De tekenen van dyslexie herkennen

Pdf downloaden

Pdf downloaden

In dit artikel:

Dyslexie herkennen bij jonge kinderen (3-6 jaar)

Dyslexie herkennen bij schoolgaande kinderen (6-18 jaar)

Dyslexie herkennen bij volwassen

Tips en waarschuwingen

Gerelateerde artikelen

Bronnen

Dyslexie is een leerstoornis die vooral wordt gekenmerkt door moeite hebben met lezen. Ongeveer 20% van de mensen in Nederland heeft last van dyslexie, en er zijn er waarschijnlijk nog veel meer bij wie de diagnose niet is gesteld. Het heeft te maken met hoe de hersenen werken, en het wordt niet veroorzaakt door een slechte opleiding, lage intelligentie of weinig inzicht. Mensen met dyslexie vinden het vaak moeilijk om woorden in stukjes te breken en om klanken samen te voegen, om woorden te kunnen schrijven of uitspreken. Anders gesteld, worstelen mensen met dyslexie vaak om taal in gedachten om te zetten (bij luisteren of lezen) en om gedachten om te zetten in taal (bij schrijven of spreken). Daardoor kunnen mensen met dyslexie niet zo goed, vloeiend of snel lezen als mensen die het niet hebben. Het goede nieuws is dat, hoewel dyslexie een probleem is waar je je leven lang last van houdt, er allerlei manieren zijn om dyslexie te herkennen, bij peuters, schoolkinderen en volwassenen.

Stappen

Deel 1

Deel 1 van 3:

Dyslexie herkennen bij jonge kinderen (3-6 jaar)

Pdf downloaden

1. 
   1
   Let op moeilijkheden met praten en luisteren. Dyslexie wordt gekenmerkt door problemen met het decoderen en verwerken van taal, dus de symptomen komen op meer gebieden voor dan alleen bij lezen. Als een kind een of twee symptomen vertoont, hoeft het niet per se een teken van dyslexie te zijn, maar als er veel van deze symptomen zichtbaar zijn, is het misschien goed om met de huisarts of leerkracht te praten.

   • Het kind begint laat met praten (al kan dit ook allerlei andere oorzaken hebben). Ga naar de huisarts als je je zorgen maakt over de spraakontwikkeling van je kind.
   • Het heeft moeite met het goed uitspreken van woorden, waaronder ook het omdraaien van letters - bv. "masgraaier" in plaats van "grasmaaier".
   • Het kind heeft moeite om woorden in klanken op te breken, en met het omgekeerde, dus het samenvoegen van klanken om woorden te maken.
   • Het heeft moeite met rijmen.
2. 
   2
   Let op leerproblemen. Omdat kinderen met dyslexie vaak moeite hebben met het fonologisch verwerken (het manipuleren van klanken) en met snel visueel-verbaal reageren, kunnen zich problemen met het leren van basale dingen voordoen, zoals:

   • Het langzaam opbouwen van de woordenschat. Vaak kennen peuters met dyslexie maar een beperkt aantal woorden.
   • Langzaam in het onthouden van klanken, letters, kleuren en getallen. Dyslectische kinderen kunnen vaak ook moeilijk namen van bekende objecten onthouden.
   • Moeite met het onthouden van de eigen naam en die van anderen.
   • Moeite met rijmen, of met het onthouden van rijmpjes.
   • Moeite met het herinneren van inhoud, zelfs van een favoriet filmpje.
   • Let op dat schrijffouten niet per se een indicatie van dyslexie hoeven zijn bij jonge kinderen. Veel kinderen op de kleuterschool en groep 3 draaien nog letters en getallen om als ze leren schrijven. Maar dit zou een teken van dyslexie kunnen zijn bij oudere kinderen, dus als het omdraaien van letters en cijfers aanhoudt is het goed om je kind te laten testen op dyslexie.
3. 
   3
   Let op fysieke problemen. Omdat dyslexie vaak ook inhoudt dat er problemen zijn met de ruimtelijke oriëntatie en de fijne motoriek, kan het zich ook op fysieke wijze manifesteren bij jonge kinderen, zoals:

   • Het langzaam ontwikkelen van de fijne motoriek, zoals het vasthouden van een potlood, een boek, knopen en ritsen dichtmaken of tandenpoetsen.
   • Moeite met het onthouden van links en rechts.
   • Moeite met op de maat bewegen van de muziek.
4. 
   4
   Praat met je huisarts. Als je je zorgen maakt dat je kind misschien dyslectisch is, kun je het beste met je huisarts gaan praten. Een vroege diagnose is heel belangrijk om goed met dyslexie om te kunnen gaan.

   • Deskundigen hebben allerlei tests beschikbaar waarmee de diagnose bij kinderen vanaf 5 jaar al gesteld kan worden.
   Advertentie

Deel 2

Deel 2 van 3:

Dyslexie herkennen bij schoolgaande kinderen (6-18 jaar)

Pdf downloaden

1. 
   1
   Let op moeite met lezen. Dyslexie wordt vaak opgemerkt als kinderen gaan achterlopen op leeftijdsgenootjes bij het leren lezen, of als ze constant dingen lezen die bedoeld zijn voor een lagere leeftijdsgroep. Dit is de belangrijkste indicatie van dyslexie. Leesproblemen zijn bijvoorbeeld:

   • Achterlopen bij het leren van het verband tussen letters en klanken.
   • Het verwisselen van korte woordjes zoals "de" en "het", of "want" en "als".
   • Het consequent maken van lees-, spel- en schrijffouten, zelfs al het kind al meerdere keren verbeterd is. Fouten die vaak voorkomen zijn het omdraaien van letters (zoals "d" en "b"); het omdraaien van woorden (bv. "kip" en "pik"); het omkeren van letters (zoals "m" en "w", of "u" en "n"); het omzetten van de volgorde van letters (bv. "als" en "sla"); en het vervangen van woorden door iets met een gelijke betekenis (zoals "paleis" en "kasteel").
   • De noodzaak om korte teksten meerdere keren te lezen om het te kunnen begrijpen.
   • Problemen met het begrijpen van concepten die voor zijn/haar leeftijdsgroep bedoeld zijn.
   • Moeite met aantekeningen maken of met voorspellen hoe een verhaal af zal lopen.
2. 
   2
   Let op luister- en spreekproblemen. De onderliggende oorzaak van dyslexie is een probleem met fonologisch verwerken, het vermogen om een woord te zien of horen, het in klanken op te delen, en die klanken vervolgens te verbinden aan de tekens die er een woord van maken. Hoewel dit vooral lastig is bij het lezen, heeft het vaak ook invloed op het vermogen van het kind om goed te luisteren en duidelijk te spreken. Tekenen hiervan zijn bijvoorbeeld:

   • Problemen met het begrijpen van snelle instructie of het herhalen van opdrachten.
   • Moeite met onthouden wat het heeft gehoord.
   • Moeite met het onder woorden brengen van gedachten. Het kind kan ook vaak halverwege een zin stoppen, en zinnen niet afmaken.
   • Onduidelijke spraak: verkeerde woorden, of het vervangen van woorden door iets anders dan wat het kind bedoelt.
   • Moeite met rijmen en het herkennen van rijmwoorden.
3. 
   3
   Let op fysieke symptomen. Omdat dyslexie gepaard gaat met problemen met de ruimtelijke oriëntatie, kunnen kinderen ook moeite hebben met hun motorische vaardigheden. Bekende tekenen van motorische problemen zijn:

   • Moeite met schrijven of overtrekken. Het handschrift kan onleesbaar zijn.
   • Vaak verwarren van links en rechts, boven en onder.
4. 
   4
   Let op emotionele problemen of gedragsproblemen. Kinderen met dyslexie hebben het vaak moeilijk op school, vooral als ze zien dat hun klasgenootjes wel makkelijk kunnen lezen en schrijven. Daardoor voelen ze zich soms dom, of hebben ze het idee dat ze falen. Er zijn verschillende emotionele problemen of gedragsproblemen die erop kunnen duiden dat een kind last heeft van dyslexie terwijl dit nog niet is gediagnosticeerd of wordt behandeld:

   • Het kind heeft weinig zelfvertrouwen.
   • Het kind vertoont teruggetrokken of depressief gedrag, en toont geen interesse in sociale contacten of vriendjes.
   • Het kind is angstig. Sommige deskundigen beschouwen dit als het meest frequente emotionele symptoom van dyslexie bij kinderen.
   • Het kind uit extreme frustratie, wat zich vaak manifesteert als boosheid. Het kind kan ook ander zorgelijk gedrag vertonen, zoals "stoer doen" om zo de aandacht af te leiden van zijn/haar leerproblemen.
   • Het kind heeft misschien moeite zich te concentreren en lijkt "hyperactief" of een "dromer".
5. 
   5
   Let op ontwijkingsmechanismen. Kinderen en jongvolwassenen met dyslexie kunnen expres situaties waarin ze moeten lezen, schrijven of spreken voor hun leeftijdsgenoten, leraren of ouders gaan vermijden. Let erop dat vooral oudere kinderen zichzelf strategieën aanmeten om met de problemen om te gaan of om ze te vermijden. Wat lijkt op slechte organisatie of luiheid, kan een manier zijn om met de moeilijkheden die gepaard gaan met dyslexie om te kunnen gaan.

   • Kinderen en jongeren kunnen doen alsof ze ziek zijn om onder een spreek- of leesbeurt uit te komen, uit angst om voor gek te staan.
   • Ze kunnen het lezen en schrijven van opdrachten ook voor zich uitschuiven om hun worsteling zo lang mogelijk uit te kunnen stellen.
6. 
   6
   Overleg met de leraar en de huisarts van je kind. Als je denkt dat je kind dyslexie heeft, op basis van de bovenstaande tekenen, is het belangrijk om mensen die ook met je kind begaan zijn te raadplegen, zoals zijn/haar leerkracht en de huisarts. Deze mensen kunnen je begeleiden zodat je bij de juiste deskundigen terecht komt om je kind te laten testen. Een vroege diagnose is heel belangrijk zodat je kind beter om kan gaan met dyslexie.

   • Als een kind met dyslexie niet de juiste zorg krijgt, kan dat verstrekkende gevolgen hebben later in het leven. Onderzoek heeft aangetoond dat meer dan een derde van de leerlingen met dyslexie vroegtijdig van school afgaat, wat meer dan een kwart van alle schoolverlaters is.
   • Dyslexie is niet met slechts één test aan te tonen. Er moeten vaak heel veel verschillende opdrachten worden gedaan. Deze tests onderzoeken alle aspecten van het leesproces om te zien waar de moeilijkheden zich voordoen, ze vergelijken het leesniveau met de potentie gebaseerd op de intelligentie en testen hoe de leerling nieuwe informatie het makkelijkst opneemt en reproduceert (auditief, visueel of kinetisch).
   • Het onderzoek wordt meestal via de school aangevraagd, maar je kunt op internet ook zelf zoeken naar instanties die deze tests uitvoeren.
   Advertentie

Deel 3

Deel 3 van 3:

Dyslexie herkennen bij volwassen

Pdf downloaden

1. 
   1
   Let op problemen met lezen en schrijven. Volwassenen die al hun levenslang dyslexie hebben, worstelen meestal met dezelfde problemen als kinderen. Gebruikelijke tekenen van lees- en schrijfproblemen bij volwassenen zijn:

   • Langzaam lezen waarbij veel fouten worden gemaakt.
   • Slecht kunnen spellen. Dyslectici spellen hetzelfde woord soms op verschillende manieren binnen één tekst.
   • Beperkte woordenschat.
   • Moeite met plannen en organiseren, waaronder ook het geven van een overzicht of samenvatting.
   • Slecht geheugen en moeite met het onthouden van informatie die gelezen is.
2. 
   2
   Let op copingstrategieën. Veel volwassen zullen bepaalde strategieën hebben ontwikkeld om hun dyslexie te kunnen compenseren. Deze strategieën zijn bijvoorbeeld:

   • Lezen en schrijven vermijden.
   • Afhankelijk zijn van anderen om iets te kunnen lezen of opschrijven.
   • Taakjes waarbij moet worden gelezen of geschreven voor zich uitschuiven.
   • Eerder vertrouwen op het geheugen dan op iets wat is opgeschreven.
3. 
   3
   Let op de aanwezigheid van andere bovengemiddelde vaardigheden. Omdat dyslectische mensen niet goed kunnen lezen, betekent dat niet dat ze minder intelligent zijn. In feite kunnen dyslectici vaak beter met mensen omgaan, zijn ze vaak heel intuïtief, en kunnen ze anderen goed inschatten. Ze kunnen soms ook heel goed ruimtelijk denken, waardoor ze vaak in beroepsgroepen werken zoals de bouwkunde en architectuur.
4. 
   4
   Laat je testen. Als je eenmaal weet dat je dyslexie hebt, kun je strategieën aanleren om beter te gaan lezen en schrijven; dit is vaak heel goed voor het zelfvertrouwen. Praat met je huisarts om een deskundige te vinden die de juiste tests kan uitvoeren.
   Advertentie

Tips

• Veel mensen met dyslexie zijn op allerlei gebieden heel succesvol geworden. Thomas Edison, Albert Einstein, George Washington en Alexander Graham Bell staan bovenaan de lijst van dyslectische mensen die ergens uitmuntend in waren en ze hebben veel bijgedragen aan de wereld. Ook Steven Spielberg, Jay Leno, Tommy Hilfiger en Leonardo da Vinci zijn bekende dyslectici.
• Als jij of iemand van wie je houdt dyslexie heeft, kun je er van alles aan doen, en is een succesvolle toekomst heel goed mogelijk.

Advertentie

Waarschuwingen

• Er bestaan veel misvattingen over dyslexie en de mensen die het hebben. Dyslexie heeft bijvoorbeeld niets te maken met intelligentie of luiheid. Onderzoek heeft aangetoond dat kinderen met zowel hoge als lage IQ's kunnen worstelen met fonetisch coderen - het opbreken en samenvoegen van woorden. Het is dus heel belangrijk dat je weet wat dyslexie inhoudt als je probeert uit te vinden of jij of iemand die je kent dyslectisch is.
• Het kan lastig zijn om dyslexie te herkennen, omdat de symptomen en problemen zich bij iedereen anders kunnen manifesteren. Daarnaast kan de aanwezigheid van andere problemen de zaak nog ingewikkelder maken, zodat de grenzen tussen de verschillende stoornissen en/of oorzaak en gevolg kunnen vervagen.

Advertentie