Wiki Bahasa Melayu 2024
Bahasa MelayuDeutschEnglish

Negeri dan Wilayah Persekutuan di Malaysia

(Dilencongkan dari Negeri di Malaysia)



Malaysia ialah sebuah negara yang terletak di Asia Tenggara. Terdapat 11 buah negeri dan 2 buah wilayah (Sarawak dan Sabah) mewakili Malaysia

11 buah ibu negeri, 2 buah ibu wilayah dan 3 Wilayah Persekutuan terletak di Malaysia,Johor Bahru (Johor), Ipoh (Negeri Perak)Bandaraya Melaka (Negeri Melaka), Seremban (Negeri Sembilan), Georgetown (Pulau Pinang), Kota Kinabalu (Sabah), Alor Setar (Kedah), Shah Alam (Selangor), Kangar (Perlis), Kuching (Sarawak), Kuantan (Pahang), Kuala Terengganu (Terengganu), Kota Bharu (Kelantan), Kuala Lumpur, Bandar Victoria (Labuan) dan Putrajaya.

Am sunting

Negeri-negeri, Wilayah Borneo dan Wilayah Persekutuan Malaysia adalah bahagian pentadbiran utama Malaysia. Malaysia ialah negara persekutuan yang memiliki 13 negeri, 2 Wilayah Borneo dan 3 Wilayah Persekutuan.JohorKelantanSabahPerakKedahMalaccaPutrajayaPahangPerlisLabuanNegeri Sembilan SarawakPenangSelangorTerengganuKuala Lumpur

Senarai negeri, wilayah dan Wilayah Persekutuan sunting

11 negeri dan 2 wilayah persekutuan terletak di Semenanjung Tanah Melayu, secara kolektif disebut Semenanjung Malaysia atau Malaysia Barat. 2 wilayah dan 1 wilayah persekutuan terletak di Pulau Borneo, secara kolektif disebut Malaysia Borneo atau Malaysia Timur. Dari 11 negeri, 2 wilayah di Malaysia, 9 adalah monarki.

Tarikh kenegaraan dan penubuhan wilayah persekutuan sunting

Persekutuan Malaysia ditubuhkan pada 16 September 1963 di bawah Perjanjian Malaysia

  • Tarikh Negeri-negeri di Semenanjung Malaysia yang menyertai Persekutuan Tanah Melayu (semasa kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu):
Nama Negeri
Tarikh
Johor Darul Takzim31 Ogos 1957; 66 tahun yang lalu (1957-08-31)
Kedah Darul Aman31 Ogos 1957; 66 tahun yang lalu (1957-08-31)
Kelantan Darul Naim31 Ogos 1957; 66 tahun yang lalu (1957-08-31)
Melaka Negeri Bersejarah31 Ogos 1957; 66 tahun yang lalu (1957-08-31)
Negeri Sembilan Darul Khusus31 Ogos 1957; 66 tahun yang lalu (1957-08-31)
Pahang Darul Makmur31 Ogos 1957; 66 tahun yang lalu (1957-08-31)
Perak Darul Ridzuan31 Ogos 1957; 66 tahun yang lalu (1957-08-31)
Perlis Indera Kayangan31 Ogos 1957; 66 tahun yang lalu (1957-08-31)
Pulau Pinang Pulau Mutiara31 Ogos 1957; 66 tahun yang lalu (1957-08-31)
Selangor Darul Ehsan31 Ogos 1957; 66 tahun yang lalu (1957-08-31)
Terengganu Darul Iman31 Ogos 1957; 66 tahun yang lalu (1957-08-31)
  • Tarikh Wilayah-wilayah di Borneo Malaysia yang Menyertai kesatuan semasa pembentukan Malaysia:
Nama Wilayah
Tarikh
Tarikh Penting bagi Wilayah
Sabah Negeri Di Bawah Bayu16 September 1963; 60 tahun yang lalu (1963-09-16)31 Ogos 1963; 60 tahun yang lalu (1963-08-31)
Sarawak Bumi Kenyalang16 September 1963; 60 tahun yang lalu (1963-09-16)22 Julai 1963; 60 tahun yang lalu (1963-07-22)
  • Tarikh Penubuhan Wilayah Persekutuan:
Nama Wilayah Persekutuan
Tarikh
Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur1 Februari 1974; 50 tahun yang lalu (1974-02-01)
Wilayah Persekutuan Labuan16 April 1984; 40 tahun yang lalu (1984-04-16)
Wilayah Persekutuan Putrajaya1 Februari 2001; 23 tahun yang lalu (2001-02-01)

Yang di-Pertuan Agong/Raja negeri-negeri Melayu sunting

Nama
Ibu negeri
Bandar diraja
Jumlah penduduk[1]
Keluasan (km²)[2]
Kepadatan penduduk[3]
Awalan
nombor plat
Kod kawasan telefon
Kotaraya terbesar
Singkatan
ISO
FIPS
Johor Darul TakzimJohor BahruBandar Maharani3,233,43419,210168J07
06 (Muar & Tangkak)		Johor BahruJHRMY-01MY01
Kedah Darul AmanAlor SetarAnak Bukit1,890,0989,500199K04Sungai PetaniKDHMY-02MY02
Kelantan Darul NaimKota BharuKubang Kerian1,459,99415,09997D09Kota BharuKTNMY-03MY03
Negeri Sembilan Darul KhususSerembanSeri Menanti997,0716,686149N06SerembanNSNMY-05MY05
Pahang Darul MakmurKuantanPekan1,443,36536,13740C09
03 (Genting)
05 (Cameron)		KuantanPHGMY-06MY06
Perak Darul RidzuanIpohKuala Kangsar2,258,42821,035107A05IpohPRKMY-08MY07
Perlis Indera KayanganKangarArau227,025821277R04KangarPLSMY-09MY08
Selangor Darul EhsanShah AlamKlang5,411,3248,104668B03Shah AlamSGRMY-10MY12
Terengganu Darul ImanKuala TerengganuKuala Terengganu1,015,77613,03578T09Kuala TerengganuTRGMY-11MY13

Wilayah Persekutuan sunting

Nama
Ibu negeri
Jumlah penduduk[4]
Keluasan (km²)[5]
Kepadatan penduduk[6]
Awalan
nombor plat
Kod kawasan telefon
Kotaraya terbesar
Singkatan
ISO
FIPS
Wilayah Persekutuan Kuala LumpurKuala Lumpur1,627,1722436696W (Dahulu)

V (Kini)

03Lembah KlangKULMY-14
Wilayah Persekutuan LabuanVictoria85,27291937L087VictoriaLBNMY-15MY15
Wilayah Persekutuan PutrajayaPutrajaya67,964491387Putrajaya (Dahulu)

F (Kini)

03–PJYMY-16

Yang di-Pertua Negeri sunting

Nama
Ibu negeri
Jumlah penduduk[7]
Keluasan (km²)[8]
Kepadatan penduduk[9]
Awalan
nombor plat
Kod kawasan telefon
Kotaraya terbesar
Singkatan
ISO
FIPS
Melaka Negeri BersejarahBandaraya Melaka788,7061,664474M06Bandar MelakaMLKMY-04MY04
Pulau Pinang Pulau MutiaraGeorge Town1,520,1431,0481451P04GeorgetownPNGMY-07MY09
Sabah Negeri Di Bawah BayuKota Kinabalu3,120,04073,63142S087-089Kota KinabaluSBHMY-12MY16
Sarawak Bumi KenyalangKuching2,420,009124,45019Q081-086KuchingSWKMY-13MY11

Negeri dan Wilayah (Versi Lain) sunting

Bendera negeri dan wilayahJata negeri dan wilayahNama Negeri dan WilayahIbu Negeri dan WilayahIbu Negeri DiRajaPenduduk[10][11]Saiz Kawasan Keseluruhan (km2)[12]Awalan plat nomborKod kawasan telefonSingkatanISOFIPSHDI[13][14]WilayahKetua negeriKetua kerajaan
Johor Darul TakzimJohor BahruBandar Maharani3,768,20019,210J07, 06 (Bandar Maharani & Tangkak)JHRMY-01MY010.818Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat)SultanMenteri Besar
Kedah Darul AmanAlor SetarAnak Bukit2,185,9009,500K04KDHMY-02MY020.802Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat)SultanMenteri Besar
Kelantan Darul NaimKota BharuKubang Kerian1,892,20015,099D09KTNMY-03MY030.772Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat)SultanMenteri Besar
Melaka Negeri BersejarahBandaraya Melaka—932,7001,664M06MLKMY-04MY040.828Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat)Yang di-Pertua Negeri (Gabenor)Ketua Menteri
Negeri Sembilan Darul KhususSerembanSeri Menanti1,132,1006,686N06NSNMY-05MY050.822Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat)Yang di-Pertuan Besar

(Grand Ruler)

Menteri Besar
Pahang Darul MakmurKuantanPekan1,677,10036,137C09, 03 (Genting Highlands), 05 (Cameron)PHGMY-06MY060.797Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat)SultanMenteri Besar
Pulau Pinang Pulau MutiaraGeorge Town—1,777,6001,048P04PNGMY-07MY090.838Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat)Yang di-Pertua Negeri (Gabenor)Ketua Menteri
Perak Darul RidzuanIpohKuala Kangsar2,514,30021,035A05PRKMY-08MY070.809Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat)SultanMenteri Besar
Perlis Indera KayanganKangarArau254,600821R04PLSMY-09MY080.799Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat)RajaMenteri Besar
Sabah Negeri Di Bawah BayuKota Kinabalu—3,904,70073,631S087–089SBHMY-12MY160.704Malaysia Timur (Malaysia Borneo)Yang di-Pertua Negeri (Gabenor)Ketua Menteri
Sarawak Bumi KenyalangKuching—2,818,100124,450Q081–086SWKMY-13MY110.739Malaysia Timur (Malaysia Borneo)Yang di-Pertua Negeri (Gabenor)Premier
Selangor Darul EhsanShah AlamKlang6,541,9008,104B03SGRMY-10MY120.855Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat)SultanMenteri Besar
Terengganu Darul ImanKuala TerengganuKuala Terengganu1,250,10013,035T09TRGMY-11MY130.793Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat)SultanMenteri Besar

Wilayah Persekutuan (Versi Lain) sunting

Bendera wilayah persekutuanJata wilayah persekutuanNama Wilayah PersekutuanBandar Wilayah PersekutuanPenduduk[15]Saiz Kawasan Keseluruhan (km2)[16]Awalan plat nomborKod kawasan telefonSingkatanISOFIPSHDI[17]WilayahKetua Wilayah PersekutuanKetua Kerajaan
Wilayah Persekutuan Kuala LumpurKuala Lumpur1,778,400243W / V03KULMY-140.860Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat)Yang di-Pertuan AgongDatuk Bandar
Wilayah Persekutuan LabuanBandar Victoria99,40091L087LBNMY-15MY150.778Malaysia Timur (Malaysia Borneo)Yang di-Pertuan AgongPerbadanan
Wilayah Persekutuan PutrajayaPutrajaya105,40049F03PJYMY-160.877Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat)Yang di-Pertuan AgongPerbadanan

Mengikut MA63 sunting

Wilayah dan Wilayah Persekutuan
Nama Negeri, Bahagian dan Wilayah Persekutuan
Malaysia Timur (Wilayah Sabah Dibawah Bayu)1. Bahagian Kudat,
2. Bahagian Pantai Barat,
3. Bahagian Pedalaman,
4. Bahagian Sandakan dan
5. Bahagian Tawau.
Malaysia Timur (Wilayah Sarawak Bumi Kenyalang)1. Bahagian Betong,
2. Bahagian Bintulu,
3. Bahagian Kapit,
4. Bahagian Kuching,
5. Bahagian Limbang,
6. Bahagian Miri,
7. Bahagian Mukah,
8. Bahagian Samarahan,
9. Bahagian Sarikei,
10. Bahagian Serian,
11. Bahagian Sibu dan
12. Bahagian Sri Aman.
Semenanjung Malaysia1. Negeri Johor Darul Ta'zim,
2. Negeri Kedah Darul Aman,
3. Negeri Kelantan Darul Naim,
4. Negeri Melaka Negeri Bersejarah,
5. Negeri Sembilan Darul Khusus,
6. Negeri Pahang Darul Makmur,
7. Negeri Perak Darul Ridzuan,
8. Negeri Perlis,
9. Negeri Pulau Pinang Pulau Mutiara,
10. Negeri Selangor Darul Ehsan dan
11. Negeri Terengganu Darul Iman.
Wilayah Persekutuan1. Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur,
2. Wilayah Persekutuan Labuan dan
3. Wilayah Persekutuan Putrajaya.

Rujukan yang relevan: [18][19]

Saiz Kawasan dan Tarikh Penting sunting

Negara sunting

Bendera NegaraJata Negara
Nama Negara
Saiz Negara
Tarikh Penubuhan Malaysia
Tarikh Penting Lainnya bagi Negara
Malaysia
* Arab: ماليزيا
* Cina: 马来西亚
* Tamil: மலேசியா
Persekutuan Malaysia		331,497.95 km² [20] /
330,803 km² [21] /
329,847 km²		16 September 1963 (Malaya / Tanah Melayu + Sarawak dan Borneo Utara (kini Sabah) Bergabung dan Membentuk Persekutuan Malaysia [22][23][24][25][26])
  • 31 Ogos 1957 - 16 September 1963 (Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [27][28][29])
  • 22 Julai 1963 - 16 September 1963 (Tadbir urus diri kepada Sarawak diberikan / Pemerintahan Sendiri Sarawak [30][31][32][33])
  • 31 Ogos 1963 - 16 September 1963 (Sabah Memperoleh pemerintahan sendiri / Pemerintahan Sendiri Borneo Utara (kini Sabah) [34][35][36][37])

Negeri, Wilayah dan Wilayah Persekutuan sunting

  • Tarikh Negeri Persekutuan Tanah Melayu di Semenanjung Malaysia / Malaysia Barat, Wilayah Sabah dan Sarawak di Borneo Malaysia / Malaysia Timur, yang Menyertai Penubuhan Malaysia dan Penubuhan Wilayah Persekutuan:

  • untuk Sabah dan Sarawak selain awamnya disebut sebagai Negeri, juga boleh disebut sebagai Wilayah-wilayah [38]

    [39]
  • Sabah :

    untuk Sabah selain awamnya disebut sebagai Negeri, Sabah Juga boleh disebut Sebagai Wilayah [40][41]

    [42]
  • Sarawak :

    untuk Sarawak selain awamnya disebut sebagai Negeri, Sarawak Juga boleh disebut Sebagai Wilayah [43][44]

    [45]
BenderaJata
Nama Negeri, Wilayah dan Wilayah Persekutuan
Saiz Negeri, Wilayah dan Wilayah Persekutuan
Tarikh Menyertai Penubuhan Malaysia + Tarikh Penubuhan Wilayah Persekutuan
Tarikh Penting bagi Negeri, Wilayah dan Wilayah Persekutuan
Johor
* Arab: جوهور
* Cina: 柔佛
* Tamil: ஜோகூர்
Johor Darul Takzim		19,984 km²16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [46][47][48][49][50])
  • 1528 (Kesultanan Johor)
  • 1885 (Perjanjian Anglo – Johor)
  • 14 April 1895 (Perlembagaan Negeri Johor)
  • 1914 (Protektorat British)
  • 31 Januari 1942 (Pendudukan Jepun)
  • 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu)
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [51][52][53])
Kedah
* Arab: قدح
* Cina: 吉打
* Tamil: கெடா
Kedah Darul Aman		9,447 km²16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [54][55][56][57][58])
  • 1909 (Penguasaan British)
  • 1942 (Pendudukan Jepun)
  • 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu)
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [59][60][61])
Kelantan
* Arab: كيلانتان
* Cina: 吉兰丹
* Tamil: கெளந்தன்
Kelantan Darul Naim		15,100 km²16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [62][63][64][65][66])
  • 1603 (Di Bawah Kawalan Pattani [67])
  • November 1786 (Di Bawah Kawalan Siam [68])
  • 1800 (Kesultanan Kelantan)
  • 1909 (Di Bawah Kawalan British)
  • 8 Disember 1941 (Pendudukan Jepun)
  • 1 Februari 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu [69])
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [70][71][72])
Melaka
* Arab: ملقا
* Cina: 马六甲
* Tamil: மலாக்கா
Melaka Negeri Bersejarah		1,650 km²16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [73][74][75][76][77])
  • 1401 - 1500 (Kesultanan Melaka)
  • 24 Ogos 1511 (Dibawah Kawalan Portugis [78][79])
  • 14 Januari 1641 (Dibawah Kawalan Belanda [80])
  • 17 Mac 1824 (Dibawah Kawalan British [81])
  • 11 Januari 1942 (Pendudukan Jepun [82][83])
  • 1 April 1946 (Kemasukan ke Malayan Union [84])
  • 1 Februari 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu [85])
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [86][87][88])
Negeri Sembilan
* Arab: نيجري سمبيلان
* Cina: 森美兰州
* Tamil: நெகிரி செம்பிலன்
Negeri Sembilan Darul Khusus		6,686 km²16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [89][90][91][92][93])
  • 1895 (Gabungan menjadi Negeri-Negeri Melayu Bersekutu)
  • 1942 (Pendudukan Jepun)
  • 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu)
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [94][95][96])
Pahang
* Arab: باهانج
* Cina: 彭亨
* Tamil: பஹாங்
Pahang Darul Makmur		35,964 km²16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [97][98][99][100][101])
  • 1881 (Kesultanan Moden)
  • 1895 (Gabungan menjadi Negeri-Negeri Melayu Bersekutu)
  • 1942 (Pendudukan Jepun)
  • 1 Februari 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu)
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [102][103][104])
Negeri Perak
* Arab: ولاية بيراك
* Cina: 霹雳州
* Tamil: பேராக் மாநிலம்
Perak Darul Ridzuan		21,006 km²16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [105][106][107][108][109])
  • 1874 (Perjanjian Pangkor)
  • 1895 (Gabungan menjadi Negeri-Negeri Melayu Bersekutu)
  • 1942 (Pendudukan Jepun)
  • 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu)
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [110][111][112])
Perlis
* Arab: بيرليس
* Cina: 玻璃市
* Tamil: பெர்லிஸ்		810 km²16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [113][114][115][116][117])
  • 1653 (Penubuhan Kota Sena sebagai ibu negeri Kedah)
  • 1839 (Vassal negeri Siam diperintah oleh Raja Long Krok [118])
  • 20 April 1843 (Kerajaan terbentuk ketika Syed Hussain dilantik sebagai Raja oleh Siam [119])
  • 1 Februari 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu)
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [120][121][122])
Pulau Pinang
* Arab: بينانج
* Cina: 槟城
* Tamil: பினாங்கு
Pulau Pinang Pulau Mutiara		1,046.3 km²16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [123][124][125][126][127])
  • 11 Ogos 1786 (Diasaskan oleh Syarikat Hindia Timur British)
  • 1 April 1867 - 1 April 1946 (petempatan selat)
  • 19 Disember 1941 (Pendudukan Jepun)
  • 3 September 1945 (Malayan Union)
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [128][129][130])
Sabah
* Arab: صباح
* Cina: 沙巴
* Tamil: சபா
Sabah Negeri Di Bawah Bayu		73,904 km²16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [131][132][133][134][135][136][137][138])
  • 1401 - 1500 (Ditubuhkan di bawah Empayar Brunei)
  • 1882 (British Borneo Utara)
  • 1942 (Pendudukan Jepun)
  • 15 Julai 1946 (Tanah jajahan mahkota Britain)
  • 31 Ogos 1963 (Memperoleh pemerintahan sendiri / Pemerintahan Sendiri Borneo Utara (kini Sabah) [139][140][141][142])
Sarawak
* Arab: ساراواك
* Cina: 砂拉越
* Tamil: சரவாக்
Sarawak Bumi Kenyalang		124,450 km²16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [143][144][145][146][147][148][149][150])
  • 1841 (Raj Sarawak)
  • 1942 (Pendudukan Jepun)
  • 1 Julai 1946 (Jajahan mahkota)
  • 22 Julai 1963 (Tadbir urus diri diberikan / Pemerintahan Sendiri Sarawak [151][152][153][154])
Selangor
* Arab: سيلانجور
* Cina: 雪兰莪
* Tamil: சிலாங்கூர்
Selangor Darul Ehsan		8,104 km²16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [155][156][157][158][159])
  • 1895 (Gabungan menjadi Negeri-Negeri Melayu Bersekutu)
  • 1942 (Pendudukan Jepun)
  • 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu)
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [160][161][162])
Terengganu
* Arab: تيرينجانو
* Cina: 登嘉楼
* Tamil: தெரெங்கானு
Terengganu Darul Iman		12,955 km²16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [163][164][165][166][167])
  • 1909 (Di Bawah Kawalan British)
  • 1942 (Pendudukan Jepun)
  • 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu)
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [168][169][170])
Kuala Lumpur
* Arab: كوالا لمبور
* Cina: 吉隆坡
* Tamil: கோலா லம்பூர்
Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur		243.65 km²1 Februari 1974 (Dipindahkan dari Selangor ke bidang kuasa persekutuan)
  • 1857 (Penubuhan Bandar [171])
  • 1 Februari 1972 (Mendapat Status bandar)
Labuan
* Arab: لابوان
* Cina: 纳闽
* Tamil: லாபுவான்
Wilayah Persekutuan Labuan		91 km²16 April 1984 (Dipindahkan dari Sabah ke bidang kuasa persekutuan)
  • 16 April 1984 (Dipindahkan dari Sabah ke bidang kuasa persekutuan)
Putrajaya
* Arab: بوتراجايا
* Cina: 布城
* Tamil: புத்ராஜெய
Wilayah Persekutuan Putrajaya		49 km²1 Februari 2001 (Dipindahkan dari Selangor ke bidang kuasa persekutuan)
  • 1921 (Kali Pertama Dihuni)
  • 19 Oktober 1995 (Bandar terancang ditubuhkan)

Pemulihan status Sabah dan Sarawak sunting

Rencana utama: Perjanjian Malaysia

2019 sunting

Bersempena dengan perayaan Hari Malaysia pada tahun 2018 di bawah pemerintahan Pakatan Harapan (PH) yang baharu, Perdana Menteri Mahathir Mohamad telah berjanji untuk memulihkan status Sabah dan Sarawak di Persekutuan Malaysia yang sesuai dengan Perjanjian Malaysia, dengan mengubah "status mereka dari hanya sebuah negeri menjadi rakan setara negeri-negeri Tanah Melayu".[172][173] Walaupun status kedua-dua entiti tersebut ditentukan dengan jelas dalam Artikel I, Perjanjian Malaysia 1963 sebagai 'negeri' yang akan disatukan dengan negeri-negeri yang ada di Persekutuan Tanah Melayu.[174] Namun, melalui proses pindaan, rang undang-undang tersebut gagal disahkan berikutan kegagalan untuk mendapatkan sokongan majoriti dua pertiga (148 undi) di Parlimen dengan hanya 138 yang setuju dengan langkah tersebut sementara 59 menolak dari pengundian.[175][176][177] Walaupun begitu, kerajaan persekutuan Malaysia bersetuju untuk mengkaji semula perjanjian tahun 1963 untuk memperbaiki pelanggaran perjanjian dengan "Jawatankuasa Kabinet Khas Untuk Mengkaji Perjanjian Malaysia" dan mengarahkan Pasukan Petugas Khas (Taskforce MA63) untuk menyiapkan laporan akhir mengenai perjanjian 1963 sebelum Tarikh 31 Ogos 2019.[178][179]

2021 sunting

Majlis Khas Mengenai Perjanjian Malaysia 1963 (MKMA63) telah bersetuju dengan cadangan pindaan membabitkan Perkara 1(2) serta Perkara 160(2) Perlembagaan Persekutuan yang akan mengembalikan status Sabah dan Sarawak sebagai rakan sekutu Semenanjung.[180][181]

2023 sunting

Premier Sarawak Tan Sri Abang Johari Tun Openg dan Perdana Menteri Malaysia Datuk Seri Anwar Ibrahim, telah bekerja sama dalam menyelesaikan sebahagian besar perkara yang ada dalam Perjanjian Malaysia 1963, seperti pada memberikan tempat untuk Sarawak dan juga Sabah dalam Lembaga Hasil Dalam Negeri dan beliau juga Berkata

Abang Johari berkata keputusan Anwar untuk bersetuju dengan wakil Sarawak dalam Lembaga Hasil Dalam Negeri adalah contoh hak Sarawak diperoleh semula.

[182][183][184], dan Ketua Menteri Sabah Datuk Seri Hajiji Noor, juga bekerja sama dengan Anwar Ibrahim, dalam menyelesaikan sebahagian besar perkara yang ada dalam Perjanjian Malaysia 1963, seperti pada Dewan undangan negeri meluluskan dua rang undang-undang - Rang Undang-undang Negeri untuk bekalan gas, dan Suruhanjaya Tenaga Sabah, yang dimana beliau ada berkata

Beliau berkata kelulusan rang undang-undang ini akan membantu Sabah menjana lebih banyak hasil dan merupakan usaha untuk menuntut semula hak di bawah Perjanjian Malaysia 1963 (MA63).

[185][186], Sarawak dan juga Sabah, juga percaya, bahawa Kerajaan Persekutuan, memiliki kemahuan dan hasrat, untuk menyelesaikan perkara perkara yang ada di dalam MA63 [187][188], dan juga adanya peningkatan Gerak Khas Tahunan kepada Sarawak dan Sabah [189].

2024 sunting

Pengembalian 40% hasil Sabah kepada Wilayah Sabah sunting

kerajaan Wilayah Sabah tetap kekal menuntut hasil Sabah, untuk dikembalikan sebanyak 40 peratus, walaupun sudah menerima pemberian khas sebesar RM125.6 juta, pada tahun 2023 lepas, dengan disuarakan menerusi rundingan tuntutan hak Perjanjian Malaysia 1963 (MA63) [190].

dalam perundingan jawatankuasa teknikal MA63, antara Kerajaan Persekutuan dengan Wilayah Sabah, kedua-dua belah pihak telah bersetuju untuk mengembalikan hasil Sabah kepada Wilayah Sabah, dengan dimuktamadkan pelaksanaan formula 40 peratus yang akan berkuatkuasa pada Julai 2024 [191].

surat rasmi dalam tuntutan 40 peratus telahpun diserahkan kepada kerajaan persekutuan, sejak 10 Jun 2022 (yang terkandung dalam MA63), dari surat tersebut adanya usaha untuk mendapatkan data dan statistik daripada Kerajaan Persekutuan agar pihak penuntut, iaitu Sabah dapat menentukan jumlah 40 peratus yang sepatutnya diterima, dengan itu Kerajaan Wilayah Sabah akan mengira jumlah yang dituntut [192].

selain itu pada Mei 2024 (mendekati Julai 2024), Kerajaan Wilayah Sabah telahpun mengambil tindakan selanjutnya dengan mengemukakan tuntutan secara rasmi kepada Persekutuan bagi pengembalian 40 peratus hasil bersih (berdasarkan MA63), dengan timbalan Ketua Menteri I Dr Jeffery Kitingan berkata

"Ia bagi membolehkan fakta, asas dan jumlah ini diserahkan kepada Jawatankuasa Teknikal MA63 untuk disemak kerajaan Persekutuan.
"Kita harap akan ada keputusan sebelum atau pada 18 Julai ini,"

[193],

dengan adanya kesimpulan sementara dari Pihak Kerajaan Sabah, bahawa Kerajaan Persekutuan tidak mengindahkan permintaan Kerajaan Sabah untuk mendapatkan data [194], dan Julai lalu (Julai 2023) mesyuarat Jawatankuasa Teknikal MA63 dipengerusikan timbalan Perdana Menteri II Fadillah Yusof memutuskan bahawa penyelesaian tuntutan 40 peratus hasil bersih atau geran khas Sabah dijangka dicapai dalam tempoh setahun [195].

Langkah tersebut diikutkan dengan pengiraan pengembalian hasil bersih 40 peratus oleh Kerajaan Wilayah Sabah secara langsung, kerana respon yang lambat dari pihak Kerajaan Persekutuan [196].

menjawap tuduhan tersebut, kerajaan Persekutuan melalui Perdana Menteri Datuk Seri Anwar Ibrahim, berkata

Peruntukan persekutuan RM16 bilion Sabah bagi tahun ini melepasi 40 peratus hasil dituntut kerajaan negeri daripada Putrajaya melalui mahkamah

, dengan mengkuatkan jawapan iaitu Kerajaan Madani, telahpun melakukan banyak perkara untuk menyelesaikan banyak isu tertunggak mengenai Perjanjian Malaysia 1963 (MA63) dalam tempoh satu setengah tahun yang lalu, sejak memegang jawatan sebagai Perdana Menteri berbanding kerajaan sebelumnya (PN 2020-2021 dan UMNO 2021-2022) [197].dari itu beliau juga memastikan bahawa Perjanjian Malaysia 1963 dilaksanakan dalam memulihkan hak Sabah (dan juga Sarawak), perlu dilakukan secara berperingkat dan kerja sedang berjalan, lalu beliau berkata

Saya tidak ada masalah langsung untuk menunaikan apa yang dijanjikan di bawah MA63 tetapi satu perkara yang saya minta, jangan persoalkan kerajaan.
"Ini kerana saya perlu bertindak balas terhadap serangan di Parlimen kerana, menurut beberapa ahli Parlimen, peruntukan yang diberikan kepada Sabah dan Sarawak adalah terlalu tinggi."
"Mungkin tinggi tetapi saya menjawab bahawa ini diperlukan kerana kemiskinan dan keadaan jalan raya,"
Tumpuan semasa adalah untuk menamatkan kemiskinan dan menyediakan infrastruktur dan penjagaan kesihatan yang lebih baik kepada rakyat sambil mengendalikan tuntutan bukan sahaja dari Sabah dan Sarawak tetapi juga negeri lain.

dan beliau juga berkata

"Malah Kelantan dan Terengganu kini meminta 20% jadi kita perlu melihat mengenainya,"
katanya sambil menambah bahawa Kerajaan Persekutuan tidak akan meninggalkan Sabah dan Sarawak.

[198][199].

Untuk menjamin Pemulihan Hak sabah (dan Sarawak), Kerajaan Persekutuan bersama Kerajaan Wilayah Sabah (dan Wilayah Sarawak) telahpun secara aktif melibatkan diri Melalui Majlis Tindakan MA63, yang dihadiri toko penting iaitu Menteri Pembangunan Usahawan dan Koperasi, Datuk Ewon Benedick dan Menteri Perdagangan Dalam Negeri dan Kos Sara Hidup, Datuk Armizan Mohd Ali, termasuk Tan Sri Pairin (Kitingan), dalam membuat tuntutan dan perbincangan [200].

namun malangnya ahli undang-undang yang menganggap jawapan kerajaan Persekutuan tersebut adalah suatu hinaan kepada Rakyat Sabah [201], lalu beberapa ahli politik termasuk Timbalan Ketua Menteri I Dr Jeffery Kitingan, malah mempertikaikan penjelasan pihak kerajaan persekutuan, dengan menyatakan bahawa Datuk Seri Anwar Ibrahim, keliru dalam jumlah peruntukan Wilayah Sabah yang sebenarnya untuk tahun 2024 hanyalah RM 6.2 Bilion, bukannya 16 Bilion seperti yang dijawap oleh Perdana Menteri tersebut, dengan bersangka jikalau jumlah peruntukan tersebut dibawah 40 peratus, maka kerajaan persekutan tetap mesti membayar balik sebanyak 40 peratus [202].

untuk meredahkan isu 40 peratus, bekas ketua menteri Sabah Salleh Said Keruak, menggesa kerajaan Persekutuan untuk duduk dan buat mekanisme pengiraan jumlah geran khas yang perlu dibayar kepada Sabah, dan beliau berkata

"Adakah Kerajaan Persekutuan bersetuju dengan formula itu?" katanya. "Sekiranya mereka bersetuju, maka mereka harus duduk dan membuat mekanisme pengiraan jumlahnya."

dan beliau juga berkata

Rakyat Sabah hanya mahu Putrajaya menghormati hak perlembagaannya.

[203], dan pihak bekas presiden Sabah Law Society (SLS) Roger Chin, menggesa yang Kerajaan Persekutuan mesti hormati komitment kepada Perjanjian Malaysia 1963 (MA63), untuk memastikan Wilayah Sabah dapat kembali hasil bersih sebagai peruntukan istimewa sebanyak 40 peratus [204].

Lainnya sunting

Pengembalian 20% hasil Pulau Pinang kepada Negeri Pulau Pinang sunting

serupa dengan 40 peratus bagi Wilayah Sabah, pihak negeri Pulau Pinang, juga minta kepada kerajaan persekutuan untuk membalikan hasil cukai yang dikutip dari Pulau Pinang, sebanyak 20 peratus, dengan ketua menteri Pulau Pinang Chow Kon Yeow berkata

pihaknya dimaklumkan bahawa kutipan Lembaga Hasil Dalam Negeri (LHDN) saja sudah mencecah RM7 bilion hingga RM8 bilion setiap tahun daripada Pulau Pinang, malah hasil cukai lain-lain dari negeri ini kepada Kerajaan Pusat berkemungkinan melebihi angka itu.
"Maka sudah sampai masanya bahawa selain insentif yang diumumkan (oleh Kerajaan Pusat), sebenarnya kita perlu mengkaji semula sistem pengagihan (hasil kutipan cukai) kepada negeri-negeri dalam Persekutuan."
"Kalau kita boleh meminta Kerajaan Persekutuan supaya hasil cukai yang dikutip daripada Pulau Pinang dapat dipulangkan 20 peratus kepada negeri ini... katakan 20 peratus daripada RM8 bilion yang dikutip oleh LHDN, kita akan mendapat RM1.6 bilion,"

[205],beliau juga berkata

Kita mohon 20 peratus hasil cukai dipulangkan balik kepada negeri, jadi setiap tahun kita akan ada RM1 bilion lebih (hasil agihan cukai)

[206][207].

Tadbir urus sunting

Malaysia dan Bendera negeri di Putra Square, Putrajaya
sebuah Bangunan yang dimiliki oleh Dewan Undangan Negeri Sarawak

Sembilan negeri Melayu diketuai oleh seorang Raja turun-temurun selaku ketua negeri diiringi seorang Menteri Besar eksekutif sebagai ketua kerajaan yang bertanggungjawab politik. Raja-raja Johor, Kedah, Kelantan, Pahang, Perak, Selangor dan Terengganu bergelar Sultan. Ketua negeri terpilih Negeri Sembilan memegang satu-satunya gelaran Melayu Yang di-Pertuan Besar, manakala Raja Perlis sekadar bergelar Raja. Yang di-Pertuan Agong selaku ketua negara persekutuan dipilih (sebenarnya dikitarkan) di kalangan sembilan raja untuk sepenggal lima tahun. Bekas penempatan dan jajahan mahkota British iaitu Pulau Pinang, Melaka, Sabah dan Sarawak, setiap satunya diketuai seorang Gabenor pada nama lantikan persekutuan, iaitu Yang di-Pertua Negeri, diiringi Ketua Menteri sebagai ketua kerajaan eksekutif.

Setiap negeri bersistem perundangan ekadewan iaitu Dewan Undangan Negeri (DUN). Ahli-ahli DUN diundi dari kawasan pengundian satu ahli yang ditetapkan berasaskan kependudukan. Ketua Menteri lantikan Ketua Negeri biasanya merupakan pemimpin parti majoriti peringkat negeri. Satu penggal di DUN adalah lima tahun, melainkan perhimpunan dibubarkan awal oleh ketua negeri atas nasihat Ketua Menteri. Biasanya, DUN di Semenanjung Malaysia dibubarkan sempena pembubaran parlimen persekutuan, agar pilihan raya negeri diadakan serentak dengan pilihan raya parlimen. Namun demikian, ketua negeri memegang kuasa budi bicara bagi membubarkan DUN.

Setiap negeri menghantar dua wakil ke Dewan Negara, iaitu dewan pertuanan parlimen persekutuan.

Sebagai sebuah negara persekutuan, kerja tadbir urus Malaysia diagih-agihkan antara kerajaan persekutuan dan negeri. Tanggungjawab tertentu kerajaan-kerajaan persekutuan dan negeri disenaraikan dalam Jadual Kesembilan Perlembagaan Malaysia. Secara teori, mana-mana perihal yang tidak ditentukan dalam Jadual Kesembilan boleh digubal undang-undang di peringkat negeri. Namun, pakar undang-undang mengibaratkan hal sebegini sebagai (pauper's bequest) skop perihal yang begitu luas dalam Jadual Kesembilan. Mahkamah secara amnya mengutamakan tafsiran luas mengenai isi kandungan Jadual Kesembilan, maka mengurangkan bilangan hal-hal yang mungkin belum diliputi. Jadual Kesembilan jelas menyenaraikan hal-hal berikut yang boleh digubal oleh undang-undang negeri: pegangan tanah, agama Islam dan kerajaan tempatan.[208] Sabah dan Sarawak mempunyai kuasa tambahan sebagai sebahagian terma-terma penyertaan Malaysia, seperti kawalan imigrasi.

Parlimen Malaysia dibenarkan menggubal undang-undang tanah, agama Islam dan kerajaan tempatan untuk memastikan keseragaman undang-undang antara semua negeri, ataupun atas permintaan DUN berkenaan. Undang-undang yang dipersoalkan juga mesti diluluskan oleh DUN, kecuali bagi perihal berkenaan undang-undang tanah tertentu. Perihal bukan Islam yang berada dalam skop negeri boleh juga digubal undang-undang di peringkat persektuan untuk tujuan mematuhi kewajipan perjanjian Malaysia.[209]

Pemerintahan (versi lain) sunting

Pemerintahan negeri dibahagikan antara kerajaan pusat dan kerajaan negeri, sementara wilayah persekutuan secara langsung ditadbir oleh kerajaan persekutuan.[210] Tanggungjawab khusus kerajaan pusat dan negeri disenaraikan dalam Jadual Kesembilan Perlembagaan Malaysia. Secara teorinya, setiap perkara yang tidak dinyatakan dalam Jadual Kesembilan dapat diundangkan oleh masing-masing negara. Walau bagaimanapun, para sarjana undang-undang pada awamnya menganggap ini sebagai "pewarisan orang miskin" kerana ruang lingkup besar pada perkara yang disenaraikan dalam Jadual Kesembilan. mahkamah sendiri secara amnya memilih penafsiran yang luas mengenai bahasa Jadual Kesembilan, sehingga menghadkan jumlah kemungkinan subjek yang tidak dilindungi. Jadual Kesembilan secara khusus menyenaraikan perkara-perkara berikut sebagai perkara yang hanya dapat diundangkan oleh negara: penguasaan tanah, agama Islam, dan pemerintah daerah.[211][212]

Sembilan negeri semenanjung, berdasarkan sejarah kerajaan Melayu, dikenali sebagai negeri-negeri Melayu. Setiap negeri Melayu mempunyai pemerintah turun-temurun sebagai ketua negara dan seorang eksekutif Ketua Menteri atau "Menteri Besar" sebagai ketua kerajaan yang bertanggungjawab secara politik. Raja-raja di negeri Johor, Kedah, Kelantan, Pahang, Negeri Perak, Selangor dan Terengganu diberi gelaran dan digayakan sebagai Sultan. penguasa elektif di Negeri Sembilan memegang gelaran Yang di-Pertuan Besar, sedangkan penguasa di Perlis diberi gelaran Raja. Ketua negara persekutuan, Yang di-Pertuan Agong (biasanya disebut sebagai King dalam bahasa Inggeris) terpilih (de facto diputar) antara sembilan pemerintah untuk menjalani penggal 5 tahun.[213][214] Bekas penempatan dan jajahan mahkota British di negeri Pulau Pinang dan negeri Melaka (kedua-dua semenanjung) serta wilayah Sabah dan wilayah Sarawak (kedua-duanya di Borneo) masing-masing mempunyai Gabenor bergelar yang (digayakan sebagai Yang di-Pertua Negeri) yang dilantik oleh Yang di-Pertuan Agong dan Ketua Menteri eksekutif atau Ketua Menteri.

Sabah dan Sarawak mempunyai kuasa tambahan terhadap kawalan imigresen mereka sebagai sebahagian daripada Perjanjian 20 Perkara Sabah dan Perjanjian 18 Perkara Sarawak yang disusun oleh masing-masing negeri, ketika mereka, bersama-sama dengan Persekutuan Tanah Melayu dan Singapura, membentuk persekutuan Malaysia. Mereka mempunyai polisi dan kawalan imigresen yang berasingan dan status tempat tinggal yang unik.[215] Pasport diperlukan walaupun bagi warga Semenanjung untuk perjalanan antara wilayah di Malaysia Borneo dan negeri di Semenanjung Malaysia, atau antara kedua-dua wilayah dalam Malaysia Borneo, namun mereka yang melakukan lawatan sosial / perniagaan sehingga tiga bulan dibenarkan untuk menunjukkan MyKad atau sijil kelahiran dan dapatkan borang cetakan khas sebagai ganti pasport.

Setiap negeri memiliki badan perundangan unicameral yang disebut Dewan Undangan Negeri (DUN). Anggota DUN dipilih dari kawasan pilihan raya tunggal berdasarkan jumlah penduduk. Pemimpin negeri dengan parti majoriti di DUN biasanya dilantik sebagai Ketua Menteri oleh Raja atau Gabenor. Jangka masa anggota DUN ialah lima tahun kecuali jika dewan dibubarkan lebih awal oleh Raja atau Gabenor atas nasihat Ketua Menteri. Biasanya, DUN negeri-negeri di Semenanjung Malaysia dibubarkan bersamaan dengan pembubaran parlimen persekutuan, agar pilihan raya negeri berjalan serentak dengan pilihan raya parlimen. Walau bagaimanapun, Raja dan Gabenor mempunyai kuasa budi bicara dalam menolak persetujuan untuk membubarkan DUN. Setiap negeri menghantar dua senator yang dipilih oleh DUN ke Dewan Negara (Senat), majelis tinggi parlimen persekutuan.

Parlimen Malaysia dibenarkan untuk membuat perundangan mengenai masalah tanah, agama Islam dan pemerintah daerah untuk menetapkan undang-undang yang seragam antara negeri-negeri yang berlainan, atau atas permintaan dewan undangan negeri yang bersangkutan. Undang-undang yang dimaksud juga harus disahkan oleh DUN juga, kecuali dalam hal-hal yang berkaitan dengan undang-undang tanah tertentu. Isu-isu bukan Islam yang berada di bawah bidang kuasa negeri juga boleh diundangkan di peringkat persekutuan untuk tujuan mematuhi kewajiban perjanjian Malaysia.[216] Setiap negeri kemudian dibahagikan kepada Daerah, yang kemudian dibahagikan kepada Mukim. Di daerah Sabah dan Sarawak dikelompokkan ke dalam "Bahagian".[217]

3 wilayah persekutuan dibentuk untuk tujuan yang berbeza: Kuala Lumpur ialah ibu negara, Putrajaya ialah pusat pentadbiran kerajaan persekutuan, dan Labuan berfungsi sebagai pusat kewangan luar pesisir. Kuala Lumpur dan Putrajaya diserahkan dari Negeri Selangor, sementara Labuan diserahkan dari Negeri (sekarang Wilayah) Sabah. Wilayah-wilayah persekutuan tersebut berada di bawah bidang kuasa Kementerian Wilayah Persekutuan, dan Parlimen Malaysia membuat perundangan mengenai semua perkara yang berkaitan dengan wilayah persekutuan tersebut. Setiap wilayah persekutuan memilih perwakilan dari konstituensi anggota tunggal yang diambil berdasarkan populasi ke Dewan Rakyat (Dewan Perwakilan) di Parlimen. Yang di-Pertuan Agong melantik senator untuk mewakili wilayah-wilayah persekutuan di Dewan Negara; Kuala Lumpur mempunyai dua senator, sementara Putrajaya dan Labuan masing-masing mempunyai satu senator.

Kerajaan tempatan untuk wilayah persekutuan tersebut berbeza-beza: Kuala Lumpur ditadbir oleh Dewan Bandaraya Kuala Lumpur (Dewan Bandaraya Kuala Lumpur; DBKL), diketuai oleh seorang datuk bandar yang dilantik, sementara itu Putrajaya ditadbir oleh Perbadanan Putrajaya (Perbadanan Putrajaya) dan Labuan ditadbir oleh Perbadanan Labuan (Perbadanan Labuan); setiap syarikat diketuai oleh seorang ketua.

Sabah dan Sarawak sunting

Wilayah-wilayah (sebelum ini Negeri-negeri) Sabah dan Sarawak bergabung dengan negeri-negeri yang ada pada Persekutuan Tanah Melayu dan Singapura, mengikut Perjanjian Malaysia pada tahun 1963 untuk membentuk sebuah negara yang merdeka iaitu Malaysia.[218] Perwakilan dari Sabah dan Sarawak menuntut tahap autonomi yang lebih tinggi sebagai sebahagian daripada tawar-menawar yang termasuk dalam Perjanjian 20 Perkara Sabah dan Perjanjian 18 Perkara Sarawak masing-masing. Telah juga dinyatakan bahawa Sabah dan Sarawak mempunyai status yang sama dengan Tanah Melayu secara keseluruhan, namun Perlembagaan Malaysia telah menyenaraikan kedua-dua entiti ini sebagai hanya 2 dari 13 negeri Malaysia,[219] mencadangkan status yang setara dengan negeri-negeri di Tanah Melayu. walau bagaimanapun Sabah dan Sarawak masih mempunyai tahap autonomi yang lebih tinggi berbanding dengan negeri-negeri di semenanjung pada kawasan, seperti imigresen, beberapa kawalan terhadap hasil negeri dan kuasa perundangan terhadap tanah dan pemerintah tempatan.[220]

Galeri peta Malaysia sunting

Wilayah-wilayah berkaitan sunting

Rencana utama: Singapura di Malaysia

Singapura dan Brunei sunting

Singapura adalah sebuah negara dalam Malaysia dari pembentukan Malaysia pada Tarikh 16 September 1963 sehingga Dikeluarkan dari Persekutuan pada Tarikh 9 Ogos 1965. Semasa Singapura di Malaysia, Singapura memiliki otonomi di bidang pendidikan dan buruh dan merupakan negeri terkecil di Malaysia berdasarkan saiz keluasan daratan.[221]

Brunei dijemput untuk bergabung dengan Persekutuan tetapi memutuskan untuk tidak bergabung pada akhirnya kerana beberapa isu, seperti status Sultan Brunei di Malaysia, pembahagian minyak Brunei (Royalti) , dan tekanan dari kumpulan pembangkang yang membuat Pemberontakan Brunei.

Lihat juga sunting

Lihat Juga Ini sunting

Catatan sunting

  1. ↑  Kod MY10 tidak digunakan dalam FIPS 10-4 tetapi pernah digunakan untuk FIPS 10-3[222] (for Sabah)
  2. ↑  Wilayah bernama bahasa rasmi dalam kedua-dua senarai kod FIPS 10-4 dan ISO 3166-2:MY[223]
  3. ↑  Wilayah Persekutuan bertakrif wilayah Kuala Lumpur dan Putrajaya. Digunakan oleh FIPS sahaja

Rujukan sunting

  1. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. iv. Dicapai pada 2011-01-24.
  2. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. 27. Dicapai pada 2011-01-24.
  3. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. 27. Dicapai pada 2011-01-24.
  4. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. iv. Dicapai pada 2011-01-24.
  5. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. 27. Dicapai pada 2011-01-24.
  6. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. 27. Dicapai pada 2011-01-24.
  7. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. iv. Dicapai pada 2011-01-24.
  8. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. 27. Dicapai pada 2011-01-24.
  9. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. 27. Dicapai pada 2011-01-24.
  10. ^ name="pmr.penerangan.gov.my"
  11. ^ "Population of States from Ministry of Statistics". Ministry of Statistics , Malaysia. 2019. Dicapai pada 4 December 2019.
  12. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. 27. Diarkibkan daripada yang asal pada 27 Disember 2010. Dicapai pada 24 Januari 2011.
  13. ^ name="HDI"
  14. ^ "Subnational Human Development Index (2.1) [Malaysia]". Global Data Lab of Institute for Management Research, Radboud University. Dicapai pada 1 November 2020.
  15. ^ name="pmr.penerangan.gov.my"
  16. ^ name="2010 stats"
  17. ^ name="HDI"
  18. ^ BERNAMA (13 Januari 2023). "Sabah, Sarawak kini berstatus wilayah, bukan lagi negeri - Ahmad Zahid". www.astroawani.com. Astro Awani. Dicapai pada 19 Mei 2024. Kedudukan Sabah dan Sarawak dalam Malaysia bukan lagi berstatus negeri, sebaliknya, wilayah, kata Timbalan Perdana Menteri, Datuk Seri Ahmad Zahid Hamidi.
    Beliau yang juga Menteri Kemajuan Desa dan Wilayah berkata, pemindahan ibu kota Indonesia ke Kalimantan Timur menjadikan kedudukan wilayah Sabah dan Sarawak menjadi lebih strategik untuk dibangunkan sebagai kawasan pertumbuhan baharu.    (dalam bahasa Bahasa Melayu)
  19. ^ Shafik Ahmad (20 Januari 2023). "Negeri atau wilayah tidak jejas status Sabah, Sarawak dalam Malaysia". www.astroawani.com. Astro Awani. Dicapai pada 19 Mei 2024. Pewartaan istilah wilayah bagi Sabah dan Sarawak akan dipersembahkan kepada Majlis Raja-Raja Melayu untuk mendapatkan pandangan sewajarnya sebelum ia dikemukakan kepada jemaah menteri dan kabinet.
    Menjelaskan perkara itu, Perdana Menteri Datuk Seri Anwar Ibrahim berkata ia berdasarkan prinsip Perjanjian Malaysia 1963 (MA63) semasa pembentukan Malaysia melibatkan tiga entiti utama, Persekutuan Tanah Melayu, Sabah dan Sarawak.
    "Apa dia prinsip MA63 yang termeterai semasa penubuhan Malaysia antara Semenanjung Tanah Melayu, Sabah dan Sarawak", itulah istilah teknikal kedudukan negeri dan wilayah.    (dalam bahasa Bahasa Melayu)
  20. ^ https://www.how.com.vn/wiki/ms/Malaysia
  21. ^ https://www.britannica.com/place/Malaysia
  22. ^ name="am001"
  23. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  24. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  25. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  26. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  27. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  28. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  29. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  30. ^ name="tna"
  31. ^ "The National Archives DO 169/254 (Constitutional issues in respect of North Borneo and Sarawak on joining the federation)". The National Archives. 1961–1963. Dicapai pada 23 April 2015.CS1 maint: date format (link)
  32. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  33. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  34. ^ name="tna"
  35. ^ "The National Archives DO 169/254 (Constitutional issues in respect of North Borneo and Sarawak on joining the federation)". The National Archives. 1961–1963. Dicapai pada 23 April 2015.CS1 maint: date format (link)
  36. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  37. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  38. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/terma-wilayah-permulaan-terbaik-untuk-kembalikan-semangat-ma63-fadillah-292662
  39. ^ https://www.malaysianow.com/wacana/2021/04/11/makna-di-sebalik-istilah-wilayah-sarawak-dan-sabah/
  40. ^ https://www.bharian.com.my/berita/nasional/2021/04/806836/sabah-tetap-mahu-tuntutan-ma63-ditunaikan
  41. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/terma-wilayah-permulaan-terbaik-untuk-kembalikan-semangat-ma63-fadillah-292662
  42. ^ https://www.malaysianow.com/wacana/2021/04/11/makna-di-sebalik-istilah-wilayah-sarawak-dan-sabah/
  43. ^ https://www.sinarharian.com.my/article/131504/BERITA/Nasional/[DIKEMASKINI]-MA63-Semua-tuntutan-Sarawak-dinilai-secara-adil
  44. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/terma-wilayah-permulaan-terbaik-untuk-kembalikan-semangat-ma63-fadillah-292662
  45. ^ https://www.malaysianow.com/wacana/2021/04/11/makna-di-sebalik-istilah-wilayah-sarawak-dan-sabah/
  46. ^ name="am001"
  47. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  48. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  49. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  50. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  51. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  52. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  53. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  54. ^ name="am001"
  55. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  56. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  57. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  58. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  59. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  60. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  61. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  62. ^ name="am001"
  63. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  64. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  65. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  66. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  67. ^ http://studentsrepo.um.edu.my/835/5/BAB_2.pdf
  68. ^ http://studentsrepo.um.edu.my/835/5/BAB_2.pdf
  69. ^ http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/72e9ebe6-7a0f-4512-aa48-3da99d598525
  70. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  71. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  72. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  73. ^ name="am001"
  74. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  75. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  76. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  77. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  78. ^ name="Headrick2010"
  79. ^ . m/s. 63. Text "harvp" ignored (bantuan); Text "Headrick" ignored (bantuan); Text "2010" ignored (bantuan); Missing or empty |title= (bantuan)
  80. ^ https://web.archive.org/web/20180815091128/http://hids.arkib.gov.my/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/melaka-jatuh-ke-tangan-belanda/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print
  81. ^ http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/5005d886-9c27-421e-a22d-44fb5965350c
  82. ^ http://eresources.nlb.gov.sg/infopedia/articles/SIP_2013-07-19_162143.html
  83. ^ http://studentsrepo.um.edu.my/428/2/BAB1.pdf
  84. ^ https://web.archive.org/web/20180815131618/http://hids.arkib.gov.my/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/penubuhan-malayan-union/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print
  85. ^ http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/72e9ebe6-7a0f-4512-aa48-3da99d598525
  86. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  87. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  88. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  89. ^ name="am001"
  90. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  91. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  92. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  93. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  94. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  95. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  96. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  97. ^ name="am001"
  98. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  99. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  100. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  101. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  102. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  103. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  104. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  105. ^ name="am001"
  106. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  107. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  108. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  109. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  110. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  111. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  112. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  113. ^ name="am001"
  114. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  115. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  116. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  117. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  118. ^ https://perlisroyalty.perlis.gov.my/index.php/ms/sejarah/kewujudan-perlis
  119. ^ https://perlisroyalty.perlis.gov.my/index.php/ms/sejarah/institusi-beraja
  120. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  121. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  122. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  123. ^ name="am001"
  124. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  125. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  126. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  127. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  128. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  129. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  130. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  131. ^ name="am001"
  132. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  133. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  134. ^ https://web.archive.org/web/20121114081253/http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1963/35/pdfs/ukpga_19630035_en.pdf
  135. ^ name="Agreement relating to Malaysia"
  136. ^ the Governments of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, Federation of Malaya, North Borneo, Sarawak and Singapore (1963). Agreement relating to Malaysia between United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, Federation of Malaya, North Borneo, Sarawak and Singapore. m/s. 1. Unknown parameter |wslink= ignored (bantuan)
  137. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  138. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  139. ^ name="tna"
  140. ^ "The National Archives DO 169/254 (Constitutional issues in respect of North Borneo and Sarawak on joining the federation)". The National Archives. 1961–1963. Dicapai pada 23 April 2015.CS1 maint: date format (link)
  141. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  142. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  143. ^ name="am001"
  144. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  145. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  146. ^ https://web.archive.org/web/20121114081253/http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1963/35/pdfs/ukpga_19630035_en.pdf
  147. ^ name="Agreement relating to Malaysia"
  148. ^ Governments of United Kingdom of Great Britain; Northern Ireland, Federation of Malaya, North Borneo, Sarawak & Singapore (1963). Agreement relating to Malaysia between United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, Federation of Malaya, North Borneo, Sarawak and Singapore. m/s. 1. Unknown parameter |wslink= ignored (bantuan)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  149. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  150. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  151. ^ name="tna"
  152. ^ "The National Archives DO 169/254 (Constitutional issues in respect of North Borneo and Sarawak on joining the federation)". The National Archives. 1961–1963. Dicapai pada 23 April 2015.CS1 maint: date format (link)
  153. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  154. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  155. ^ name="am001"
  156. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  157. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  158. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  159. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  160. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  161. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  162. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  163. ^ name="am001"
  164. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  165. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  166. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  167. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  168. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  169. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  170. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  171. ^ http://www.britishpathe.com/video/malaya-celebrates
  172. ^ Stephanie Lee; Fatimah Zainal (16 September 2018). "Sabah, Sarawak to be restored as equal partners forming Malaysia, says Dr M". The Star. Dicapai pada 17 September 2018.
  173. ^ "Sabah, Sarawak to be restored as equal partners forming Malaysia, not just component states, says PM Mahathir". The Star/Asia News Network. The Straits Times. 16 September 2018. Diarkibkan daripada yang asal pada 17 September 2018. Dicapai pada 17 September 2018.
  174. ^ "Malaysia Agreement" (PDF). United Nations Treaty Collection. 1963. Dicapai pada 18 April 2019.
  175. ^ Adam Aziz (9 April 2019). "No two-thirds majority for Bill to make Sabah, Sarawak equal partners". The Edge Markets. Diarkibkan daripada yang asal pada 10 April 2019. Dicapai pada 10 April 2019.
  176. ^ Yiswaree Palansamy (9 April 2019). "Pakatan's Federal Constitution amendment on Sabah, Sarawak foiled". The Malay Mail. Diarkibkan daripada yang asal pada 10 April 2019. Dicapai pada 10 April 2019.
  177. ^ "Status of Sabah, Sarawak stays". Bernama. Daily Express. 10 April 2019. Diarkibkan daripada yang asal pada 10 April 2019. Dicapai pada 10 April 2019.
  178. ^ "MA63: Seven issues resolved, 14 need further discussion, says PM's Office". Bernama. The Malay Mail. 19 August 2019. Diarkibkan daripada yang asal pada 19 August 2019. Dicapai pada 22 August 2019.
  179. ^ "Seven MA63 issues resolved". Bernama. Daily Express. 20 August 2019. Diarkibkan daripada yang asal pada 20 August 2019. Dicapai pada 22 August 2019.
  180. ^ https://www.sinarharian.com.my/article/167762/BERITA/Nasional/Majlis-MA63-setuju-pindaan-status-Sabah-Sarawak-sebagai-rakan-sekutu
  181. ^ Pindaan Perlembagaan berkaitan MA63 diluluskan
  182. ^ "Abang Johari thanks Anwar-led federal govt for willing to cooperate with Sarawak in MA63 matters". www.malaymail.com (dalam bahasa Inggeris). Malay Mail (Malaysia). 26 Januari 2023. Dicapai pada 27 Januari 2023. Premier Datuk Patinggi Tan Sri Abang Johari Openg has expressed gratitude to the present federal government under the leadership of Prime Minister Datuk Seri Anwar Ibrahim for their willingness to cooperate with Sarawak in matters relating to the Malaysia Agreement 1963 (MA63).
  183. ^ PM Anwar Resolving MA63
  184. ^ JUDE TOYAT (26 Januari 2023). "Abg Jo thanks Anwar-led federal govt for willing to cooperate with Sarawak in MA63 matters". www.theborneopost.com (dalam bahasa Inggeris). The Borneo Post (Malaysia). Dicapai pada 27 Januari 2023. Premier Datuk Patinggi Tan Sri Abang Johari Tun Openg has expressed gratitude to the present federal government under the leadership of Prime Minister Datuk Seri Anwar Ibrahim for their willingness to cooperate with Sarawak in matters relating to the Malaysia Agreement 1963 (MA63).
  185. ^ STEPHANIE LEE (10 Januari 2023). "Hajiji: New State Bills for gas supply, state energy commission will help drum up revenue for Sabah". www.thestar.com.my (dalam bahasa Inggeris). The Star (Malaysia). Dicapai pada 27 Januari 2023. Chief Minister Datuk Seri Hajiji Noor tabled the bill before 43 state assemblymen in the special sitting held.
  186. ^ Isu MA63 lulus di fasa Perbincangan, dan kini dalam Fasa Pelaksanaan
  187. ^ Izwan Abdullah (20 Januari 2023). "Sabah yakin kepemimpinan PM selesai isu tertunggak MA63". www.bharian.com.my. Berita Harian (Malaysia). Dicapai pada 27 Januari 2023. "Kita berharap dapat bekerjasama dengan Kerajaan Persekutuan bagi memastikan semua tuntutan kita diselesaikan sepenuhnya," katanya dalam satu kenyataan selepas menghadiri mesyuarat Majlis Tindakan Pelaksanaan MA63 (MTPMA63) di Kuching, Sarawak, hari ini.(dalam bahasa Bahasa Melayu)
  188. ^ Malay Mail (25 Januari 2023). "Sarawak premier confident PM Anwar will resolve MA63 issues". www.theborneopost.com (dalam bahasa Inggeris). The Borneo Post (Malaysia). Dicapai pada 27 Januari 2023. Sarawak Premier Tan Sri Abang Johari Openg today said that he is confident Prime Minister Datuk Seri Anwar Ibrahim will do his best to fulfill matters relating to the Malaysia Agreement 1963 (MA63) as requested by Sarawak and Sabah.
  189. ^ COWEN LINCH (20 Januari 2023). "Geran khas tahunan kepada Sarawak, Sabah dinaikkan". www.utusan.com.my. Utusan Malaysia (Malaysia). Dicapai pada 27 Januari 2023. Pada peringkat awal, katanya, Kerajaan Persekutuan akan meningkatkan pemberian kepada RM300 juta untuk Sarawak dan RM260 juta untuk Sabah.(dalam bahasa Bahasa Melayu)
  190. ^ Izwan Abdullah (13 Julai 2023). "Tuntutan 40 peratus hasil Sabah diteruskan". bharian.com.my. Berita Harian (Malaysia). Dicapai pada 29 Mei 2024. Kerajaan Sabah mengulangi pendiriannya untuk meneruskan tuntutan 40 peratus hasil negeri daripada Kerajaan Persekutuan meskipun menerima pemberian khas RM125.6 juta pada tahun ini.
    Pembantu Menteri kepada Ketua Menteri Sabah, Datuk Nizam Abu Bakar Titingan, berkata perkara itu sudah dijelaskan berulang kali oleh Ketua Menteri, Datuk Seri Hajiji Noor.
    Katanya, tuntutan 40 peratus hasil yang dikutip Kerajaan Persekutuan di Sabah itu terus disuarakan menerusi rundingan tuntutan hak Perjanjian Malaysia 1963 (MA63).
    Beliau berkata, Ketua Menteri tidak akan mengelirukan rakyat negeri ini mengenai tuntutan 40 peratus itu yang didakwa pemimpin pembangkang sudah diganti dengan pemberian khas kepada Sabah.    (dalam bahasa Bahasa Melayu)
  191. ^ BERNAMA (9 September 2023). "Formula pemberian 40 peratus hasil Sabah dimuktamad Julai 2024 - Ewon". www.astroawani.com. Astro Awani (Malaysia). Dicapai pada 29 Mei 2024. Kerajaan Persekutuan bersetuju memuktamadkan pelaksanaan formula 40 peratus pemberian hasil Sabah menjelang Julai tahun depan, kata Presiden Pertubuhan Kinabalu Progresif Bersatu (UPKO) Datuk Ewon Benedick.
    Ewon, yang juga Menteri Pembangunan Usahawan dan Koperasi, berkata perkara itu dapat dicapai menerusi penyertaan pemimpin Sabah dalam Jawatankuasa Teknikal Perjanjian Malaysia 1963 (MA63).
    "Ini telah diputuskan dalam Jawatankuasa Teknikal MA63 yang dipengerusikan Timbalan Perdana Menteri (Datuk Seri Fadillah Yusof). Saya juga adalah sebahagian daripada anggota dan keputusan mesyuarat menyatakan dalam tempoh satu tahun ini, kita perlu memuktamadkan mekanisme pelaksanaan 40 peratus itu."    (dalam bahasa Bahasa Melayu)
  192. ^ Liliana Ivan (24 Januari 2024). "Surat Rasmi Tuntutan 40 Peratus Hasil Sabah Sudah Dikemukakan Kepada Kerajaan Persekutuan – Masidi". sabahnews.com.my. Sabah News (Malaysia). Dicapai pada 29 Mei 2024. kerajaan Sabah sudah mengemukakan surat tuntutan kepada Kerajaan Persekutuan berhubung isu pengembalian semula 40 peratus hasil bersih Sabah yang terkandung dalam Perjanjian Malaysia 1963 (MA63).
    Menteri Kewangan Sabah, Datuk Seri Masidi Manjun berkata, surat tersebut sudah pun diserahkan sejak 10 Jun 2022.
    "DI SINI KITA TIADA ISU MEKANISME, ISU SEBENAR ADALAH BILA NAK DI BAYAR DAN BILA MEREKA BENAR-BENAR MAHU BAYAR, MEREKA AKAN BERI KITA DATA DAN STATISTIK YANG KITA MINTA SUPAYA KITA BOLEH KIRA JUMLAH YANG KITA TUNTUT."    (dalam bahasa Bahasa Melayu)
  193. ^ BERNAMA (29 Mei 2024). "SABAH BAKAL KEMUKA SECARA RASMI TUNTUTAN 40 PERATUS HASIL KEPADA PERSEKUTUAN - JEFFREY". www.bernama.com. BERNAMA Radio (Malaysia). Dicapai pada 29 Mei 2024. Kerajaan Sabah akan mengemukakan tuntutan secara rasmi kepada kerajaan Persekutuan bagi pengembalian 40 peratus hasil bersih negeri itu berdasarkan Perlembangaan Persekutuan dan Perjanjian Malaysia 1963 (MA63).(dalam bahasa Bahasa Melayu)
  194. ^ editor02 (29 Mei 2024). "Sabah bakal kemuka secara rasmi tuntutan 40 peratus hasil kepada Persekutuan – Jeffrey". sabahmedia.com. Sabah Media (Malaysia). Dicapai pada 29 Mei 2024. Jeffrey yang juga Menteri Pertanian, Perikanan dan Industri Makanan negeri berkata walaupun penyelesaian isu berkenaan menjangkau tempoh setahun pada 18 Julai ini, terdapat isu berbangkit gagal diselesaikan hingga kini.
    Beliau yang telah menghadiri mesyuarat jawatankuasa itu baru-baru ini berkata dalam mesyuarat tersebut, Sabah telah menjelaskan pendirian berkenaan malah sebelum ini telah lapan kali meminta data berkaitan tanpa maklum balas daripada kerajaan Persekutuan.
    "Kami telah meminta data itu secara rasmi (daripada kerajaan Persekutuan) kerana kita tidak ada data berkenaan. Mereka telah kumpul (data) tetapi tidak beritahu kami, jadi kami mahu tahu daripada mereka. Disebabkan mereka tidak beri, kini kami mengambil inisiatif untuk melakukannya (tuntut daripada kerajaan Persekutuan)".    CS1 maint: extra text: authors list (link)(dalam bahasa Bahasa Melayu)
  195. ^ BERNAMA (29 Mei 2024). "Sabah bakal kemuka tuntutan 40 peratus hasil secara rasmi". www.malaysiakini.com. Malaysia Kini (Malaysia). Dicapai pada 29 Mei 2024. Timbalan Ketua Menteri I Dr Jeffrey Kitingan berkata tuntutan itu akan dibawa ke mesyuarat kabinet Sabah akan datang untuk disemak dan diluluskan sebelum dibawa ke Putrajaya.
    "Ia bagi membolehkan fakta, asas dan jumlah ini diserahkan kepada Jawatankuasa Teknikal MA63 untuk disemak kerajaan Persekutuan."
    "Kita harap akan ada keputusan sebelum atau pada 18 Julai ini," katanya pada sidang media sempena Pesta Kaamatan di Persatuan Kebudayaan Kadazandusun (KDCA) di Penampang hari ini."    (dalam bahasa Bahasa Melayu)
  196. ^ SANDRA SOKIAL (29 Mei 2024). "Sabah Government calculates 40% net revenue entitlement due to delayed response from Putrajaya, says Kitingan". www.thestar.com.my (dalam bahasa Inggeris). The Star (Malaysia). Dicapai pada 30 Mei 2024. The Sabah government took the initiative to calculate its 40% net revenue entitlement to compensate for the delayed response from the Federal Government.
    Describing the figures as "good", Deputy Chief Minister I Datuk Seri Dr Jeffrey Kitingan said the proposed facts and figures are pending review and endorsement from the Sabah Cabinet.
  197. ^ Malay Mail (31 Mei 2024). "PM Anwar says Putrajaya has given Sabah more funds than 40 pct sought for in court". www.theborneopost.com (dalam bahasa Inggeris). The Borneo Post (Malaysia). Dicapai pada 31 Mei 2024. Sabah’s RM16 billion federal allocation for this year surpasses the 40 per cent in revenue the state government is claiming from Putrajaya through the courts, Prime Minister Datuk Seri Anwar Ibrahim said today.
    He also said his Madani government has done more to resolve many outstanding issues concerning the Malaysia Agreement 1963 (MA63) in the last one and a half years since he became prime minister, compared to those who had been in power for the past decade.
    "When I became prime minister in 2022, we gave Sabah RM12.9 billion. In 2024, I added another RM4 billion, so it’s RM16 billion for the people of Sabah."
    "So those who have been saying the federal government haven’t done anything and haven’t fulfilled the 40 per cent, I have given RM16 billion, far more than the 40 per cent being claimed," he said in his speech at the closing ceremony of the state-level Kaamatan festival at the Kadazandusun Cultural Association building here.
  198. ^ DURIE RAINER FONG & STEPHANIE LEE (31 Mei 2024). "Putrajaya will ensure Sabah's MA63 rights are restored, says Anwar". www.thestar.com.my (dalam bahasa Inggeris). The Star (Malaysia). Dicapai pada 31 Mei 2024. Sabah will get its rightful due as enshrined under the Malaysia Agreement 1963 (MA63) once the state and Federal governments are ready, says Prime Minister Datuk Seri Anwar Ibrahim.
    The restoration of these rights has to be done in phases and the work is ongoing, he said when closing the Kaamatan festival in Penampang near here on Friday (May 31).
    He urged leaders not to constantly dispute what the government is doing because he has to field questions and complaints from many parties.
    "I have no problem at all fulfilling what is promised under MA63 but one thing I ask is, do not question the government."
    "This is because I have to respond to attacks in Parliament as, according to some MPs, the allocations given to Sabah and Sarawak are too high."
    "It may be high but I answered that this is needed because of poverty and road conditions," Anwar said.
    The current focus was to end poverty and provide better infrastructure and healthcare to the people while handling claims from not only Sabah and Sarawak but other states too.
    "Even Kelantan and Terengganu are now asking for 20% so we have to see about that," he said, adding that the Federal Government would never leave Sabah and Sarawak out.
  199. ^ BERNAMA (31 Mei 2024). "PM ANWAR GIVES ASSURANCE TO RESOLVE MA63 ISSUES WITHOUT FURTHER DELAYS". www.bernama.com (dalam bahasa Inggeris). BERNAMA (Malaysia). Dicapai pada 31 Mei 2024. Anwar said the federal government undr his leadership has no problem at all to fulfill what was promised in MA63 as soon as the Sabah government is ready in all related matters such as the handover of Sabah Electricity Sdn Bhd (SESB) ownership to the state government.
  200. ^ editor02 (31 Mei 2024). "PM tidak ada masalah tunai MA63, tidak mahu tertangguh". sabahmedia.com. Sabah Media (Malaysia). Dicapai pada 1 Jun 2024. Perdana Menteri Datuk Seri Anwar Ibrahim tidak ada masalah sama sekali untuk tunaikan apa yang ada dalam Perjanjian Malaysia 1963 (MA63).
    Beliau turut memberi jaminan untuk segera menyelesaikan mana-mana perkara disepakati antara Kerajaan Persekutuan dan Sabah dan tidak mahu tertangguh lagi.
    Berikutan itu, Timbalan Perdana Menteri Datuk Seri Fadillah Yusof telah diarahkan mempengerusikan Majlis Tindakan MA63 sebagai platform untuk menyertai perkara berkaitan.
    Dalam tempoh satu tahun, Tan Sri Pairin (Kitingan) lebih senior, dia lebih lama ikuti puluh tahun buat tuntutan dan perbincangan.    CS1 maint: extra text: authors list (link)(dalam bahasa Bahasa Melayu)
  201. ^ Julia Chan (1 Jun 2024). "Amid court suit, lawyer says PM Anwar's 'given more than 40pc' remark insulting to Sabahans". www.msn.com (dalam bahasa Inggeris). Microsoft Start News. Dicapai pada 1 Jun 2024. A former president of the Sabah Law Society (SLS) said Prime Minister Datuk Seri Anwar Ibrahim’s remarks yesterday concerning the state’s right to 40 per cent of revenue is inappropriate and insulting to Sabahans, even as the state government is engaged in a lawsuit against the federal government.
  202. ^ MARIAH DOKSIL (1 Jun 2024). "40 pct demand: Was Anwar ill-advised? – Jeffrey". www.theborneopost.com (dalam bahasa Inggeris). The Borneo Post (Malaysia). Dicapai pada 1 Jun 2024. Deputy Chief Minister I Datuk Seri Jeffrey Kitingan said federal allocation for Sabah this year is only RM6.2 billion, not RM16 billion as mentioned by Prime Minister Datuk Seri Anwar Ibrahim.
    Even if all projects from the government added here and there, Jeffrey said the RM16 billion figure is not the correct number of federal’s annual allocation for the state.
    "As far as I remember, what was given to Sabah was only RM6.2 billion this year. If is indeed way below the 40 per cent. The 40 per cent is the federal government’s obligation to return to Sabah."
  203. ^ FMT Reporters (1 Jun 2024). "Work out how to calculate Sabah revenue share, says Salleh". www.msn.com (dalam bahasa Inggeris). Microsoft Start News. Dicapai pada 1 Jun 2024. Prominent Sabah leader Salleh Said Keruak, a former chief minister, has urged federal government officials to "sit down and work out a mechanism" for calculating the amount of the special grant due to Sabah.
    He said today that the push by Sabahans for a share of its net tax revenue had nothing to do with the amount but with what was stipulated in the Federal Constitution.
    "Does the Federal Government agree with the formula?" he said. "If they do agree, then they should sit down and work out a mechanism of calculating the amount."
  204. ^ FMT Reporters (1 Jun 2024). "40% Sabah entitlement must be given as special grant, says ex-SLS president". www.msn.com (dalam bahasa Inggeris). Microsoft Start News. Dicapai pada 1 Jun 2024. The federal government must honour its commitments under the Malaysia Agreement 1963 (MA63) and ensure that Sabah receives its full 40% net revenue entitlement as a special grant, former Sabah Law Society (SLS) president Roger Chin said.
    He said this grant should be free from federal oversight, allowing Sabah to exercise its financial autonomy fully.
  205. ^ Siti Aminah Mohd Yusof (29 Mei 2024). "Pulau Pinang minta Kerajaan Persekutuan pulangkan 20 peratus hasil kutipan cukai". bharian.com.my. Berita Harian (Malaysia). Dicapai pada 29 Mei 2024. Kerajaan Persekutuan diminta mengkaji semula sistem pengagihan hasil cukai kepada negeri-negeri, termasuk mengembalikan 20 peratus wang terbabit yang dikutip daripada Pulau Pinang.
    Ketua Menteri, Chow Kon Yeow, menjelaskan ia akan memberi ruang amat besar kepada kerajaan negeri untuk melaksanakan program dan projek pembangunan secara lebih berkesan, khususnya bagi kepentingan rakyat Pulau Pinang.    (dalam bahasa Bahasa Melayu)
  206. ^ SAFINA RAMLI (29 Mei 2024). "Pulau Pinang mohon Kerajaan Pusat kembalikan 20 peratus hasil kutipan cukai". www.kosmo.com.my. Kosmo (Malaysia). Dicapai pada 29 Mei 2024. Ketua Menteri, Chow Kon Yeow berkata, sekiranya Kerajaan Pusat memulangkan semula hasil cukai dengan kadar yang dipohon itu, setiap tahun Pulau Pinang akan memperoleh sekurang-kurangnya RM1 billion hasil cukai dan ia boleh membantu merancakkan pembangunan negeri itu.
    "Kita perlu kaji semula sistem pengagihan (cukai) kepada negeri-negeri dalam Persekutuan, kalau boleh kita minta daripada Pusat hasil cukai yang dikutip sekiranya dapat dipulangkan kepada negeri, agihan menerusi projek-projek itu lain ceritanya."
    "Kita mohon 20 peratus hasil cukai dipulangkan balik kepada negeri, jadi setiap tahun kita akan ada RM1 bilion lebih (hasil agihan cukai),” katanya dalam sidang Dewan Undangan Negeri (DUN) Pulau Pinang, di sini hari ini."    (dalam bahasa Bahasa Melayu)
  207. ^ BY (1 Jun 2024). "Penang wants 20% tax share to fuel economy". www.msn.com (dalam bahasa Inggeris). Microsoft Start News. Dicapai pada 1 Jun 2024. Chief Minister Chow Kon Yeow asked to review the Federal Government’s allocation system for the money to be used for various programmes and projects to further boost development in Penang.
    “If the state can receive 20% of the tax collected, this would mean an additional allocation of more than RM1bil annually,” he said at the Penang Legislative Assembly sitting in Lebuh Light.
  208. ^ Wu, Min Aun & Hickling, R. H. (2003). Hickling's Malaysian Public Law, pp. 64–65. Petaling Jaya: Pearson Malaysia. ISBN 983-74-2518-0.
  209. ^ Wu & Hickling, pp. 65–66.
  210. ^ "Federal Territories and State Governments". Malaysia.gov.my. Diarkibkan daripada yang asal pada 11 Mei 2011. Dicapai pada 21 September 2010.
  211. ^ name="public law"
  212. ^ Wu, Min Aun & Hickling, R. H. (2003). Hickling's Malaysian Public Law, pp. 64–66. Petaling Jaya: Pearson Malaysia. ISBN 983-74-2518-0.
  213. ^ name="state.gov"
  214. ^ "Malaysia". State.gov. 14 July 2010. Dicapai pada 14 September 2010.
  215. ^ "NRD: 'H' indicates holder is a Sabahan | Daily Express Newspaper Online, Sabah, Malaysia". Dailyexpress.com.my. 5 Jun 2010. Diarkibkan daripada yang asal pada 21 Jun 2011. Dicapai pada 14 September 2010.
  216. ^ name="public law"
  217. ^ "Malaysia Districts". Statoids.com. Dicapai pada 3 November 2010.
  218. ^ Shad Saleem Faruqi (8 September 2010). "From Malaya to Malaysia". The Star (Malaysia). Diarkibkan daripada yang asal pada 19 February 2013. Dicapai pada 25 April 2012.
  219. ^ name="thestar"
  220. ^ name="thestar"
  221. ^ "Government Gazette". State of Singapore. Extraordinary. (G.N. 55). (1962, August 17). Singapore: [s.n.], p. 1093. (Call No.: RCLOS 959.57 SGG). Retrieved August 27, 2016.
  222. ^ USAid Geocode
  223. ^ MaxMind GeoIP

Pautan luar sunting

Diambil daripada "https:https://www.how.com.vn/wiki/index.php?lang=ms&q=Negeri_dan_Wilayah_Persekutuan_di_Malaysia&oldid=6210944"
🔥 Top keywords: Aku Bukan UstazahLaman UtamaErysha EmyraKhas:CariCinta Untuk Sekali LagiHari GawaiNoniswaraUnduk Ngadau 2024Qistina KhaledHusna MustaffaTadau KaamatanMK K-CliqueCliff UmarUnduk NgadauHaneesya HaneeShaza BaeKhilaf Yang TertulisHazeman HuzirZahiril AdzimPeribahasa MelayuYang di-Pertuan AgongBunga SaljuNabi Muhammad SAWSultan Ibrahim ibni Sultan IskandarSlot AkasiaInna lillahi wa inna ilaihi raji'unKhas:Perubahan terkiniMeerqeenSolatShera AiyobMandi wajibSultan Iskandar ibni Sultan IsmailSenarai peribahasa (A–M)Fikhree BakarAgak LaenMalaysiaPlat pendaftaran kenderaan MalaysiaTV3Senarai filem Malaysia berdasarkan kutipan tertinggi