Cách để Lái mô tô côn tay (dành cho người mới bắt đầu)

Ở Việt Nam, có ba loại xe mô tô chính là xe côn tay, xe số và xe tay ga. Bài viết này đề cập đến cách lái mô tô loại côn tay. Việc học cách điều khiển loại xe này có thể rất thú vị. Luôn đặt an toàn lên hàng đầu và nhớ trang bị đồ bảo hộ phù hợp với loại xe sử dụng. Người mới bắt đầu có thể ghi danh vào những khóa học lái mô tô an toàn nhằm trang bị cho mình những kỹ năng để trở thành tay lái đích thực.

Phần 1

Phần 1 của 3:

Chuẩn bị đồ bảo hộ phù hợp

Tải về bản PDF

1
Đội mũ bảo hiểm. Mũ bảo hiểm là vật dụng quan trọng nhất trong số các trang bị cho việc điều khiển xe mô tô. Mũ giúp bảo vệ đầu bạn khỏi chấn thương nếu bị ngã. Mũ bảo hiểm phải vừa vặn thì mới có thể bảo vệ bạn một cách tốt nhất. Chiếc mũ bảo hiểm phù hợp nhất cũng chính là một vật dụng cá nhân của riêng mỗi người.^{[1]XNguồn nghiên cứu}
- Để có được sự bảo hộ cần thiết, chọn loại mũ bảo hiểm được thiết kế dành cho người đi xe máy đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn được quy định. Không nhất thiết phải là chiếc mũ đắt nhất thì mới bảo vệ được đầu của bạn. Một chiếc mũ bảo hiểm đạt chuẩn DOT (U.S. Department of Transportation – Bộ Giao thông Hoa Kỳ) hay ECE (Economic Commission for Europe - Ủy ban kinh tế Châu Âu) được thiết kế để bảo vệ đầu của bạn nếu tai nạn xảy ra. Hai hệ thống tiêu chuẩn trên đã được kiểm tra nghiêm ngặt để đáp ứng yêu cầu về những tiêu chí an toàn khi lái xe trên quốc lộ. Những tính năng an toàn bổ sung được thêm vào nhằm tăng tính an toàn và thoải mái cho người đội. Một số người đi xe máy thích sử dụng mũ bảo hiểm Snell (thương hiệu được thành lập bởi tổ chức phi lợi nhuận Snell Memorial Foundation^{[2]XNguồn nghiên cứu}), vì sản phẩm này đạt những yêu cầu về an toàn khắt khe, bao gồm thử nghiệm ở tốc độ cao hơn và bề mặt khắc nghiệt hơn.
- Để biết kích cỡ phù hợp, bạn hãy đo cỡ đầu tại cửa hàng chuyên bán trang thiết bị mô tô. Hoặc, bạn có thể tự đo bằng cách sử dụng thước dây mềm, đo chu vi đầu tại vị trí phía cách trên chân mày 13 mm. So sánh số đo đầu của bạn với bảng kích cỡ của thương hiệu mũ mà bạn muốn mua. Lưu ý rằng mỗi thương hiệu có kích cỡ khác nhau, vì thế, bạn nên xem qua bảng số đo của từng thương hiệu mà mình đang cân nhắc.
- Để tìm được kích cỡ phù hợp, bạn nên đội thử mũ. Mũ vừa với đầu là khi khung mắt của mũ chỉ vừa nằm trên chân mày của bạn và khoảng cách giữa đầu và mũ là vừa khít một ngón tay. Khoảng cách này là để mũ có thể bảo vệ đầu của bạn một cách thích hợp. Mũ bảo hiểm khác nhau phù hợp với hình dạng đầu khác nhau. Nếu mũ của bạn đúng kích cỡ nhưng lại kém thoải mái, cân nhắc việc chọn một chiếc mũ khác. Chọn mũ full-face hoặc loại có thể tháo lắp để có được sự bảo vệ tối ưu.
2
Mặc áo khoác. Áo khoác mô tô có thể bảo vệ phần thân, bao gồm các cơ quan nội tạng của bạn nếu tai nạn xảy ra. Áo khoác mô tô được làm từ da hay những vật liệu tổng hợp khác, chẳng hạn như Kevlar. Tìm mua loại áo khoác có thể hấp thu lực tác động lên cơ thể tương tự như áo giáp. Nếu chiếc áo khoác ấy có dấu của CE (Certified European), nghĩa là nó được chứng nhận đủ tiêu chuẩn để bán ở châu Âu.
- Chiếc áo khoác vừa vặn với phần thân của bạn nhất là khi cánh tay có thể cử động thoải mái. Cân nhắc đến điều kiện môi trường mà bạn sẽ mặc áo khoác để lái xe, khi đó trọng lượng và tính năng của chiếc áo mới đáp ứng đúng nhu cầu của bạn. Ví dụ, áo khoác mặc vào mùa nóng sẽ có nhiều dây kéo và lỗ thoát khí nhằm điều chỉnh luồng khí lưu thông quanh cơ thể.
- Nếu lựa chọn của bạn là một chiếc áo da, chắc rằng đó là loại chuyên dụng dành cho mô tô. Áo khoác da thông thường không được thiết kế để bảo vệ người mặc.
- Bên cạnh vấn đề an toàn, áo khoác cũng cung cấp sự bảo vệ đối với điều kiện bên ngoài, chẳng hạn như nắng, gió, mưa và nhiệt độ thấp. Sự thoải mái sẽ giúp bạn tỉnh táo và làm cho trải nghiệm lái xe trở nên thú vị hơn.
3
Mang giày bốt mô tô, găng tay và những thiết bị khác. Tất cả những trang thiết bị này cung cấp sự an toàn cho người mặc và cảm giác thoải mái khi lái xe. Giày bốt bảo vệ chân và mắt cá của bạn. Găng tay nhằm bảo vệ đôi tay. Quần để bảo vệ hông và chân.
- Khi lái xe, đôi chân chịu rất nhiều tác động, vì thế, bạn cần phải bảo vệ chúng. Giày bốt chuyên dùng cho mô tô che phủ qua mắt cá, có đế chống trượt và tích hợp mũi giày bằng kim loại. Nhằm kiểm tra xem đôi giày bốt được chọn sẽ hoạt động như thế nào trong một vụ tai nạn, một tay cầm phần mũi giày, tay còn lại cầm phần gót giày và xoắn chúng lại . Đôi giày càng khó uốn thì khả năng bảo vệ bạn trong tai nạn càng cao.
- Mục đích của việc mang găng tay là giảm chấn thương do va chạm với côn trùng và mảnh vụn bay trong không khí, cũng như giữ cho các ngón tay được ấm. Chọn loại găng tay đem lại sự linh hoạt nhất khi đeo. Tìm mua loại có đai dính cố định quanh cổ tay. Dây đai này được thiết kế để giữ găng tay không tuột khỏi bàn tay trong tai nạn. Bạn có thể dùng găng tay Kevlar, chất liệu của găng tay này không những đem lại sự linh hoạt cho ngón tay mà còn rất chắc chắn và đẹp mắt.
- Quần thường bị bỏ qua khi chọn bảo hộ. Quần jean được thiết kế theo tiêu chí thời trang hơn là tính năng; vì vậy, chúng rất dễ bị rách trong những vụ tai nạn. Lựa chọn tốt hơn là quần làm từ chất liệu giống với áo khoác. Chúng được thiết kế để chống chịu sức công phá của tai nạn.
Quảng cáo

Phần 2

Phần 2 của 3:

Học cách điều khiển

Tải về bản PDF

1
Học một khóa điều khiển mô tô an toàn. Khóa học sẽ hướng dẫn bạn một cách tốt nhất những kỹ năng lái xe cũng như tính an toàn. Chúng tôi khuyến nghị bạn nên bắt đầu lớp dành cho người mới tập. Đây là yêu cầu bắt buộc để thi bằng lái tại Việt Nam.
- Người mới tập còn ít hoặc chưa có kinh nghiệm có thể học một khóa đào tạo lái xe cơ bản. Kiểm tra tại Sở Giao thông vận tải địa phương xem có khóa học nào trong khu vực của bạn không. Các khóa học lái xe cơ bản được tổ chức bởi nhà nước thường không có sẵn ở địa phương. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều trung tâm tư nhân khác cung cấp dịch vụ này.^{[3]XNguồn nghiên cứu}
- Khóa đào tạo có thể cung cấp cho học viên một chiếc xe máy để tập nếu như bạn không có sẵn. Khóa học cũng sẽ hướng dẫn bạn những điều cơ bản trong cách vận hành cũng như tính an toàn.
- Nhiều trung tâm có cả phòng học lý thuyết và sân thực hành, khi kết thúc khóa học bạn sẽ được thi để lấy chứng chỉ.
2
Học cách điều khiển. Làm quen với cách vận hành cơ bản trước khi tập chạy. Khi thật sự điều khiển phương tiện, bạn sẽ phải suy nghĩ rất nhanh, vì thế nếu như không quen với cách vận hành sẽ rất nguy hiểm.
- Tay côn thường nằm ở ghi đông bên trái và được dùng để tách ly hợp từ bánh sau khi sang số.
- Cần số thường nằm ở bên chân trái và được dùng để vào số hay trả số trong lúc bóp tay côn.
- Tay ga nằm ở ghi đông bên phải và được dùng để tăng tốc. Thắng tay, dùng để hãm bánh trước nằm ở tay nắm phía ghi đông bên phải.
- Cần đạp nằm bên chân phải dùng để hãm bánh sau.
- Theo nguyên tắc chung, bên trái chiếc mô tô dùng để điều khiển số, còn bên phải là để kiểm soát gia tốc và thắng xe.
3
Lên xe. Để leo lên xe đúng cách, tiến đến từ phía bên trái của xe. Cầm lấy ghi đông bên trái và bước chân phải qua yên xe. Bàn chân trụ chắc trên mặt đất.
- Cách tốt nhất để biết thao tác vận hành một chiếc xe là ngồi lên và thử qua tất cả những tính năng điều khiển trước khi khởi động.
- Cảm nhận cách mà bạn lái thử chiếc mô tô. Nắm chặt tay lái, tiếp cận tay côn và tay thắng. Chắc rằng bạn có thể chạm vào để điều khiển chúng một cách thoải mái. Khi nắm chặt tay lái, cánh tay của bạn nên cong nhẹ nơi khuỷu tay. Ngón tay của bạn phải dễ dàng làm chủ được các công tắc.
- Đảm bảo rằng bạn có thể dễ dàng chống chân tiếp đất và cảm nhận được trọng lượng của chiếc xe bên dưới. Ngoài ra, bạn còn phải vận hành được bộ số mà không phải trượt hay nhấc chân khỏi bàn gác chân.^{[4]XNguồn nghiên cứu}
4
Thực hành để nắm được cảm giác của tay côn. Tay côn dùng để sang số. Khi bóp côn, bạn sẽ giải phóng động cơ khỏi sự truyền động. Hành động này sẽ đưa xe về số 0 (còn được gọi là số “N”), khi đó, chúng ta có thể sang số.^{[5]XNguồn nghiên cứu}
- Khi sử dụng, tưởng tượng tay nắm ly hợp của bạn như một công tắc. Không giống với công tắc “On-Off” (Bật-Tắt), bạn cần bóp/nhả bộ ly hợp một cách từ từ và nhịp nhàng để ngăn xe không tắt máy.
- Khi nổ máy, bóp côn và đưa xe về số 1 bằng cách đạp cần số bằng chân trái. Có thể bạn sẽ phải dẫm về trước một vài lần. Khi đã dậm hết số hoặc khi bánh xe dần chuyển động thì có nghĩa là bạn đã đưa xe về số 1.
- Đa số xe mô tô có cơ cấu sang số “1 xuống, 5 lên”. Cơ cấu này thường là 1-N-2-3-4, vân vân. Khi sang số, bạn sẽ thấy con số thích hợp sáng lên trên đồng hồ.
- Khi điều khiển phương tiện, bạn nên sang số bằng cách bóp côn bằng tay trái trước để ngắt dẫn động. Cùng lúc đó, giảm tốc độ lại. Việc giảm tốc sẽ ngăn xe không bị giật khi sự truyền động tiếp diễn. Sau đó, dùng chân trái để sang số. Lên ga bằng tay phải để giữ cho sự truyền động được nhịp nhàng. Cuối cùng, thả tay côn ra, bánh sau sẽ tiếp tục được dẫn động.
5
Khởi động động cơ. Kéo tay nắm ly hợp và xác định vị trí của công tắc chống trộm (nếu có). Đây thường là một công tắc màu đỏ nằm ở tay cầm bên phải. Trượt nó xuống vị trí “on”. Hầu hết các dòng xe hiện đại không đòi hỏi phải nổ máy bằng cần đạp, nhưng đối với những chiếc xe đời cũ thì có thể bạn phải làm điều đó. Cần đạp (nếu có) thường nằm ở bên phải, phía sau bàn gác chân trước.^{[6]XNguồn nghiên cứu}
- Bật chìa khóa sang vị trí “ignition” (mở) và kiểm tra xem đèn, đồng hồ có đang bật và hoạt động hay không.
- Trả về số “N”. Cách dễ nhất để làm điều này là nhấn xuống để về số 1 rồi móc nhẹ cần số lên. Nhìn xem đèn báo “N” trên đồng hồ có sáng không.
- Dùng ngón cái tay phải, nhấn giữ nút “Start” (công tắc khởi động). Nút này thường nằm bên dưới công tắc chống trộm. Công tắc khởi động thường được nhận biết bởi mũi tên hình tròn với hình tia sét ở trung tâm.
- Sau khi khởi động, để máy nổ trong khoảng 45 giây nhằm làm nóng động cơ và giúp máy móc vận hành trơn tru.
- Khi hai chân của bạn hoàn toàn nằm trên mặt đất, kéo ly hợp. Sau đó, nhấc nửa trước bàn chân lên (trọng lượng dồn vào gót chân) và lặp lại vài lần cho đến khi bạn có một cảm giác tốt về tay côn.
6
Thử "nhích xe bằng chân". Bắt đầu với một chân chống trên mặt đất phía trước mặt. Từ từ thả tay nắm ly hợp ra cho đến khi xe bắt đầu tự trườn lên.
- Chỉ sử dụng ly hợp, đẩy xe trườn về phía trước và chống chân để duy trì sự ổn định.
- Lặp lại kỹ thuật này cho đến khi bạn có thể giữ cho xe thăng bằng khi nhấc chân lên khỏi mặt đất. Khi đó, bạn đã có một cảm giác khá tốt về sự thăng bằng của chiếc xe.
Quảng cáo

Phần 3

Phần 3 của 3:

Điều khiển mô tô tay côn

Tải về bản PDF

1
Bắt đầu vận hành xe. Sau khi máy xe đã được khởi động và làm nóng, bạn có thể bắt đầu chạy. Vào số 1 và buông dần tay côn trong khi lên ga.^{[7]XNguồn nghiên cứu}
- Chắc rằng bạn đã gác chống xe lên.
- Chầm chậm thả tay nắm ly hợp ra cho đến khi xe lăn bánh.
- Bạn cũng có thể vặn nhẹ ga để ngăn không cho xe bị tắt máy khi thả côn.
- Sau khi xe di chuyển, lên ga nhẹ và gác chân lên bàn đạp.
- Cố gắng chạy theo đường thẳng. Khi bạn thả tay côn ra và lên ga nhẹ để tăng tốc một chút, tiếp tục chạy theo đường thẳng. Khi muốn dừng, bóp côn và nhẹ nhàng bóp thắng trước cũng như đạp thắng sau. Chống chân trái xuống để xe được ổn định khi dừng lại. Sau khi dừng hẳn, đặt chân phải xuống mặt đất.
2
Thực hành cách sang số. Một khi bạn đã chạy xe được theo đường thẳng, bắt đầu cảm nhận việc sang số. Cảm nhận về "vùng ma sát". Vùng ma sát là vùng kháng cự được tạo ra khi bộ ly hợp trở nên áp sát. Vùng này cho phép chuyển động được truyền từ động cơ sang bánh sau. Sự dẫn động của xe máy được tiến hành tuần tự, điều này có nghĩa là bạn phải sang số theo thứ tự liên tục, bất kể là tiến hay lùi. Bạn cần phải luyện tập thì mới có thể lắng nghe và cảm nhận được thời điểm sang số. Động cơ sẽ bắt đầu quay ở số vòng tua cao hơn khi đến lúc sang số.^{[8]XNguồn nghiên cứu}
- Khi xe nổ máy, trả hết số về số 1. Bạn sẽ biết mình đang ở số 1 khi bàn đạp không thể dậm xuống được nữa. Hoặc bạn cũng có thể nghe một tiếng “cạch” khi trả về số 1.
- Thả tay côn ra thật chậm cho đến khi xe bắt đầu lăn bánh. Nếu bạn muốn di chuyển nhanh hơn, trong lúc đang thả tay côn, vặn nhẹ tay ga một chút.
- Để vào số 2, bóp côn lại, giảm ga xuống và móc cần đạp lên một cách dứt khoát nhằm bỏ qua số “N”. Kiểm tra để chắc rằng đèn báo số “N” không sáng. Buông tay côn ra và lên ga một lần nữa. Lặp lại quá trình này đối với những số lớn hơn.
- Sau số 2, bạn không cần phải móc cần số quá mạnh vì lúc này bạn đã vượt qua số “N”.
- Để trả số, buông nhẹ tay ga, dẫm nhẹ cần thắng. Bóp côn vào và đạp cần số. Sau đó, thả côn ra.
- Một khi đã thuần thục thao tác trả số, bạn có thể trả về số 0 trong khi đang ở số 2. Sau đó, khi đang ở trạng thái “mo”, trả thêm một số nữa để về số 1.
3
Thực hành quay đầu xe. Khá giống với xe đạp, một chiếc xe máy sau khi đạt được vận tốc 16 km/h hoặc cao hơn sẽ có thể quay đầu lại bằng cách đánh lái ngược. Đẩy ghi đông về phía mà bạn muốn rẽ. Nhìn thẳng về phía chỗ rẽ.
- Khi bạn bắt đầu vào cua, giảm tốc độ lại. Không nên hãm phanh trong lúc quay đầu. Giảm ga và rà thắng (nếu buộc phải phanh) trước khi bắt đầu vào cua.
- Giữ đầu thẳng và nhìn về phía chỗ rẽ. Bẻ ghi đông về phía mà bạn muốn ngoặt. Từ từ vặn ga trong lúc ôm cua để duy trì động lượng.
- Khi bạn chạy chậm, nghiêng đầu để nhìn theo đến cuối khúc cua. Chiếc xe sẽ nghiêng theo ánh mắt của bạn. Tìm một điểm ở cuối vòng cua để nhắm và nhìn vào đó. Đừng bao giờ nhìn xuống mặt đất hay ngoái về phía sau. Mặc dù bạn có thể cảm thấy phi thường và muốn xem lại vòng cua của mình, nhưng điều này khá nguy hiểm và có thể khiến bạn không thể quay đầu xe đúng cách.
- Đẩy ghi đông về phía mà bạn muốn rẽ. Nếu bạn đang cua trái, đẩy ghi đông bên tay phải ra xa bạn. Điều này sẽ làm cho chiếc xe hướng về bên trái. Nghiêng theo nó và từ từ lên ga để tăng tốc nhẹ. Khi bạn hoàn tất vòng cua, giữ ga ổn định hoặc nhích ga một chút trong khi nghiêng trở lại. Để cho xe tự cân bằng, không giật mạnh tay lái.
4
Thực hành giảm tốc và dừng lại. Cuối cùng, khi bạn đã luyện tập khởi động, vào số và quay xe, bạn cần biết cách giảm tốc độ cũng như dừng lại. Nhớ rằng tay nắm bên phải dùng để điều khiển thắng trước, còn cần thắng bên chân phải là để phanh bánh xe sau. Theo nguyên tắc chung, bạn nên bóp thắng trước rồi mới rà thắng sau nhằm giúp xe chậm lại và dừng hẳn.^{[9]XNguồn nghiên cứu}
- Khi muốn dừng lại, tốt nhất là bóp thắng tay trước, sau khi bạn đã bắt đầu chậm lại một chút, rà thắng chân cho đến khi xe dừng hẳn.
- Khi chạy ở tốc độ chậm, chắc rằng bạn nhớ trả số. Không phải lúc nào xe cũng phải về số 1 thì mới có thể dừng lại. Bạn cũng có thể trả về số 2, dừng lại rồi trả tiếp về số 1.
- Bóp tay nắm ly hợp trong lúc rà thắng và trả số.
- Tác dụng lực lên cả thắng trước và thắng sau khi bạn đang chạy chậm và bắt đầu phanh. Chắc rằng lúc này bạn không lên ga. Trên thực tế, điều này rất dễ thực hiện vì phanh trước được thiết kế để bạn phải cuộn tay cầm ống ga về phía trước thì mới tiếp cận được tay thắng.
- Tăng dần áp lực lên phanh chứ đừng thắng gấp hoàn toàn vì điều này có thể khiến cho xe của bạn dừng lại đột ngột và mất cân bằng.
- Sau khi xe đã dừng lại, giữ thắng tay và chống chân xuống đất. Chống chân trái xuống trước, sau đó đến chân phải.
Quảng cáo

Lời khuyên

Tìm một người bạn biết cách điều khiển xe. Anh ấy/ cô ấy sẽ có thể hướng dẫn cho bạn những điều cần làm.
Luôn mặc trang phục bảo hộ: mũ bảo hiểm, găng tay, kính bảo hộ, giày cao hơn mắt cá chân. Ghi nhớ phương châm: "An toàn là bạn, tai nạn là thù".
Làm quen với chiếc xe mô tô. Chắc rằng bạn biết vị trí của các cần điều khiển và có thể tương tác thoải mái mà không cần nhìn. Điều này rất quan trọng. Bạn không thể cứ rời mắt khỏi đường chạy mỗi khi sang số.
Tìm một khóa dạy lái mô tô an toàn trong khu vực. Thông thường, lệ phí phát sinh tổng cộng từ khi học cho đến khi lấy chứng chỉ dao động từ 350000 đồng trở lên tùy theo năm. Bạn sẽ được học cách để thích nghi với xe máy một cách an toàn và phù hợp, đôi khi còn được mua bảo hiểm với giá ưu đãi sau khi hoàn thành khóa học.
Tìm một không gian rộng rãi để thực hành. Bãi đỗ xe của trường học sau khi mọi người đã ra về là rất phù hợp cho việc luyện tập.
Khi bạn mới tập chạy, không thực hành ở khu vực đông xe. Đặt những vật hình chóp trên đường để luyện tập chạy vòng số 8 hoặc dừng lại.
Hãy lái xe chậm tại khu vực đông xe.

Cảnh báo

Không được điều khiển xe mô tô dưới tác dụng của bất kỳ chất nào.
Không được điều khiển xe mô tô mà không mang trang bị bảo hộ.
Hầu hết người đi xe máy đều có thể gặp tai nạn không sớm thì muộn. Việc lái xe khá nguy hiểm và có thể gây thương tích nghiêm trọng. Vì vậy, luôn luôn vận dụng những kỹ thuật phù hợp.