Dialogen schrijven

Dialogen vormen een onmisbaar onderdeel van een verhaal. Veel schrijvers zien het dan ook als hun ultieme doel ervoor te zorgen dat de gesprekken in hun verhalen, boeken, toneelstukken en films net zo natuurlijk en authentiek klinken als in het echte leven. Vaak gebruikt een schrijver de dialoogvorm om de lezers op een interessante manier van informatie te voorzien en om ze emotioneel meer bij het verhaal te betrekken. Schrijf dialogen door je personages zo goed mogelijk te kennen, de gesprekken hardop aan jezelf voor te lezen zodat je zeker weet dat het natuurlijk klinkt, en door ervoor te zorgen dat de dialoog van het begin tot het eind eenvoudig en natuurlijk is.

Methode 1

Methode 1 van 3:

Onderzoek doen voor je dialoog

Pdf downloaden

1
Let goed op de gesprekken die je in het echt hoort. Luister naar de manier waarop mensen met elkaar praten en gebruik die gesprekken en de patronen die ze volgen in je dialogen zodat ze natuurlijker klinken. Je zult merken dat mensen op verschillende manieren praten, afhankelijk van met wie ze in gesprek zijn, dus vergeet niet om daar als je een dialoog aan het schrijven bent rekening mee te houden.
- Laat delen van het gesprek die niet lekker lezen als je ze op zou schrijven, weg. Zo hoef je bijvoorbeeld niet iedere keer dat er 'hallo' en 'tot ziens' wordt gezegd op te schrijven. Een deel van je dialogen kan bijvoorbeeld beginnen met "Heb je 'dit of dat' al gedaan?" of "Waarom heb je 'dat' gedaan?"
- Schrijf korte fragmenten van dialogen uit het dagelijks leven die je opgevallen zijn op in een schrift.
2
Lees goed geschreven dialogen. Om een gevoel te ontwikkelen voor de balans tussen realistische gesprekken en de gesprekken uit een boek die je in je dialogen moet nastreven, moet je proberen zo veel mogelijk goed geschreven dialogen in boeken en films te lezen. Bekijk boeken en filmscripts om een idee te krijgen van wat werkt en wat niet en probeer erachter te komen hoe dat komt.^[1]XBron
- Ga op zoek naar de schrijvers van dialogen die jij echt vindt klinken, onafhankelijk van wat andere lezers of critici erover zeggen. Als je niet goed weet waar je moet beginnen, lees dan eens iets de Engelstalige schrijvers Douglas Adams, Toni Morrison of Judy Blume, al dan niet in vertaling. Deze schrijvers staan alle drie bekend om hun realistische, levendige dialogen met meerdere lagen.
- Verschillende soorten dialogen lezen en jezelf oefenen in het schrijven van dialogen voor filmscripts en radiohoorspelen is echt bijzonder nuttig voor de ontwikkeling van je vaardigheid op dit gebied, omdat zowel films als radiohoorspelen erg afhankelijk zijn van dialogen. Douglas Adams bijvoorbeeld, één van de hierboven genoemde schrijvers, is begonnen door radiohoorspelen te schrijven, wat een van de redenen is waarom hij zulke geweldige dialogen schrijft.
3
Ontwikkel je personages zo compleet mogelijk. Voordat je je personages kunt laten praten, zul je ze zo volledig mogelijk moeten begrijpen. Je moet bijvoorbeeld voor jezelf bepalen of ze gesloten, stug en van weinig woorden zijn, of dat ze bijvoorbeeld juist graag veel dure woorden gebruiken om indruk op mensen te maken, en meer van dat soort dingen.^[2]XBron
- Je hoeft niet alle details met betrekking tot je personages in je werk op te schrijven, maar het is wel de bedoeling dat je ze zelf kent.
- Dingen als leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, waar iemand vandaan komt en zijn of haar stem zijn allemaal bepalend voor de manier waarop een personage praat. Een arm Amerikaans tienermeisje zal bijvoorbeeld heel anders praten dan en rijke Brit op leeftijd.
- Geef ieder personage een eigen stem. Niet al je personages zullen dezelfde woorden gebruiken, dezelfde stem hebben of op dezelfde manier praten. Zorg ervoor dat ieder personage anders klinkt.
4
Leer hoe je onnatuurlijke dialogen kunt vermijden. Een onnatuurlijke dialoog hoeft een verhaal niet compleet om zeep te helpen, maar het kan er wel degelijk voor zorgen dat je lezer niet langer geboeid is door het verhaal, en dat is iets wat je als schrijver natuurlijk wilt voorkomen. Soms werken onnatuurlijke dialogen wel, maar alleen met een heel specifiek soort verhaal.^[3]XBron
- Een onnatuurlijke dialoog is een dialoog die alleen voorkomt op de allerduidelijkste niveaus, in een taal die niemand zou gebruiken. Bijvoorbeeld: "Dag Jane, je ziet er triest uit vandaag", zei Carlos. "Ja, Carlos, ik ben triest vandaag. Wil je weten waarom?" "Ja, Jane, ik zou inderdaad graag willen weten waarom je triest bent vandaag." "Ik ben triest omdat mijn hond ziek is en dat doet me denken aan de mysterieuze dood van mijn vader twee jaar geleden."
- De dialoog hierboven zou eigenlijk zo hebben moeten gaan: "Jane, is er iets aan de hand?" vroeg Carlos. Jane haalde haar schouders op, terwijl ze haar blik strak op iets buiten gericht bleef houden. "Mijn hond is ziek. Ze weten niet wat hij heeft." "Dat is vreselijk, maar, Jane...nou ja, hij is nu eenmaal oud. Misschien is dat alles wat er aan de hand is." Ze hield haar handen nog strakker om de vensterbank. "Ja maar, weet je, je zou denken dat de dokters wel weten wat er aan de hand is." "Je bedoelt de dierenarts?" Carlos fronste zijn wenkbrauwen. "Nou ja… Wie dan ook."
- De tweede versie is beter geslaagd omdat in de tweede dialoog niet rechtstreeks gezegd wordt dat Jane aan haar overleden vader denkt, terwijl je wel aan die interpretatie zou kunnen denken, vooral als ze het woord 'dokters' gebruikt in plaats van 'dierenartsen'. De tweede dialoog is ook vloeiender.
- Een voorbeeld waarin onnatuurlijke dialoog wel werkt is in In de ban van de ring, omdat de gesprekken van de personages daar vaak erg formeel en welbespraakt (en onrealistisch) zijn. Meer gekunstelde dialoog vormt daarom een goede keus voor een boek dat geschreven is in de stijl van oude epossen, zoals het Oudengelse epische gedicht Beowulf of de middeleeuwse teksten die zijn verzameld onder naam De Mabinogion.
Advertentie

Methode 2

Methode 2 van 3:

Je dialoog uitschrijven

Pdf downloaden

1
Kies de werkwoorden in je dialogen in overeenstemming met de toon van je verhaal. In sommige verhalen werken eenvoudige beschrijvende werkwoorden als 'zei' of 'antwoordde' waarschijnlijk het beste. Andere dialogen klinken misschien prachtig met woorden die meer beschrijvend zijn, zoals 'protesteerde' of 'riep'. Het kan zelfs zo zijn dat je in jouw verhaal prima een combinatie van beide kunt gebruiken! Kies het type werkwoorden dat jij het beste vindt klinken in de context van je werk.^[4]XBron
- Welke vorm je ook kiest, zorg ervoor dat je niet steeds hetzelfde beschrijvende werkwoord gebruikt, om te voorkomen dat je verhaal door de vele herhalingen voor de lezer saai wordt.
2
Laat je verhaal zich in de dialogen ontwikkelen. De dialogen geven de lezer als het goed is informatie over het verhaal of over de personages. Dialogen vormen een uitstekende manier om te laten zien dat de personages zich ontwikkelen of om informatie over de personages te onthullen die je lezer anders misschien niet zou krijgen.
- Neem geen gesprekken op over koetjes en kalfjes of over het weer, of over hoe het met ieder afzonderlijk personage gaat, ook niet omdat dat iets is wat in echte gesprekken veel voorkomt. Een manier waarop zogenaamde 'smalltalk' wel goed gebruikt kan worden is om spanning op te bouwen. Zo kan het zijn dat een van je personages heel graag bepaalde informatie van een ander personage zou willen krijgen, maar het tweede personage staat erop vast te houden aan het voorafgaande ritueel met het verplichte praatje over koetjes en kalfjes. Intussen zitten zowel het eerste personage als je lezer hun nagels af te bijten in afwachting van die oh zo kostbare gegevens.
- Al je dialogen moeten een doel hebben. Vraag jezelf terwijl je een dialoog aan het schrijven bent af: "wat voegt dit toe aan het verhaal?" "Wat probeer ik de lezer over het personage of het verhaal duidelijk te maken?" Als je geen antwoord hebt op die vragen, schrap de dialoog dan.
3
Zorg dat je geen informatie in je dialoog dumpt. Dit is een grote fout en toch hebben veel schrijvers de neiging hem te maken. Je denkt, wat is nu een betere manier om mijn lezers van informatie te voorzien dan mijn personages er uitgebreid over te laten praten? Laat het daarbij! Je moet achtergrondinformatie in de loop van je verhaal sporadisch opnemen.
- Zo moet het bijvoorbeeld niet: Jane keek Carlos aan en zei: "Oh Carlos, weet je nog hoe mijn vader op mysterieuze manier overleed en hoe mijn familie toen uit huis gejaagd werd door mijn gemene tante Agaath?" "Ik kan me dat inderdaad herinneren, Jane. Jij was toen pas 12 jaar oud en je moest van school om je familie te helpen."
- Een betere versie van bovenstaand gesprek zou bijvoorbeeld iets kunnen zijn als: Jane keek Carlos aan, met haar lippen in een strak lijntje. "Ik kreeg vandaag een telefoontje van tante Agaath." Carlos was even stil. "Maar zij was toch degene die jouw familie dakloos gemaakt heeft? Wat wilde ze?" "Dan kan wel zijn, maar ze begon hints te geven over de dood van mijn vader." "Hints?" Carlos trok een wenkbrauw op. "Ze leek te denken dat hij niet op een natuurlijke manier is gestorven."
4
Voeg subtekst toe. Gesprekken, met name als ze onderdeel uitmaken van een verhaal, bestaan meestal uit meerdere lagen. Vaak zijn er binnen een dialoog meerdere dingen tegelijk aan de gang, dus je moet ervoor zorgen dat je de subtekst van iedere situatie in de dialoog opneemt.
- Je kunt dingen op een heleboel verschillende manieren zeggen. Dus als je een personage hebt dat je iets wilt laten zeggen als: "Ik heb je nodig", probeer hem of haar zoiets dan te laten zeggen zonder het echt te zeggen. Bijvoorbeeld: Carlos liep naar zijn auto. Terwijl ze op haar lip beet legde Jane een hand op zijn arm. "Carlos, ik...moet je echt nu al weg?" vroeg ze, terwijl ze haar hand terugtrok. "We hebben nog steeds niet besloten wat we gaan doen."
- Laat je personages niet alles zeggen wat ze voelen of denken. Op die manier zou je te veel verklappen zonder dat je nog ruimte overhoudt om spanning op te bouwen of bepaalde nuances te creëren.
5
Doe het eens andersom. Je wilt ervoor zorgen dat je dialoog interessant is en je wilt je lezer in het verhaal betrekken. Dit betekent dat je achtergrondgesprekken weg moet laten, zoals mensen bij de bushalte die het over het weer hebben, en de diepere, echt interessante gesprekken beter uitwerken, zoals de confrontatie van Jane met haar valse tante Agaath.
- Laat je personages ruzie maken of laat ze verrassende dingen zeggen, als die dingen tenminste in overeenstemming zijn met hun karakter. Een dialoog moet interessant zijn. Als iedereen het de hele tijd met elkaar eens is of alleen maar simpele vragen stelt en beantwoordt, wordt de dialoog saai.
- Verwerk ook handelingen in je dialogen. Laat de mensen terwijl ze in gesprek zijn ook met dingen frutselen, lachen, de afwas doen, over dingen struikelen, enzovoort. Door dergelijke handelingen aan je dialogen toe te voegen zal het gesprek pas echt tot leven komen.
- Een voorbeeld: "Je denkt toch zeker niet dat een vitaal mens als je vader gewoonweg ziek is geworden en dood is gegaan?" zei tante Agaath met een kakelend lachje. Jane was bijna aan het eind van haar geduld, terwijl ze antwoordde: "Soms worden mensen ziek." "En soms krijgen ze een beetje hulp van hun vrienden." Tante Agaath klonk zo zelfvoldaan dat Jane haar het liefst door de telefoon heen zou hebben gewurgd. "Als iemand hem vermoord heeft, tante Agaath, weet u dan wie?" "Oh, ik heb wel een paar ideeën, maar ik zal jou voor jezelf laten beslissen."
Advertentie

Methode 3

Methode 3 van 3:

Je dialoog nakijken

Pdf downloaden

1
Lees je dialoog hardop aan jezelf voor. Zo geef je jezelf de kans om te horen hoe hij klinkt. Je kunt dingen veranderen op basis van wat je hoort en op basis van wat je leest. Wacht na het schrijven van de dialoog even voordat je hem leest, omdat je hersenen anders automatisch in zullen vullen wat je van plan was, in plaats van dat ze dat wat er echt staat lezen.
- Vraag of een vriend of iemand van je familie die je vertrouwt je dialoog door wil lezen. Een tweede paar ogen kan je zeggen of je dialoog natuurlijk klinkt, of misschien nog wat werk nodig heeft.
2
Gebruik de juiste leestekens in je dialogen. Er is niks irritanter voor een lezer (en zelfs, of met name, voor uitgevers en agenten) dan overbodig of onjuist gebruik van leestekens, met name in een dialoog.
- Gebruik een komma aan het eind van de dialoog en het aanhalingsteken sluiten. Bijvoorbeeld: "Hallo. Ik ben Jane", zei Jane.
- Als je middenin een stuk dialoog een handeling toe wilt voegen, kun je ofwel het tweede gedeelte van de dialoog met een hoofdletter beginnen, of de zin door laten lopen, zoals in de volgende twee voorbeelden: "Ik kan niet geloven dat hij mijn vader vermoord heeft", zei Jane, terwijl haar ogen volschoten met tranen. "Zo is hij gewoon niet." of "Ik kan niet geloven dat hij mijn vader vermoord heeft", zei Jane, terwijl haar ogen zich met tranen vulden, "omdat hij gewoon niet zo is."
- Als je geen werkwoord als 'zei' gebruikt hebt, maar alleen een volgende handeling beschrijft, dan komt er in plaats van een komma een punt binnen het aanhalingsteken sluiten. Bijvoorbeeld: "Tot zien, tante Agaath." Jane smeet de hoorn op de haak.
3
Laat alle onnodige woorden of zinnen weg. Soms is minder dialoog juist meer. Als mensen praten geven ze meestal niet al te veel informatie. Ze zeggen de dingen op korte, simpele manieren en dat is wat je in je dialoog ook wilt overbrengen.
- Zo kun je bijvoorbeeld in plaats van "Ik kan na al die jaren niet geloven dat oom Ben het vergif in mijn vaders wijn heeft gedaan en hem vermoord heeft", zei Jane, zeggen: "Ik kan niet geloven dat oom Ben mijn vader vermoord heeft!"
4
Pas op met dialecten. Als het goed is heeft elk personage zijn of haar eigen stem en klank, maar een al te sterk accent of dialect kan je lezers ergeren of zelfs beledigen. Proberen te schrijven in een dialect wat je niet goed kent kan er zelfs toe leiden dat je stereotypes gaat gebruiken en dat kan bijzonder beledigend zijn voor de natuurlijke sprekers van dat dialect.
- Maak op andere manieren duidelijk waar je personages vandaan komen. Je kunt bijvoorbeeld op regionaal niveau gebruikte woorden opnemen zoals 'sinaasappel' versus 'appelsien', om duidelijk te maken uit welk gebied of uit welke provincie je personages komen. Zorg er altijd voor dat wanneer je over een personage uit een specifiek geografisch gebied schrijft (zoals Vlaanderen of Limburg) dat je de juiste uitdrukkingen en de juiste terminologie gebruikt (bijvoorbeeld uitstappen in Nederland, afstappen in Vlaanderen).
Advertentie

Tips

Raadpleeg bronnen die je kunnen helpen goede dialogen te schrijven. Volg een schrijfcursus of lees boeken en websites die speciaal geschreven zijn om schrijvers te helpen betere verhalen met dialogen erin te leren schrijven.
Ga op zoek naar schrijversgroepen en cursussen voor schrijvers bij jou in de buurt, en denk daarbij ook aan het schrijven van filmscripts. Door met anderen samen te werken en elkaar te corrigeren kun je je schrijfkunsten enorm verbeteren!

Advertentie

Waarschuwingen

Concentreer je bij het schrijven van je eerste versie niet al te veel op de dialogen. De dialogen zijn dan waarschijnlijk nog niet zo goed, maar dat geeft niet. Je komt er tijdens het schrijven van de latere versies immers nog op terug, zodat je orde op zaken kunt stellen.

Advertentie