Знешнія Гебрыдскія астравы
Знешнія Гебрыдскія, або Заходнія астравы (англ.: Outer Hebrides, шатл. гэл.: Na h-Eileanan Siar) — паўночна-заходняя частка архіпелага Гебрыдскіх астравоў. Адміністрацыйна ўтварае вобласць Шатландыі Уэстэрн-Айлс (англ.: Westen Islands, шатл. гэл.: Na h-Eileanan Siar). Адміністрацыйны цэнтр і найбуйнейшы населены пункт — Сторнаўэй.
 | |
|---|---|
Уэстэрн-Айлс | |
| Геаграфія | |
| Краіна | Вялікабрытанія |
| Рэгіён | Шатландыя |
| Адм. цэнтр | Сторнаўэй |
| Плошча | 3070 км² (7-е месца) |
| Код ISO 3166 | GB-ELS |
 | |
| Дэмаграфія | |
| Насельніцтва (2011) | 27 700 чал. (30-е месца) |
| • Шчыльнасць | 9,02 чал./км² |
| Сайт абласнога Савета | |
 | Старонка па тэме на Вікісховішчы |
Геаграфія правіць
Архіпелаг складаецца з 15 заселеных і 50 з лішнім незаселеных астравоў. Ён аддзелены ад вострава Вялікабрытанія і Унутраных Гебрыдаў пралівам Норт-Мінч і Гебрыдскім морам.
Найбуйнейшы востраў Льюіс-энд-Гарыс складаецца з частак Льюіс і Гарыс (названых Isles, гэта значыць «астравамі», хоць у сутнасці імі не з'яўляюцца), якія традыцыйна разглядаюцца паасобку. Іншыя буйныя астравы — Норт-Уіст, Бенбек'юла, Саўт-Уіст і Бара. Уключае таксама вялікую колькасць дробных астравоў і шхераў.
У аддаленні, у 23 кіламетрах на захад Льюіса, знаходзяцца астравы Фланана — невялікі архіпелаг, незаселены з 1971 года, а ў 64 кіламетрах на захад-паўночны захад ад вострава Норт-Уіст размешчаны ізаляваны архіпелаг Сент-Кілда, сталае насельніцтва якога было эвакуіравана ў 1930 годзе.
У склад вобласці Уэстэрн-Айлс уваходзяць выдаленыя астравы Рона, Суліскер на поўначы і Рокал на захадзе. Апошні ўяўляе сабой незаселеную скалу на поўначы Атлантычнага акіяна. Яго прыналежнасць да Вялікабрытаніі аспрэчваецца суседнімі краінамі — Даніяй (Фарэрскія астравы), Ірландыяй і Ісландыяй.
Гісторыя правіць
_(9605427).jpg)
На Льюісе знаходзіцца характэрны помнік эпохі неаліту — Каланіш. У рэканструяванай цяперашняй форме «камяні Каланіша» былі ўсталяваны ў перыяд неаліту, паміж 2900 і 2600 гадамі да н.э. І раней, да 3000 года да н.э., тут знаходзілася свяцілішча. Каланіш утвараюць 13 груп камянёў або асобных манументаў, якія ўсталяваны вертыкальна і ўтвараюць кругі дыяметрам да 13 метраў. Вышыня камянёў вагаецца ад 1 да 5 метраў (у сярэднім жа каля 4 метраў). Высечаны яны з мясцовага гнейсу.
Першыя пісьмовыя ўспаміны пра Знешнія Гебрыды адносяцца да антычнасці (Пліній Старэйшы, Пталамей).
У Сярэднявеччы астравы належалі Нарвегіі, але паводле Перцкага дагавора перайшлі да Шатландыі. У 1831 годзе на Льюісе былі знойдзены «Шахматы з вострава Льюіс» — 78 сярэднявечных шахматных фігур з маржовага ікла, разам з 14 шашкамі для гульні тыпу нардаў і спражкай для рамяня. Меркавана яны былі выраблены ў XII стагоддзі нарвежскімі разьбярамі, відаць, з Тронхейма, дзе былі знойдзены падобныя артэфакты.
Насельніцтва правіць
У Знешніх Гебрыдах у 2011 годзе пражывала больш за 27 тысяч чалавек пры сярэдняй шчыльнасці насельніцтва каля 9 чалавек на кв.км, з іх на найбуйнейшым востраве Льюіс-энд-Гарыс — звых 9 тысяч.
Усяго ў архіпелагу 15 населеных астравоў:
| Востраў (бел.) | Востраў (англ.) | Востраў (гал.) | Насельніцтва, чал. (2011) | Насельніцтва, чал. (2001) |
|---|---|---|---|---|
| Льюіс-энд-Гарыс | Lewis and Harris | Leòdhas agus na Hearadh | 21 031 | 19 918 |
| Саўт-Уіст | South Uist | Uibhist a Deas | 1 754 | 1 818 |
| Норт-Уіст | North Uist | Uibhist a Tuath | 1 254 | 1 271 |
| Бенбек'юла | Benbecula | Beinn nam Fadhla | 1 303 | 1 219 |
| Бара | Barra | Barraigh | 1 174 | 1 078 |
| Скалпей | Scalpay | Sgalpaigh | 291 | 322 |
| Грэйт-Бернера | Great Bernera | Beàrnaraigh Mòr | 252 | 233 |
| Грымсей, паўночны | Grimsay (north) | Griomasaigh | 169 | 201 |
| Бернерэй | Berneray | Beàrnaraigh | 138 | 136 |
| Эрыскей | Eriskay | Èirisgeigh | 143 | 133 |
| Ватэрсей | Vatersay | Bhatarsaigh | 90 | 94 |
| Балешар | Baleshare | Baile Sear | 58 | 49 |
| Грымсей (паўднёвы) | Grimsay (south) | Griomasaigh | 20 | 19 |
| Флода | Flodaigh | Flodaigh | 7 | 11 |
| Фраач-Ейлін | Fraoch-eilean | Fraoch-eilean | ? | ? |
| Агулам | 27 684 | 26 502 |
Асноўныя населеныя пункты правіць
Мова правіць
На Знешніх Гебрыдах больш за ўсё ў Вялікабрытаніі распаўсюджаны гэльская мова.
Эканоміка правіць
Знешнія Гебрыды вырабляюць адну з марак цвіду пад назвай «Харыс Цвід» — тканіну ручной працы, для стварэння якой выкарыстоўваецца поўсць мясцовай вытворчасці. У мінулым гэту тканіну ўручную афарбоўвалі спецыяльнымі фарбавальнікамі, для вытворчасці якіх выкарыстоўваўся лішайнік роду Пармелія.
Спасылкі правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Знешнія Гебрыдскія астравы
