Goede foto journalistieke onderschriften schrijven

Pdf downloaden

Pdf downloaden

In dit artikel:

De grondbeginselen van onderschriften leren

Het verhaal met onderschriften verbeteren

Vermijd bekende onderschriftfouten

Tips en waarschuwingen

Gerelateerde artikelen

Bronnen

Het schrijven van foto-onderschriften is een belangrijk onderdeel van de journalistiek. Onderschriften moeten accuraat en informatief zijn. Feitelijk kijken lezers, voordat ze besluiten of ze het verhaal zelf al of niet willen lezen, eerst naar de foto's en dan naar de onderschriften. Gebruik de volgende aanwijzingen om je te helpen bij het schrijven van een onderschrift dat de lezer genoeg zal intrigeren om het verhaal te gaan lezen.

Stappen

Methode 1

Methode 1 van 3:

De grondbeginselen van onderschriften leren

Pdf downloaden

1. 
   1
   Kijk na of je feiten kloppen. Een van de belangrijkste aspecten van alle vormen van journalistiek is nauwgezetheid. Als je niet juiste informatie gebruikt, verliest het verhaal of de foto zijn geloofwaardigheid. Zorg ervoor dat je, voordat je foto-onderschriften upload of afdrukt, dat je zeker weer dat alles wat in het onderschrift wordt gezegd juist is.

   • Publiceer, als het je niet lukt om de feiten te controleren, geen foutief onderschrift. Noch omdat je geen goede bron kunt vinden, noch omdat je tegen een deadline aanloopt. Je kunt, als je niet zeker weet of het klopt, informatie beter weglaten.
2. 
   2
   Beschrijf iets dat niet voor de hand ligt. Als een onderschrift simpelweg het beeld van de foto beschrijft, voegt het niet veel toe. Als je een foto van een zonsondergang hebt en als onderschrift 'een zonsondergang' gebruikt, voeg je voor de lezer geen enkele extra informatie toe. Beschrijf in plaats daarvan dingen, die niet direct uit de foto blijken, zoals de locatie, de tijd of het jaar, of een specifieke gebeurtenis, die zich op dat moment afspeelt.

   • Als je bijvoorbeeld een foto van een zonsondergang hebt, zou je als onderschrift 'Zonsondergang in de Stille Oceaan, gezien vanaf Long Beach, Vancouver Island, maart 2016' kunnen gebruiken.
   • Vermijd ook woorden als 'laat zien', 'wordt afgebeeld', 'kijkt uit op' of 'boven'.
3. 
   3
   Begin een onderschrift niet met bepaalde woorden. Een onderschrift moet niet beginnen met de woorden 'een' of 'de'. Deze woorden zijn te elementair en nemen in hun overbodigheid waardevolle ruimte in beslag. Je kunt bijvoorbeeld in plaats van 'een Vlaamse gaai in het boreale woud' gewoon zeggen: 'Vlaamse gaai vliegend door het boreale woud'.

   • Begin een onderschrift ook niet met iemands naam, maar met een omschrijving en daarna de naam. Zeg bijvoorbeeld niet 'Simon Ternauw in het Vondelpark', maar zeg 'Hardloper Simon Ternauw in het Vondelpark'.
   • Als je iemand in een foto identificeert, kun je gewoon 'van links' zeggen. Je hoeft niet per se 'van links naar rechts' te zeggen.
4. 
   4
   Identificeer de hoofdpersonages in de foto. Als er belangrijke mensen op je foto staan, moet je aangeven wie ze zijn. Gebruik hun namen, als je die weet (tenzij ze gevraagd hebben om anoniem te blijven). Als je geen namen weet, kun je een omschrijving van wat ze zijn gebruiken (bijv. 'demonstranten in de straten van Den Haag').

   • Het spreekt natuurlijk vanzelf dat je ervoor moet zorgen dat alle gebruikte namen goed gespeld zijn en van de juiste titel zijn voorzien.
   • Als een groep mensen op de foto staat of als er ook mensen opstaan, die niet relevant voor het verhaal zijn (d.w.z. dat hun namen niet nodig zijn om het verhaal te vertellen), hoef je ze in het onderschrift niet te benoemen.
5. 
   5
   Wees zo precies mogelijk. Dit advies gaat samen met de noodzaak om nauwgezet te zijn. Als je niet zeker bent wanneer een foto werd gemaakt of wie op de foto staat, zoek dat dan uit. Een foto zonder nadere informatie helpt de lezer niet, vooral niet als je niets kunt zeggen over de context waarin de foto werd genomen.

   • Als je voor het verhaal met een andere journalist samenwerkte, neem dan contact op als je meer informatie nodig hebt.
   • Als je een specifiek persoon in de foto wilt te identificeren, is het handig om te omschrijven waar in de foto hij of zij zich bevindt. Als Bob Smit, bijvoorbeeld, als enige een hoed draagt, kun je zeggen: 'Bob Smit, op de achterste rij, met hoed'.
   • Hoewel exactheid goed is, kun je je onderschrift ook zo verwoorden dat je algemeen begint en steeds specifieker wordt, of juist specifiek begint en algemener eindigt. Beide methoden leiden tot exactheid, maar ook tot makkelijk leesbare mededelingen.
6. 
   6
   Benoem historische foto's op de juiste manier. Als je in je verhaal een historische foto gebruikt, zorg er dan voor dat die accuraat wordt benoemd en dat ook de datum (of tenminste het jaar) waarop (of waarin) hij is gemaakt wordt genoemd. Afhankelijk van de eigendom van de foto, moet je misschien ook nog credits aan een andere fotograaf of organisatie (bijv. een museum of archief) geven.
7. 
   7
   Gebruik in onderschriften de tegenwoordige tijd. Gebruik, omdat de meeste foto's die als onderdeel van een nieuwsartikel worden getoond over zaken gaan die zich 'nu' afspelen, in onderschriften de tegenwoordige tijd. Een uitzondering geldt natuurlijk voor historische foto's, waar het logisch is om de verleden tijd te gebruiken.

   • Het leuke van het gebruik van de tegenwoordige tijd is dat het een gevoel van actualiteit geeft en de impact van de foto op de lezer vergroot.
8. 
   8
   Doe niet lollig, als de foto niet lollig bedoeld is. Als de foto waarbij je onderschrift schrijft over iets serieus of ellendigs gaat, probeer dan in het onderschrift niet de lolbroek uit te hangen. Grappige onderschriften werken alleen als de foto zelf een grap is of een grappige gebeurtenis afbeeldt, die bedoeld is om de lezer aan het lachen te maken.
9. 
   9
   Denk eraan om altijd credits en bronnen te vermelden. Bij elke foto moet de naam staan van de fotograaf en/of de organisatie die de rechten op de foto heeft. In fototijdschriften en –publicaties worden bij foto's ook de technische details van de foto vermeld (d.w.z. diafragma, snelheid van de gebruikte film, f-stop, lens enz.)

   • Je hoeft, als je de credits schrijft, niet per se de woorden 'foto door' te gebruiken, als de informatie maar op een consistente en begrijpelijke manier wordt gepresenteerd. Bijvoorbeeld, als credits altijd cursief of in een kleiner lettertype worden vermeld.
   Advertentie

Methode 2

Methode 2 van 3:

Het verhaal met onderschriften verbeteren

Pdf downloaden

1. 
   1
   Gebruik het onderschrift om de lezer iets nieuws te vertellen. Als een lezer naar een foto kijkt, is meestal sprake van een bepaalde emotie en informatie (op basis van wat hij of zij op de foto ziet). Het onderschrift moet op zijn beurt de lezer van informatie voorzien, waarvan hij zich niet bewust werd door alleen maar naar de foto te kijken. Het onderschrift moet, kortom, de lezer iets over de foto vertellen.

   • Onderschriften moeten de lezer uitdagen om het verhaal verder te onderzoeken en op zoek te gaan naar meer informatie.
   • Onderschriften moeten daarnaast geen aspecten van het verhaal zelf gaan herhalen. Het onderschrift en het verhaal moeten elkaar aanvullen en niet herhalen.
2. 
   2
   Vermijd het maken van veroordelende opmerkingen. Onderschriften moeten informeren, maar geen kritiek leveren of veroordelen. Neem niets aan op basis van het voorkomen op een foto, tenzij je de mensen op de foto daadwerkelijk hebt gesproken en ze hebt gevraagd wat ze voelden of dachten. Zeg, bijvoorbeeld, niet 'ongelukkig winkelend publiek in de rij', tenzij je zeker weet dat ze niet blij waren.

   • Journalistiek wordt geacht objectief en informatief voor de lezer te zijn. Journalisten worden geacht om de feiten zonder vooroordeel te presenteren en het aan de lezer te laten om zich een mening te vormen.
3. 
   3
   Maak je niet druk om de lengte van het onderschrift. Een foto zegt meer dan duizend woorden, maar soms zijn toch een paar woorden nodig om een foto in de juiste context te plaatsen. Als een langere omschrijving nodig is om ervoor te zorgen dat de foto ergens op slaat, is dat prima. Je wilt natuurlijk zo kort en bondig mogelijk zijn, maar laat alleen om die reden geen bruikbare informatie weg.
4. 
   4
   Schrijf zoals je spreekt. Journalistiek gebruikt over het algemeen geen ingewikkelde taal. Maar er worden ook geen clichés of straattaal gebruikt. Onderschriften horen hetzelfde taalgebruik te hanteren. Schrijf je onderschriften zoals je spreekt, net zoals je met een familielid zou praten als je de foto zou laten zien. Vermijd clichés en straattaal (en afkortingen). Gebruik geen ingewikkelde taal, als dat niet nodig is.

   • Als de foto vergezeld gaat van een verhaal, probeer dan in het onderschrift dezelfde toon als in het verhaal zelf te gebruiken.
5. 
   5
   Vermeld zaken die voor het verhaal niet noodzakelijk zijn in de onderschriften. Verhalen die bij foto's horen gaan meestal over iets specifieks en vertellen, uiteraard, een verhaal. Als er informatie is die interessant is om de foto te begrijpen, maar niet per se iets aan het verhaal toevoegt, vermeld die dan in een onderschrift en niet in het verhaal zelf.

   • Dit betekent niet dat onderschriften alleen voor onbelangrijke zaken worden gebruikt, maar eerder voor zaken die niet noodzakelijk zijn om het verhaal zelf te vertellen. Een onderschrift kan een op zichzelf staand miniverhaal zijn met zaken die in het verhaal zelf niet aan de orde komen.
   • Let er – nog een keer – op dat onderschrift en verhaal elkaar moeten aanvullen en niet herhalen.
6. 
   6
   Beslis hoe je met leestekens om wilt gaan. Als het een foto van een persoon betreft (bijv. een foto van het hoofd) of een foto van een specifiek voorwerp (bijv. een paraplu), is het prima om in het onderschrift de naam van de persoon of het voorwerp zonder leestekens ter vermelden. In andere gevallen kun je in een onderschrift niet volledige zinnen gebruiken, maar dat hangt wel af van het soort publicatie.

   • Een onderschrift zonder leestekens zou bijvoorbeeld 'Toyota 345X Transmissie' kunnen zijn.
   • Een voorbeeld van het verschil tussen een volledig en onvolledig onderschrift: Volledig — 'Actrice Anna Levin rijdt een stukje met de Acura 325 op het circuit van Zandvoort'. Onvolledig — 'Rondje om met de Acura 325'.
7. 
   7
   Versimpel de omschrijvingen in volgende onderschriften. Als meerdere, elkaar opeenvolgende foto's bij een verhaal dezelfde plaats of persoon tonen, hoef je niet elke keer alle details hierover in het onderschrift te herhalen. Als je bijvoorbeeld in het eerste onderschrift iemand met zijn volledige naam introduceert, kun je in later onderschriften gewoon de achternaam gebruiken.

   • Het is prima om aan te nemen dat iemand die een foto bekijkt en leest ook eerdere onderschriften heeft gezien en gelezen, want het is waarschijnlijk die, om het verhaal te vertellen, in een bepaalde volgorde staan.
   • Je kunt ook, als het verhaal zelf veel details verschaft, in het onderschrift algemener blijven. Als een verhaal, bijvoorbeeld, in detail een gebeurtenis beschrijft, hoef je die details niet in de onderschriften te herhalen.
8. 
   8
   Zoek uit of foto's digitaal zijn opgepoetst. Foto's zijn soms, naar gelang de situatie, het verhaal, de ruimte enz. opgeblazen, verkleind of uitgesneden. Dit soort aanpassingen hoef je niet uit te leggen, omdat het beeld dat wordt getoond niet veranderd wordt. Maar als je de foto op een andere manier hebt veranderd (bijv. de kleur hebt veranderd, dingen kunstmatig hebt weggelaten of toegevoegd, enz.) moet je dit in het onderschrift aangeven.

   • Het onderschrift hoeft niet per se expliciet te stellen wat je hebt veranderd, maar je zou op z'n minst moeten zeggen dat het om een 'foto-illustratie' gaat.
   • Deze regel geldt ook voor specifieke fotografietechnieken zoals time-lapse enz.
9. 
   9
   Overweeg het gebruik van een formule voor het schrijven van onderschriften. Zolang je nog niet gewend bent om onderschriften te schrijven, zou je kunnen beginnen met het gebruik van een specifieke formule. Uiteindelijk zullen je onderschriften waarschijnlijk deze formule gaan volgen zonder dat je erbij nadenkt. Vertrouw tot die tijd op de formule zodat je zeker weet dat alle vereiste informatie is meegenomen.

   • Een voorbeeld van zo'n formule is: [zelfstandig naamwoord] [werkwoord] [lijdend voorwerp] tijdens [naam van de gebeurtenis] in/op [naam van de locatie] in [stad] op [dag van de week], [datum] [maand], [jaar]. [Waarom of hoe.]
   • Een met behulp van deze formule geschreven voorbeeld: "Amsterdamse brandweer (zelfstandig naamwoord) bestrijdt (werkwoord in de tegenwoordige tijd) een brand (lijdend voorwerp) in de Rembrandtoren (locatie van de gebeurtenis) vlakbij het Amstelstation in Amsterdam (stad) op Woensdag (dag van de week), 1 (datum) november (maand), 2017 (jaar).”
   Advertentie

Methode 3

Methode 3 van 3:

Vermijd bekende onderschriftfouten

Pdf downloaden

1. 
   1
   Wees niet arrogant. Arrogantie in onderschriften doet zich voor als de persoon die het onderschrift schrijft zich niets aan de lezer gelegen laat en alleen een onderschrift schrijft dat gemakkelijk uit de pen vloeit. Je zou dit ook als egoïstisch kunnen beschouwen, want de schrijver houdt meer rekening met zichzelf dan met de lezer, die probeert om te ontraadselen waar de foto en het verhaal over gaan.

   • Dit kan ook gebeuren als een schrijver de boel met iets nieuws of slims probeert op te leuken. Er is geen behoefte aan ingewikkeld gedoe. Hou het simpel, duidelijk en to the point.
2. 
   2
   Vermijd het doen van aannames. Je weet wat er wordt gezegd over mensen die dingen aannemen…! Dat geldt ook voor het schrijven van onderschriften. De aannames kunnen voor rekening komen van de journalist, de fotograaf of iemand die zich op een andere manier met de samenstelling van de publicatie bezighoudt. Doe geen aannames over wat er precies op de foto gebeurde, of wie de mensen die worden afgebeeld zijn. Zoek uit hoe het zit en gebruik alleen wat accuraat is.

   • Dit geldt ook voor stijl en format. Als je niet zeker weet of de publicatie een specifiek format voor onderschriften gebruikt, vraag er dan naar. Gebruik geen format dat jou goed ligt, maar wat later misschien helemaal omgegooid moet worden, omdat je er niet naar gevraagd hebt.
3. 
   3
   Zorg ervoor dat je niet slordig bent. Slordigheid sluipt binnen als het iemand gewoon niets kan schelen of als iemand de situatie niet belangrijk genoeg acht om dingen na te vragen. Slordigheid kan leiden tot foutieve spelling, foutieve namen van de mensen op de foto, onderschriften die niet bij de foto's passen, onjuiste verwijzingen naar foto's bij het verhaal, enzovoorts, enzovoorts. Als je trots bent op je werk, zorg dan voor kwaliteit van begin tot einde.

   • Dit probleem kan zich ook voordoen als iemand in een onderschrift een vreemde taal gebruikt, maar niet heeft nagekeken of een en ander juist is gespeld. Google Translate is niet hetzelfde als controleren of de taal juist is!
4. 
   4
   Onthoud dat wat jij afdrukt voor waar wordt gehouden. Wat je als journalist in je verhaal of in een onderschrift zegt wordt over het algemeen door je lezers als waarheid beschouwd. Ze nemen terecht aan dat jij je zaken gecontroleerd hebt en dat wat je ze vertelt waarachtig is. Als te lui of slordig bent geweest, riskeer je dat je onjuiste informatie aan een grote groep mensen doorgeeft.

   • Onthoud ook dat zodra informatie is 'verspreid', het moeilijk is om alsnog te corrigeren. Vooral als de informatie betrekking heeft om een tragische, traumatisch of nog doorlopende gebeurtenis.
   Advertentie

Tips

• De foto en het onderschrift moeten elkaar aanvullen. Samen vertellen ze het verhaal. Ze moeten elkaar niet herhalen. Een onderschrift moet het wat, waar en wanneer verduidelijken. Maar foto moet een emotionele reactie uitlokken.
• Foto-onderschriften van National Geographic zijn geweldige voorbeelden van foto-journalistieke onderschriften. National Geographic is beroemd om de foto's, maar de meeste foto's in het tijdschrift gaan samen met een verhaal. De meeste lezers kijken echter in eerste instantie naar de foto, lezen het onderschrift, kijken nog een keer naar de foto en beslissen dan of ze het verhaal gaan lezen. Een goed onderschrift stelt de lezer in staat om die sprong te maken tussen alleen naar de foto's kijken en het daadwerkelijk lezen van het verhaal.
• Als fotograaf moet je, terwijl je fotografeert, altijd een notitieblik en een pen bij je hebben. Gebruik de tijd tussen foto's in of als je zit te wachten op een specifiek onderwerp om de juist gespelde namen van de mensen op je foto te noteren.

Advertentie

Waarschuwingen

• Denk eens, als je onderschriften aan het schrijven bent, aan onderschriften die je zelf hebt gelezen en waarvan je in de war raakte. Sommige nieuwsbedrijven gebruiken bijvoorbeeld stock-foto's in een verhaal, omdat ze geen foto van de gebeurtenis zelf hebben Dat is prima, maar het feit dat de foto 'van het schap' komt en niet de echte situatie toont moet wel worden benadrukt.

Advertentie