ფერმიუმი

ფერმიუმი, ₁₀₀Fm
ზოგადი თვისებები
მასური რიცხვი	257
ფერმიუმი პერიოდულ სისტემაში
	აინშტაინიუმი ← ფერმიუმი → მენდელევიუმი
ატომური ნომერი (Z)	100
პერიოდი	7 პერიოდი
ბლოკი	f-ბლოკი
ელექტრონული კონფიგურაცია	[Rn] 5f12 7s2
ელექტრონი გარსზე	2, 8, 18, 32, 30, 8, 2
	ელემენტის ატომის სქემა;
ფიზიკური თვისებები
აგრეგეგატული მდგომ. ნსპ-ში	მყარი სხეული
დნობის; ტემპერატურა	1527 °C (1800 K, 2781 °F)
სიმკვრივე (ო.ტ.)	9.7 გ/სმ3
ატომის თვისებები
ჟანგვის ხარისხი	+2, +3
ელექტროდული პოტენციალი	Fm←Fm3+ −1,96 ვ; Fm←Fm2+ −2,37 ვ
ელექტროუარყოფითობა	პოლინგის სკალა: 1,3
იონიზაციის ენერგია	1: 629 კჯ/მოლ ; ;
სხვა თვისებები
ბუნებაში გვხვდება	სინთეზირების შედეგად
მესრის სტრუქტურა	კუბური წახნაგცენტრირებული
მაგნეტიზმი	პარამაგნეტიკი
CAS ნომერი	7440-72-4
ისტორია
აღმომჩენია	ლოურენსის ბერკლის ნაციონალური ლაბორატორია (1953)
ფერმიუმის მთავარი იზოტოპები
α	248Cf
α	249Cf
α	251Cf
სდ	–
	ფერმიუმი ვიკისაწყობში •

ფერმიუმი

100Fm

[257]

5f¹² 7s²

ფერმიუმი^[1]^[2] (ლათ. Fermium; ქიმიური სიმბოლო — ${\ce {Fm}}$ ) — ელემენტთა პერიოდული სისტემის მეშვიდე პერიოდის, ჯგუფგარეშე (ძველი კლასიფიკაციით მესამე ჯგუფის თანაური ქვეჯგუფის, IIIბ) ხელოვნურად მიღებული რადიოაქტიური ქიმიური ელემენტი. განეკუთვნება აქტინოიდების ოჯახს. მისი ატომური ნომერია — 100, t_დნ — 1527 °C, სიმკვრივე — 9.7 გ/სმ³. სტაბილური იზოტოპები არ გააჩნია. ცნობილია ფერმიუმის 15-ზე მეტი იზოტოპი, რომელთა მასური რიცხვები 244-დან 258-მდე. 1953 წელს ფერმიუმი პირველად იდენტიფიცირებულია ა. გიორსოსა და სხვათა მიერ ${\ce {^{255}Fm}}$ (T_1/2=20.07 სთ) იზოტოპის სახით.

ისტორია რედაქტირება

პირველად ფერმიუმი მიიღეს 1952 წლის ბოლოს ამერიკელი ალბერტი გიორსოსა და სხვა მეცნიერების მიერ ლოს-ალამოსის ლაბორატორიაში იზოტოპ ²⁵⁵Fm სახით რომლის ნახევარდაშლის პერიოდია $Т 1/2$ = 20,1 სთ, რომელიც იყო პირველი თერმობირთვული აფეთქების შემდეგ არსებულ მტვერში, რომელიც აშშ-მა ატოლ ენივეტოკზე მოახდინა 1952 წლის 1 ნოემბერს. აღმოჩენილი იზოტოპი — ეს არის პროდუქტი ²³⁸U-ის ბირთვის მიერ 17 ნეიტრონის თანმიმდევრობით მიტაცებისა და რვა β⁻-დაშლის შედეგად, რომლებიც ნეიტრონებს გარდაქმნის პროტონებად და ზრდის ნუკლიდის ატომურ ნომერს.

სახელწოდების წარმოშობა რედაქტირება

სახელი ეწოდა იტალო-ამერიკელი ფიზიკოსის ენრიკო ფერმის პატივსაცემად.

მიღება რედაქტირება

ფერმიუმს მიიღებენ თორიუმის, ურანის ან პლუტონიუმის მიზნის ციკლოტრონში ნეონის, ჟანგბადის ან ნახშირბადის იონების მეშვეობით დასხივების შედეგად. ფერმიუმის მიღების მეორე მეთოდს წარმოადგენს ბირთვულ რეაქტორში პლუტონიუმის, კიურიუმის ან კალიფორნიუმის იზოტოპების ნარევის ნეიტრონებით დასხივების მეთოდი. ყველაზე მეტს მიახლოებით 10⁹ ატომს წელიწადში მიიღებენ იზოტოპ ²⁵⁷Fm^[3].

თვისებები რედაქტირება

რადგანაც წონადი რაოდენობით ფერმიუმი არ ყოფილა მიღებული, თვისებების ძირითადი კვლევები ჩატარდა ²⁵⁷Fm ( $T 1/2$ = 100,5 დღე)-ის და უფრო ნაკლებად მდგრადი ²⁵⁵Fm ( $T 1/2$ = 20,07 საათი რადიონუკლიდის მცირე კონცენტრაციებზე. ყველაზე მდგრადია Fm⁺³ (ვალენტობა III), მაგრამ ძლიერი აღმდგენების ზემოქმედებით წყლის ხსნარებში მიიღებენ Fm⁺². ქიმიური თვისებებით ფერმიუმი ბევრად ჰგავს სხვა სამვალენტიან აქტინოიდებს.