118	304
9.	Porto	36	2	261	117	60	84	383	296	+87	294
10.	Ajax	38	4	241	110	64	67	385	266	+119	284
11.	Dinamo Kijev	38	0	248	101	54	93	345	308	+37	256
12.	Chelsea	18	2	191	99	52	40	330	172	+158	250
13.	Arsenal	21	0	201	101	43	57	332	218	+114	245
14.	Celtic	36	1	216	101	37	78	333	255	+78	239
15.	Inter	23	3	192	91	51	50	271	193	+78	233
16.	Atlético Madrid	17	0	154	75	40	39	221	143	+78	190
17.	Borussia Dortmund	20	1	162	78	30	54	276	207	+69	186
18.	Anderlecht	34	0	200	70	44	86	282	320	–38	184
19.	PSV Eindhoven	29	1	183	68	42	73	243	232	+11	178
20.	Paris Saint-Germain	15	0	135	73	25	37	267	156	+111	171
21.	Crvena zvezda	27	1	147	68	32	47	267	198	+69	168
22.	Lyon	18	0	148	65	37	46	232	178	+54	167
23.	Olympiakos	34	0	184	66	35	83	221	279	–58	167
24.	Rangers	31	0	163	62	40	61	234	222	+12	164
25.	Galatasaray	27	0	178	57	43	78	215	279	–64	157

Himna Lige prvaka je svečana pjesma po imenu "Champions League" kompozitora Tonyja Brittena. Izvodi je Kraljevska filharmonija, a pjeva hor Akademije sv. Martina, na tri UEFA-ina službena jezika: engleskom, njemačkom i francuskom. Himna se izvodi prije početka svake utakmice od grupne faze, pa do finala Lige prvaka. Traje približno tri minute, a zanimljivo je da nikad nije bila puštena u komercijalnu upotrebu.

Liga prvaka jest visoko profitabilno takmičenje, pogotovo za klubove koji se plasiraju u grupnu fazu. UEFA svim klubovima učesnicima dijeli dio novca ostvarenog prodajom TV-prava. U sezoni 2012/13. količine novca podijeljene klubovima varirale su od 10,5 miliona eura (Dinamo) do 65,3 miliona eura, koliko je dobio Juventus.^[38].

Osim ovoga, klubovi kroz prodaju karata, dresova i sponzorstva osiguravaju znatna sredstva upravo zahvaljujući igranju u Ligi prvaka.

• UEFA Evropska liga

• Zvanična stranica Arhivirano 2. 9. 2006. na Wayback Machine
• RSSSF arhiva Lige prvaka i Kupa šampiona (en)
• Sajt posvećena UEFA-inim kupovima (en)