Stomatodynia

Stomatodynia – zaburzenie czynnościowe, które charakteryzuje się pieczeniem, paleniem, kluciem, drętwieniem różnych okolic jamy ustnej, często połączone z zaburzeniami smaku i wydzielania śliny. Wyżej wymienione dolegliwości mogą dotyczyć tylko języka (jego końca, brzegów, rzadko grzbietu), wówczas określa się je nazwą glossodynia^[1].

Wyróżniamy stomatodynię

• samoistną - przyczyny nieznane
• wtórną, objawową - przyczyny miejscowe lub ogólnoustrojowe^[2].

Przyczyny miejscowe pieczenia błony śluzowej:

• obecność prądów elektrogalwanicznych w jamie ustnej związanych z obecnością różnoimiennych metali (wypełnienia, korony)
• zły stan higieny jamy ustnej
• brak sanacji jamy ustnej
• drażnienie błony śluzowej przez uzupełnienia protetyczne o podłożu mechanicznym, chemicznym i alergicznym
• pewne pokarmy np. fistaszki^[3].
• wpływ niektórych leków stosowanych miejscowo
• Zespół Costena

Utrata zębów i brak uzupełnień protetycznych oraz źle wykonane lub zbyt stare uzupełnienia protetyczne, głównie ruchome mogą spowodować obniżenie wysokości zwarciowo-zgryzowej i w konsekwencji zmiany w stawach skroniowo-żuchwowych, drażnienie nerwu skroniowo-żuchwowego przenoszącego oraz pośrednio nerwu językowego. W efekcie pojawiają się wyżej wymienione dolegliwości^[3].

Przyczyny ogólnoustrojowe :

• zaburzenia neurowegetatywne i psychogenne, stany depresyjne, lękowe, stres
• niedokrwistość niedobarwliwa
• niedokrwistość złośliwa Addisona-Biermera związana z niedoborem witaminy B12
• infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze
• czynniki alergiczne - pokarmowe i lekowe
• choroby przewodu pokarmowego głównie związane z zaburzeniami wchłaniania witamin z grupy B
• Zespół Plummera-Vinsona, charakteryzujący się dużym niedoborem żelaza w organizmie, trudnościami z połykaniem pokarmów i bólem języka.
• choroby przebiegające z niedoborem śliny jak cukrzyca, choroba Mikulicza, zespół Sjögrena
• niedobór witamin z grupy B, witaminy PP(B3, niacyna), kwasu foliowego
• kancerofobia
• zaburzenia hormonalne związane z menopauzą, nadczynność tarczycy^[4] .
• wiek - u osób starszych występują zmiany zanikowe i zwyrodnieniowe błony śluzowej, co w połączeniu ze zmianami miażdżycowymi w naczyniach krwionośnych prowadzi do gorszego ukrwienia tkanek i suchości błony śluzowej^[4] .

Mimo dokuczliwych objawów subiektywnych u wielu pacjentów badaniem klinicznym stwierdza się tylko niewielkie zmiany wewnątrzustne. Błona śluzowa jest najczęściej bladoróżowa, zanikowa, podsychająca. Język wygładzony, brodawki języka przeważnie niezmienione.Ból występujący w stomatodynii najczęściej jest samoistny o różnym nasileniu.Obserwuje się trzy typy stomatodynii

• rano brak objawów
• stałe dolegliwości przez cały dzień
• dolegliwości przez cały dzień z przerwami^[1].

W niektórych postaciach stomatodynii, które mają określoną przyczynę, obraz kliniczny jest wyraźny i charakterystyczny.

• W niedoborze witamin z grupy B język pozbawiony brodawek nitkowatych i grzybowatych jest wygładzony, żywoczerwony i obrzęknięty, a na jego brzegach obserwujemy ślady odciśniętych zębów.
• W pelagrze, która jest chorobą z niedoboru witaminy PP występuje przekrwienie błony śluzowej jamy ustnej, język pokrywa się ciemnym nalotem, którego trudno usunąć z powierzchni lub odwrotnie, jest gładki i błyszczący.
• W niedokrwistości Addisona - Biermera język jest czerwony, występuje objaw Arndta - przy wysunięciu języka na jego powierzchni powstają przemijające smugi.
• W ostrej, zanikowej postaci grzybicy (kandydozy), która występuje czasem po antybiotykoterapii z powodu innych schorzeń ogólnych również ma charakterystyczny obraz. Obserwuje się intensywnie czerwone zabarwienie śluzówki jamy ustnej, zmiany zanikowe brodawek języka dają obraz wygładzonego języka. Z powodu suchości czasem widać pęknięcia i nadżerki błony śluzowej. Pacjent zgłasza objawy pieczenia języka i innych obszarów wewnątrz jamy ustnej i dużą wrażliwość na pokarmy kwaśne i ostre^[5].

Leczenie stomatodynii jest trudne i najczęściej wymaga współpracy wielu specjalistów. Konieczne jest usunięcie przyczyn miejscowych, pełna sanacja jamy ustnej, przeprowadzenie dokładnego wywiadu i wykonanie badań pomocniczych w celu wykluczenia chorób ogólnych.Dla złagodzenia objawów stosuje się płukanki ziołowe o działaniu powlekającym i nawilżającym, używa środków wzmagających wydzielanie śliny, a w przypadku grzybicy poantybiotykowej leki przeciwgrzybicze^[6].