Yanık Nasıl Tedavi Edilir?

Yanıklar sık rastlanan ama aşırı derecede acı veren yaralanmalardır. Hafif yanıklar pek fazla tıbbi tedavi görmeden iyileşirken ciddi yanıklar, enfeksiyonu önlenmesi ve daha az yara izi kalması için özel bakım gerektirir. Bir yanığı tedavi etmeden önce, yanığın türünü ve derecesini anlamak önemlidir.

Kısım 1

Kısım 1 / 4:

Yanığının Derecesini Belirlemek

Makaleyi İndir

1
Yanığının birinci derece olup olmadığını anla. Birinci derece yanıklar, en yaygın olanlardır ve sıcak sıvılarla hafifçe haşlanmaktan, sıcak nesnelere kısa bir süre değmekten ve güneşten dolayı oluşur. Derinin en dış yüzeyinde ya da katmanında hasar meydana gelir.^{[1]XKaynağı araştırDomino, F. (n.d.). In The 5-minute clinical consult standard 2015 (23rd ed.).}Bu yanıklar büyük ihtimalle kırmızı, hafifçe şiş gözükür ve hafif bir acı olabilir de olmayabilir de. Birinci derece yanığını evde tedavi et çünkü profesyonel tıbbi tedaviye çoğunlukla gerek yoktur. Derinin en dış katmanının, bakım ve zamanla kendini iyileştirme kabiliyeti vardır.^{[2]XKaynağı araştır}
- Birinci derece yanıklar ‘hafif yanıklar’ olarak sınıflandırılır ve bu şekilde tedavi edilmelidir. Bazen geniş çaplı birinci derece yanığın yaygın olabilir; örneğin, tüm vücudunun güneşten yanması ama bu, tıbbi tedavi gerektirmez.
2
İkinci derece yanığın olup olmadığını anla. Derin, kabarmış gözükebilir, su toplar ve acı çok daha şiddetli olur. İkinci derece yanıklar, inanılmaz derecede sıcak şeylere (örneğin, kaynar suya) kısa bir temasla, sıcak nesnelere uzun süre değmekle ve güneşe uzun süre maruz kalmakla oluşur. İkinci derece yanığın ellerinde, ayaklarında, kasıklarında ya da yüzünde değilse hafif yanık tedavisi uygula. Su kabarcıkların varsa içlerini boşaltma. Su kabarcıkların boşalmışsa suyla yıkayarak ve antibakteriyel merhem sürerek temiz tut. Derideki merhemi yara bandı ya da başka bir sargıyla kapatabilirsin de. Bu sargı her gün değiştirilmelidir.
- İkinci derece yanık, derinin iki katmanını yakar. İkinci derece yanığın 7,5 cm’den genişse, ellerini, ayaklarını, eklemlerini ya da genital bölgeni kaplıyorsa ya da birkaç haftada iyileşmemişse tıbbi yardım için doktorunu aramalısın. ^{[3]XGüvenliir KaynakMayo ClinicKaynağa git}
3
Üçüncü derece yanığın olup olmadığını belirle. Üçüncü derece yanıklar, en ciddi olanlardır ve acil tıbbi tedavi görmesi gerekir. Bu, sıcak bir nesneyle temasın, derinin üç katmanını da yakması, bazen kas, yağ ve kemik hasarına neden olması sonucunda oluşur. Bu yanıklar köseleye benzer ve beyaz ya da siyah bir görüntüsü vardır. Acı, deri katmanındaki sinirlerin (acı reseptörlerinin) gördüğü hasara bağlı olarak değişebilir. Bu yanıklar, hücrelerin parçalanması ve protein sızıntısı yüzünden “ıslak” gözükebilir.
- Üçüncü derece yanıklar her zaman ciddi yanıklar olarak sınıflandırılır ve bir an önce bir doktor tarafından tedavi edilmelidir.^{[4]XKaynağı araştır}
4
Soğuk yanığın var mı diye bak. Bunlar, cildinin uzun süre kar ya da buz gibi düşük sıcaklıklara maruz kalması sonucu meydana gelen ‘yanıklardır.’ Soğuk yanığı olan bölge parlak kırmızı, beyaz ya da siyah gözükür ve deri yeniden ısınırken güçlü bir yanma hissi olur. Soğuk “yanığı” yine de yanık kabul edilir çünkü derinin doku tabakalarına zarar verir.
- Soğuk yanıklarına çoğu durumda ciddi yanık muamelesi yap ve tıbbi tedavi gör.^{[5]XKaynağı araştır}
- Soğuk yanığı olduktan hemen sonra, deriyi 37°C ila 39°C suda yeniden ısıt.^{[6]XGüvenliir KaynakPubMed CentralKaynağa git}
5
Kimyasal yanığın olup olmadığını belirle. Kimyasal yanıklar, derinin, deri katmanlarında hasara neden olan zararlı kimyasallarla temasından kaynaklanan bir yanık türüdür. Bu tür yanıklar muhtemelen cildindeki kırmızı lekeler, döküntü, su toplanmaları ve açık yaralar şeklinde gözükecektir. Her zaman ilk yapman gereken şey, yanığa neyin neden olduğunu bulmak ve hemen zehir danışma merkezini aramaktır.
- Kimyasal yanığın olduğuna inanıyorsan, hemen zehir danışma merkezini ara. Kimyasal maddenin etkisiz hâle getirilmesi ve yayılmasının önlenmesi için gerekli adımlar atılmalıdır.^{[7]XKaynağı araştır}
- Kimyasal yanıkları bol suyla yıka ama susuz kireç ya da sodyum, magnezyum, fosfor, lityum gibi metal elementlere maruz kaldıysan, sudan uzak dur çünkü bunlar suyla tepkimeye girebilir ve daha çok yaralanmaya neden olabilir.
Reklam

Kısım 2

Kısım 2 / 4:

Hafif Yanıkları Tedavi Etmek

Makaleyi İndir

1
Yanığı serin suyun altına sok. Bir an önce yanığı akan serin suya tut. Bu, cildinin daha çok zarar görmesini engeller. Yanan bölgeyi acı azalana kadar ya da 10-15 dakika akan serin suyun altına sok. Soğuk su kullanmaktan kaçın çünkü bu, yanığın etrafındaki deriye zarar verebilir.^{[8]XGüvenliir KaynakMayo ClinicKaynağa git}
- Aşırı sıcaktan aşırı soğuğa geçişten kaynaklanan ani şok, yalnızca iyileşme sürecini yavaşlatır.^{[9]XGüvenliir KaynakMayo ClinicKaynağa git}
Bir an önce ya da yanığı yıkarken, yara şişerken cildini sıkabilecek her şeyi çıkar. Emin olmadıysan çıkar. Bu, kanın yaraya akmasına ve onu iyileştirmeye başlamasına izin verir. Dar giysileri ve takıları çıkarmak, derinin daha çok zarar görmesini de engelleyebilir.^{[10]XKaynağı araştır}
3
Soğuk kompres yap. Soğuk su seçeneğin yoksa soğuk kompres ya da havluya sarılmış buz torbası kullan. Bunu, yanığının üzerine koy. Kompresi 10-15 dakika orada tut, 30 dakika bekledikten sonra tekrar 10-15 dakika yanan bölgede beklet.^{[11]XKaynağı araştır}
- Buzu ya da soğuk kompresi asla doğrudan yanığın üstüne koyma çünkü bu, deriye zarar verir. Onun yerine buzla derinin arasına havlu koy.
4
Reçetesiz bir ağrı kesici al. Belirtiler sana rahatsızlık veriyorsa ibuprofen, parasetamol, aspirin ya da naproksen gibi reçetesiz bir ağrı kesici işe yarayabilir. Ağrı birkaç saat sonra azalmazsa bir tane daha al. Küçük çocuklara aspirin vermekten kaçın, ya da gribin veya suçiçeğin daha yeni iyileşiyorsa aspirin alma.^{[12]XKaynağı araştır}
- Ambalajdaki kullanma talimatlarına uy. Bunlar, seçtiğin ilaca bağlı olarak değişecektir.
5
Yanığı temizle. Ellerini yıkadıktan sonra, yanığı temizlemek ve enfeksiyonu önlemek için sabun ve su kullan. Yanığı temiz tutmak için, temizlemeyi bitirince Bactroban gibi bir antibiyotikli krem.^{[13]XKaynağı araştır} Aloe vera da cildini rahatlatabilir. Çok az katkı maddeli olan aloe vera kullan. Antibiyotikli krem ya da aloe vera, yara bantlarının yapışmasını engeller.^{[14]XGüvenliir KaynakMayo ClinicKaynağa git}
- Temizlerken su kabarcıklarını patlatma çünkü bunlar aslında cildini enfeksiyondan korur. Su kabarcıklarını patlatmamaya ya da içini boşaltmamaya dikkat et çünkü vücudun, küçük kabarcıklarla kendisi ilgilenebilir. Kabarcıklar patlamadıysa antibiyotikli merheme gerek yoktur. Ama, patladılarsa ya da yaran açıksa enfeksiyonu önlemek için antibiyotikli merhem kullan.^{[15]XKaynağı araştır}
Birinci derece derece yanıkları, patlamamış kabarcıkları ya da açıkta olmayan deriyi bandajla kapatmana gerek olmayabilir.^{[16]XKaynağı araştır} Ama enfeksiyonu önlemek için küçük ikinci derece yanıkların sarılması gerekir. Yanığı hafifçe sargı beziyle sar ve tıbbi bantla nazikçe sabitle. Sargı bezini her gün değiştir.^{[17]XKaynağı araştır}
Merhemi Sürmek ve Sargı Beziyle Sarmak
Sargı bezinden önce merhem: Hiçbir yarada doğrudan sargı bezi kullanma. Sargı bezi kullanmadan önce yaranın daima krem ya da merhemle kaplanması gerekir. Aksi halde, sargı bezi çıkarılırken, bütün yeni oluşan deri, onunla birlikte çıkar.
Sargı bezini dikkatli çıkar: Sargı bezini, etraftaki tüylerin çıkış yönüne doğru çıkar. Sargı bezi yaraya yapışırsa daha kolay çıkması için yapışan sargı bezine ılık su ya da tuz solüsyonu sür. Tuz solüsyonunu, 1 tatlı kaşığı tuzu yarım litre suya karıştırarak yap.^{[18]XKaynağı araştır}
7
Yumurta beyazı, tereyağı ve çay gibi ev çözümleri kullanmaktan kaçın. İnternet, yanıklar için "mucizevi" çözümlerle dolu ama bunların gerçekten işe yaradığını gösteren bilimsel çalışma az sayıdadır.^{[19]XGüvenliir KaynakPubMed CentralKaynağa git} Kızılay gibi çoğu saygın kaynak, bunların bakteri içerdiği ve bu yüzden enfeksiyona neden olabildiği için, yanıklar için daha kötü olduğu düşüncesinde.^{[20]XKaynağı araştır}
- Güneş yanığı durumlarında, aloe vera ya da soya gibi doğal nemlendiriciler faydalı olabilir.
Yarada, kırmızı, kahverengi ya da siyaha dönen renk değişikliği var mı diye dikkat et. Ayrıca, yaranın altındaki ve etrafındaki yağ katmanlarında herhangi bir yeşil renk olup olmadığına bak. Yanık, birkaç haftada iyileşmezse tıbbi tedavi gör. İyileşmeye direnen bir yanık, komplikasyonların, enfeksiyonun ya da daha ciddi bir yanığın işareti olabilir.^{[21]XKaynağı araştır} Aşağıdaki belirtilerden herhangi birini yaşıyorsan, doktorunu bilgilendir:
Enfeksiyon Belirtileri
Yaranın etrafı: sıcaklık, hassaslık, yara bölgesinin sertleşmesi
39°C’den yüksek ya da 36.5°C’den düşük ateş. Eğer ateşin bu değerler arasındaysa acil tıbbi yardım al.^{[22]XKaynağı araştır}
Kaşıntı, hafif yanıkların ilk iyileşme safhası boyunca hastalar arasındaki yaygın bir şikayettir. Aloe vera ya da vazelin gibi topikaller, kaşıntının yol açtığı rahatsızlığı azaltabilir. Ağızdan alınan antihistaminikler de kaşıntıyı hafifletmek için alınabilir.
Reklam

Kısım 3

Kısım 3 / 4:

Ciddi Yanıkları Tedavi Etmek

Makaleyi İndir

1
Hemen acil yardım hattını ara. Ciddi yanıkları evde tedavi etmeye çalışma. Bir profesyonel tarafından acilen tedavi edilmesi gerekir. Hemen ambulans çağır ya da doktora veya acil servise git.^{[23]XGüvenliir KaynakMayo ClinicKaynağa git}
- Ciddi bir yanığı asla kendin tedavi etmeye kalkışma. Aşağıdaki önlemler, tıbbi yardım gelene kadar atılacak önleyici adımlardır.
2
Kurbanı, ısı kaynağından güvenli bir şekilde uzaklaştır. Mümkünse daha fazla yanık ya da yaralanma oluşmasını engellemek için yapabileceğin ne varsa yap. Isı kaynağını söndür ya da yanan kişiyi oradan uzaklaştır.
- Birisini asla yanan yerinden çekme ya da orayı tutarak hareket ettirme. Öyle yaparsan, deriye daha çok zarar verebilirsin ve muhtemelen bir yarayı çok daha fazla açarsın. Bu, yaralanan kişiye çok büyük bir acı verebilir ve şoka neden olabilir.
Yardım gelene kadar yanan yeri korumak için serin, nemli bir havluyu yanan yerin üstüne koy. Buz kullanma ya da etkilenen bölgeyi soğuk suya sokma. Bu, hipotermiye yol açabilir ya da hassas bölgeye daha çok zarar verebilir.
Yanığına kimyasallar neden olduysa,yanan yerde geriye kalan kimyasalları temizle. Acil yardımı beklerken yanığı serin suyun altına tut ya da serin bir kompres yap. Kimyasal yanıklarda ev çözümleri kullanmaya kalkışma.
Bunu sadece, daha çok zarara neden olmadan yarayı yükseltebiliyorsan yap.^{[24]XKaynağı araştır}
6
Şok için acil yardım iste. Şok belirtilerine bak: Zayıf ya da hızlı nabız, düşük tansiyon, yapışkan ve soğuk cilt, şuur kaybı ya da nerede olduğunu fark edememe, mide bulantısı ya da saldırganlık. Üçüncü derece yanıklarda şok belirtileri fark edersen acilen tıbbi yardım iste. Kurbanı hızlı bir şekilde hastaneye götürmek için ambulans çağır. Bu, zaten tehlikeli bir durumun üstüne, hayatı tehdit eden bir durumdur.
- Ciddi üçüncü derece yanıklar şoka yol açabilir çünkü geniş bir alan yandığında vücut önemli miktarda sıvı kaybeder. Vücut bu kadar düşük sıvı ve kan seviyesiyle işlevlerini normal şekilde yerine getiremez.
Reklam

Kısım 4

Kısım 4 / 4:

Hastanede Yatan Hastaların Ciddi Yanıklarını Tedavi Etmek (Sağlık Uzmanları İçin)

Makaleyi İndir

1
Kıyafetleri ve takıları çıkar. Kurban tedavi için hemen hastaneden yanık merkezine nakledilebilir. Sonra, kurbanın hâlâ üzerinde olan ve şişebilecek vücudunu sıkma ihtimali bulunan kıyafetlerle takıları çıkar.
- Yanık çok fazla şişmeye neden olabilir ve bu yüzden vücudun belirli kısımları tehlikeli bir şekilde sıkışır (kompartıman sendromu). Bu olursa basıncı azaltmak için ameliyat gerekebilir. Bu, kan akışına ve sinir işlevlerine de faydalı olabilir.^{[25]XKaynağı araştır}
Tüm ciddi yanıklar için, doktorlar intübasyon ile saf oksijen verebilir yani soluk borusuna bir tüp sokabilir.^{[26]XKaynağı araştırDomino, F. (n.d.). In The 5-minute clinical consult standard 2015 (23rd ed.).} Hayati bulgular da hemen takip edilir. Bu şekilde, hastanın şimdiki durumu değerlendirilir ve belirli bir tedavi planı oluşturulur.
Sıvı kaybını durdur ve damardan serum vererek, vücuda kaybettiği sıvıları geri kazandır. Hastanın yanığına bağlı olarak sıvının türünü ve miktarını belirle.^{[27]XKaynağı araştırDomino, F. (n.d.). In The 5-minute clinical consult standard 2015 (23rd ed.).}
4
Antibiyotik ve ağrı kesiciler ver. Hastanın ağrıyla daha iyi mücadele etmesi için ağrı kesiciler ver. Antibiyotikler de elzemdir.
- Antibiyotikler gereklidir çünkü vücudun enfeksiyonlara karşı ana savunma hattı (deri) baskılanmıştır. İlaçlar, bakterilerin yaraya girip enfekte etmesini önlemek için gereklidir.^{[28]XKaynağı araştırDomino, F. (n.d.). In The 5-minute clinical consult standard 2015 (23rd ed.).}
Yüksek kalorili, protein bakımından zengin bir beslenme tavsiye et. Bu, vücuda, yanıktan dolayı zarar gören tüm hücreleri tamir etmek için gereken yaşamsal enerjiyi ve proteini geri kazandırır.^{[29]XKaynağı araştırDomino, F. (n.d.). In The 5-minute clinical consult standard 2015 (23rd ed.).}
Yüksek Kalorili ve Yüksek Proteinli Yiyecekler
Protein kaynakları: yumurtalar, yoğurt, ton balığı, pisi balığı, somon balığı, tatlı su çipurası, biftek (yağsız tarafından), kemiksiz ve derisiz tavuk göğsü, hindi göğsü, mercimek, fıstık ezmesi, karışık kabuklu yemişler, tofu, buğday tohumu, kinoa
Kalori kaynakları: avokado, muz, mango, tam buğday granola, tam tahıl ekmek, makul miktarda mısır^{[30]XKaynağı araştır}
Reklam

İpuçları

Üçüncü derece ve daha yüksek dereceli yanıkları olan kişi bir ambulansla (ya da mesafeye bağlı olarak hava ambulansıyla) en yakındaki yanık merkezine götürülmelidir.
Yanıklara dokunmadan ya da onları tedavi etmeden önce ellerini yıka. Hatta mümkünse eldiven giy.
Ciddi yanıklar için ilk yardım olarak sadece temiz, saf, serin su YA DA eğer varsa tuz solüsyonu kullan. Acil tıbbi yardım isterken yanığın olduğu yeri steril veya çok temiz bir bezle, örneğin çarşafla koru.
Bu öneriler, tıbbi tedavinin yerini almamalıdır. Tereddüdün varsa hemen bir doktora danış.
Sargı bezi yoksa hafif ya da ciddi yanıkları streç filmle sar. Hastaneye ya da başka bir yere giderken enfeksiyonları önlemeye yardım edecektir.
Tanımlayamadığın bir kimyasal yanığı suyun altına sokma çünkü kimyasalları cildine daha fazla yayabilir. Su bazı kimyasal yaraların, örneğin kirecin yol açtığı yaraların kötüleşmesine neden olabilir.
Yanığı zararlı maddelere maruz bırakma.
Yanığı rahatlatmak için aloe vera sür.

Reklam

Uyarılar

Radyoaktif maddelerden oluşan yanıklar çok farklı ve çok ciddidir. İşin içinde radyasyon olduğundan şüphelenirsen, hemen tıbbi yardım iste ve kendini ve hastayı korumak için adımlar at.
Ciddi yanıklar için bir an önce doktora git. Bu yanıklar, kendi kendilerine iyileşmez ve tıbbi tedavi görmeleri gerekir.

Reklam