Дудар

Көбіне тілімізде «бас» сөзімен тіркесе «дудар бас» қалпында айтылып, ұйысқан, сабалақтанған, бұйраланған, үрпиген шаш мағыналарын білдіреді. «Көп ұзамай есіктен жеңіл киімді, дудар бас Иса көрінді» (Баязитов).

Сөз төркіні түркі тілдері деп анық, ашық айта аламыз. Және бұл пікірімізді түркі тілдерін түгел шарламай-ақ, бір ғана түркі тілі дерегімен ғана дәлелдеуге болады. Мысалы, хакас тілінде: тугдүр — жүндес, сабалақ, үрпек мағыналарын береді.

«Тугдүр» сөзінің түбірі, көптеген түркі тілдеріне ортақ «түк» екендігіне де дауласу қиын болар. Хакас тілінде де «түк» тұлғасы қазақ тіліндегі «түкпен» мағыналас. Әрине, кейбір түркі тілдерінде дыбыртық ауытқулар жоқ емес (якутша — түү т. б.). Хакас тілінде «түк» түбіріне -дүр қосымшасы қосылып, «түктіқ» молдығын, көптігін білдіріп тұр. Демек, «тугдүр» — қазақ тіліндегі «түкті» тұлғасымен мағыналас. Алғаш түркі тілдеріне ортақ «түкдүр» сол қалыптасқан күйінде, қазақ тілінде де сақталған. Алайда қазақ тілі аздап өзгерістер енгізу нәтижесінде «дудар» тұлғасына дейін жеткен: түгдүр => дүгдүр => ду (г) дур => дудур => дудар.^[1]