Hók-ciŭ-uâ ĭng-ông hiê-tūng

Chăng-kō̤ Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ Háng-cê gì bēng-buōng. / 參考閩東語漢字其版本。


Cī piĕng ùng-ciŏng ciŏng-muòng gái-siêu Hók-ciŭ-uâĭng-ông hiê-tūng (音韻系統).

Ĭng-ông Siŭ-gāi

Áng Muāng-chĭng sèng-hâiu gì ĭng-ông-cṳ̆ «Chék Lìng Báik-ĭng» (戚林八音) diē-sié gì gōng-huák, Hók-ciŭ-uâ dŭ-liāng ô 33 bĭh ông-mō̤ (韻母), 15 bĭh siăng-mō̤ (聲母) gâe̤ng 8 bĭh siăng-diêu (sĭk-cié nâ ô 7 bĭh). Gĭng-dáng Hók-ciŭ-uâ gì ĭng-ông tā̤-hiê duâi-tā̤-siông gâe̤ng hiā sèng-hâiu chă-bók-dŏ̤. Dáng-sê, gĭng-dáng Hók-ciŭ-uâ gó ô ông-mō̤ gṳ̆ng siăng-diêu huák-sĕng „sĕ̤ng-ông-huá“ (松韻化) hĕ̤k-ciā „kŭi-ông-huá“ (開韻化), siăng-mō̤ huák-sĕng „pé-ĭng-huá“ (鼻音化) dēng-dēng gì hiêng-chiông, cuòi dŭ sê «Chék Lìng Báik-ĭng» diē-sié mò̤ tā̤-hiêng chók lì gì. Lêng-nguôi, Hók-ciŭ-uâ gì kēu-ngṳ̄ gó ô siŏng-dŏng hŭk-ciăk gì siăng-diêu biéng-huá giĕ-cáik.

Siăng-diêu Siŭ-gāi

Hók-ciŭ-uâ ô 7 bĭh siăng-diêu, áng «Chék Lìng Báik-ĭng» diē-sié gì gōng-huák, cī 7 bĭh siăng-diêu sê „Siông-bìng“ (上平), „Siông-siăng“ (上聲), „Siông-ké̤ṳ“ (上去), „Siông-ĭk“ (上入), „Hâ-bìng“ (下平), „Hâ-ké̤ṳ“ (下去), „Hâ-ĭk“ (下入). Gū Háng-ngṳ̄ gì „Siông-siông“ (上上) gâe̤ng „Hâ-siông“ (下上) găh Hók-ciŭ-uâ diē-sié ī-gĭng hăk siŏh dŏi biéng chiàng siŏh bĭh hô̤ lā̤ „Siông-siăng“ (上聲) gì siăng-diêu gò̤ lāu.

Â-dā̤ cī diŏng biēu-gáik sê sāi Ngô-dô-biĕu-ĭng-huák (五度標音法) lì biēu-sê chók 7 bĭh siăng-diêu gì diêu-dĭk (調值) gì. Siăng-diêu găh hiêng-câi Háng-ngṳ̄ hŏk-gái diē-sié gì dó̤i-éng mìng-chĭng (名稱) siā diŏh có̤i muōi hī siŏh dĭk diē-sié. Siăng-diêu diêu-dĭk áng Hók-ciŭ-kiŏng có̤ biēu-cūng gì.

«Chék Lìng Báik-ĭng» gì
siăng-diêu mìng-chĭng
Dù-hìng biēu-sêSó-cê biēu-sêHŏk-gái diē-sié gì
dó̤i-éng mìng-chĭng
Siông-bìng˥˥55陰平
Siông-siăng˧˧33陰上/陽上
Siông-ké̤ṳ˨˩˦214陰去
Siông-ĭk˨˦24陰入
Hâ-bìng˥˧53陽平
Hâ-ké̤ṳ˨˦˨242陽去
Hâ-ĭk˥5陽入

Siăng-mō̤ Siŭ-gāi

Hók-ciŭ-uâ ô 15 bĭh siăng-mō̤, cuòi cêu-sê nē̤ng-gă bàng-siòng gōng gì „Sĕk-ngô-ĭng Hiê-tūng“ (十五音系統). Nâ sê áng huák-ĭng buô-ôi lì buŏng gì uâ, cī 15 siăng-mō̤ â̤ dé̤ṳng buŏng „Hò̤-lè̤ng cū“, „Chói-puòi cū“, „Ngāi ék cū“ gâe̤ng „Ngāi nê cū“ cī 4 cū.

Hók-ciŭ-uâ siăng-mō̤ tā̤-hiê biēu
Cū-biékMò̤-ké-ĭngÔ-ké-ĭngPé-ĭngGì-tă
 Hò̤-lè̤ng cū   k    kʰ    ŋ    ʔ      h / ɸ
 Chói-puòi cū   p    pʰ    m    β  
 Ngāi 1 cū   ts / tɕ    tsʰ / tɕʰ    ɳ    ʝ      z
 Ngāi 2 cū   t    tʰ    n    l    s / ɕ / θ / f  


1) Liŏh-sáik huŏng-gáh diē-sié gì siăng-mō̤ nâ găh kēu-ngṳ̄ ĭng-biéng gì sèng-âu chók-hiêng.

2) Siăng-mō̤ /β/, /ʝ/ gâe̤ng /z/ sê cŏk-ĭng/dĕ̤k siăng-mō̤.

3) Siăng-mō̤ /s/ găh Hók-ciŭ-uâ báe̤k-buô gâe̤ng nàng-buô gì kiŏng diē-sié (pī-ṳ̀ Lò̤-nguòng (羅源) hĕ̤k-ciā Hók-chiăng (福清) tĕ̤k /θ/. Ŏ̤h „siang“ tĕ̤k /θiaŋ/.

4) Siăng-mō̤ /s/ ô nè̤ng â̤ ciŏng ĭ tĕ̤k có̤ /f/.

Ŏ̤h „mò̤ chiŏk mò̤ sê̤ṳ“ tĕ̤k /mo tɕʰyo mo føy/.

5) Ô gì hŏk-ciā giéng-gáe̤k Hók-ciŭ-uâ siăng-mō̤ /h/ gâe̤ng sá̤-ông /i/, /y/ siŏng-pĭng (相拼) gì sèng-âu tĕ̤k có̤ /x/.

6) Siăng-mō̤ gâe̤ng /h/ gâe̤ng /u/ ông siŏng-pĭng gì sèng-âu, Lò̤-nguòng-kiŏng tĕ̤k có̤ /ɸ/.

Ŏ̤h „Hū-muòng“ /ɸu muoŋ/.

7) Siăng-mō̤ /ts/, /tsʰ/, /s/ găh sá̤-ông /i/, /y/ (gâe̤ng cī lâng bĭh sá̤-ông găh sèng-lāu gì sĕ̤ng-ông-mō̤) sèng-lāu sì-hâiu niōng-huá, tĕ̤k có̤ /tɕ/, /tɕʰ/, /ɕ/. Cī săng bĭh siăng-mō̤ găh ông-mō̤ /ɛ/ sèng-lāu gì sì-hâiu, ô nè̤ng iâ tĕ̤k có̤ niōng-ĭng.

Ŏ̤h „mò̤ chiŏk mò̤ sê̤ṳ“ tĕ̤k /mo tɕʰyo mo føy/.

8) Găh Diòng-lŏ̤h-kiŏng (長樂腔) dài-dŏng, mò̤ /n/ cī bĭh siăng-mō̤, sū-iū /n/ siăng-mō̤ gì cê dŭ hăk gáu /l/ siăng diē-sié gò̤ lāu.

Ŏ̤h: Lêng = Nêng /lɛiŋ/.

9) Hók-ciŭ gì dṳ̆ng-nièng-nè̤ng gâe̤ng hâiu-săng-giāng găh gōng-uâ gì sèng-âu ī-gĭng mò̤ buŏng /l/ gâe̤ng /n/ gò̤ lāu (dŏng-iòng, ô gì gĭng-guó buói-hóng gì nè̤ng â̤ buŏng chók cī lâng bĭh siăng-mō̤). Iòng-dŏng-diè sê /l/ siăng gì cê hăk gáu /n/ siăng diē sié.

Ŏ̤h Lêng = Nêng = /nɛiŋ/.

«Cék Lìng Báik-ĭng» diē-sié gì Hók-ciŭ-uâ siăng-mō̤ gâe̤ng siăng-mō̤-cê (聲母字) dŭ găh â-dā̤ biēu-gáh dài-dŏng:

Siăng-mō̤ cê 柳 邊 求 氣 低
Guók-cié ĭng-biĕu l p k kʰ t
Siăng-mō̤ cê 波 他 曾 日 時
Guók-cié ĭng-biĕu pʰ tʰ ts n s
Siăng-mō̤ cê 鶯 蒙 語 出 喜
Guók-cié ĭng-biĕu ʔ m ŋ tsʰ h
Siăng-mō̤ cê 打 掌 與 君 知
Guók-cié ĭng-biĕuCī ngô cê biēu-sê gì siăng-mō̤ găh gà̤-dēng ī-gĭng chók-hiêng guó gò̤ lāu.

Ông-mō̤ Siŭ-gāi

Hók-ciŭ-uâ gì dăng ông-mō̤ ô 11 bĭh, dṳ̀-kŭi /i/, /y/, /u/ ī-nguôi, dŭ ô kŭi, māu 2 cṳ̄ng dó̤i-lĭk gì huák-ĭng, cuòi iâ hô̤ lā̤ sĕ̤ng-ông (松韻) gâe̤ng gīng-ông (緊韻).

Dăng sĕ̤ng ông-mō̤ Siŭ-gāi

Dăng ông-mō̤ biēu
Lôi-biékÔng-mō̤
Māu lôi a  e  ø  i  y  u  o 
Kŭi lôi ɑ  ɛ / æ  œ  ɔ 

1) Ô gì hŏk-ciā giéng-gáe̤k /e/ gì kŭi-ông găi-dŏng sê /æ/.

Sĕ̤ng-ông ô 31 bĭh, duâi-buô-hông iâ ô kŭi gâe̤ng māu 2 cṳ̄ng dó̤i-lĭk gì huák-ĭng.

Sĕ̤ng ông-mō̤ biēu
Lôi-biékÔng-mō̤
Māu lôi ai  au  eu 
Kŭi lôi ɑi  au  ɛi  ɛu 
Māu lôi ia  ie  ieu  iu 
Kŭi lôi iɑ  iɛ  iɛu 
Māu lôi øy  yo  ya 
Kŭi lôi ɔy  yɔ 
Māu lôi ua  uai  uo  uoi  ui 
Kŭi lôi uɑ  uɑi  uɔ  uɔi  oi 
Māu lôi ou  iau 
Kŭi lôi

1) «Chék Lìng Báik-ĭng» diē-sié mò̤ /iau/ ciā ông. Cī bĭh ông-mō̤ â̤ mâ̤ dé̤ṳng sáung Hók-ciŭ-uâ gì ciáng-sék ông-mō̤, găh hŏk-sŭk-gái gó ô cĕng-lâung. Duâi-buô-huông hŏk-ciā giéng-gáe̤k ĭ ng sê ciáng-sék gì ông-mō̤; bók-guó ô gì cê-diēng gâe̤ng hŏk-sŭk lâung-ùng bô ciŏng ĭ ĕng gáu ông-mō̤ tā̤-hiê diē-sié.

2) Ông-mō̤ /ya/ găh gĭng-dáng gì Hók-ciŭ-uâ diē-sié ī-gĭng tō̤ mâ̤ diŏh lāu. Áng «Tái-sṳ̄ Lìng Pék-săng Cê-ngiê Biêng-lāng» (太史林碧山字義便覽) gì gōng-huák, cī bĭh (Hṳa Ông) ông-buô gì cê nâ ô 4 bĭh. Cī 3 cê găh gĭng-dáng Hók-ciŭ-kiŏng diē-sié cìng-kuóng sê ciŏng-uâng gì: 1 cê gŭi gáu /ai/ ông (cṳā > cāi), 1 cê gŭi gáu /ie/ ông (hṳa > hie), 1 cê gŭi gáu /ɛ/ ông (hṳa > ha̤).

3) Kŭ-chèng-kiŏng (古田腔) ciŏng /yo/ tĕ̤k có̤ /yø/. Hiêng-câi ciŏng-uâng gì tĕ̤k-huák găh Hók-ciŭ-kiŏng diē-sié iâ kăi-sṳ̄ liù-hèng gò̤ lāu, dĕk-biék găh hâiu-săng-giāng dài-dŏng.

4) Ông-mō̤ /uoi/ gâe̤ng /ui/ (bău-guák cī lâng bĭh gì kŭi-ông) găh duâi-buô-hông dê-kṳ̆ ī-gĭng hăk chiàng siŏh bĭh ông gò̤ lāu, nâ ô Kŭ-chèng-kiŏng gâe̤ng Bìng-tàng (平潭) gì Hók-chiăng-kiŏng gó mò̤ hăk siŏh dŏi.

5) Ông-mō̤ /iu/ gâe̤ng /ieu/ (bău-guák ĭ gì kŭi-ông) găh duâi-buô-hông dê-kṳ̆ ī-gĭng hăk chiàng siŏh bĭh ông gò̤ lāu, nâ ô Kŭ-chèng-kiŏng gâe̤ng Bìng-tàng gì Hók-chiăng-kiŏng gó mò̤ hăk siŏh dŏi.

6) Ông-mō̤ /ieu/ gâe̤ng /iɛu/ găh Kŭ-chèng-kiŏng diē-sié tĕ̤k /iəu/ hĕ̤k-ciā /iau/.

Pé-ĭng ông-mō̤ Siŭ-gāi

Pé-ĭng ông-mō̤ biēu
Lôi-biékÔng-mō̤
Māu aŋ  eiŋ   
Kŭi ɑŋ  ɑiŋ 
Māu iŋ  iaŋ  ieŋ 
Kŭi ɛiŋ  iɑŋ  iɛŋ 
Māu yŋ  øyŋ  yoŋ 
Kŭi   ɔyŋ  yɔŋ 
Māu uŋ  uaŋ  uoŋ  
Kŭi ouŋ  uɑŋ  uɔŋ  
Māu m̩ / n̩ / ŋ̍ 
Kŭi ɔuŋ 

1) Hók-ciŭ-uâ nâ ô siŏh bĭh siăng-huá ông /ŋ̍/. Dáng-sê /ŋ̍/ găh kēu-ngṳ̄ ĭng-biéng dài-dŏng sêu gáu âu-sāu siăng-mō̤ gì īng-hiōng huák-sĕng biéng-huá, gó â̤ sāng-sĕng lâng bĭh sĭng gì siăng-huá-ông /m̩/ gâe̤ng /n̩/.

ng sê /ŋ̍ sei/ >> /n̩ nei/
ng biáng /ŋ̍ piɑŋ/ >> /m̩ miɑŋ/

2) Hók-ciŭ-uâ diē-sié tĕ̤k siăng-huá-ông /ŋ̍/ gì cê nâ ô lâng bĭh, bêng-chiā dŭ sê hâ-ké̤ṳ siăng. Siŏh bĭh sê pēu-dêng-sṳ̀ (否定詞) „n̂g“, siŏh bĭh sê „sāi, bóng“ gì „n̂g“. Tàu-tàu hī siŏh bĭh „n̂g“ găh kēu-ngṳ̄ dài-dŏng duâi-bô-hông cìng-huóng tĕ̤k „ĭng“, dâ̤ nê bĭh găh kēu-ngṳ̄ dài-dŏng tĕ̤k có̤ „ŭng“.

Ng sāi giăng /ŋ̍ sai kiaŋ/ >> /iŋ nai kiaŋ/
Ô ng-ng mò̤ /ou ŋ̍ ŋ̍ mo/ >> /u ʔuŋ ʔuŋ mo/

3) Ông-mō̤ /ɑiŋ/ găh Hók-chiăng-kiŏng diē-sié tĕ̤k /æŋ/, ô gì nè̤ng gó â̤ găh /æ/ âu-sāu gă siŏh ciáh kĭng-siăng gì /i/, tĕ̤k chiàng /æiŋ/. Áng ciŏng-uâng huák-diēng, Hók-chiăng-kiŏng diē-sié gì /æŋ/ dì-cā iâ â̤ biéng gâe̤ng Hók-ciŭ-kiŏng siŏh iông, có̤i-cṳ̆ng cà̤ tĕ̤k /ɑiŋ/.

4) Ông-mō̤ /øyŋ/ găh Hók-chiăng-kiŏng diē-sié tĕ̤k /œŋ/, ô gì nè̤ng gó â̤ găh /œ/ âu-sāu gă siŏh ciáh kĭng-siăng gì /y/, tĕ̤k chiàng /œyŋ/. Áng ciŏng-uâng huák-diēng, Hók-chiăng-kiŏng diē-sié gì /œŋ/ dì-cā iâ â̤ biéng gâe̤ng Hók-ciŭ-kiŏng siŏh iông, có̤i-cṳ̆ng cà̤ tĕ̤k /øyŋ/.

Ông-muōi Siŭ-gāi

Ông-muōi biēu
Lôi-biékÔng-mō̤
Māu akˀ  eikˀ  
Kŭi ɑkˀ  ɑikˀ  
Māu ikˀ  iakˀ  iekˀ 
Kŭi ɛikˀ  iɑkˀ  iɛkˀ 
Māu ykˀ  øykˀ  yokˀ 
Kŭi øykˀ  ɔykˀ  yɔkˀ 
Māu ukˀ  uakˀ  uokˀ  
Kŭi oukˀ  uɑkˀ  uɔkˀ  
Māu œkˀ  oukˀ 
Kŭi ɔukˀ 



Ông-muōi biēu
Lôi-biékÔng-mō̤
Māu aˀ  iaˀ  uaˀ  
Kŭi ɑˀ  iɑˀ  uɑˀ 
Māu oˀ  uoˀ  yoˀ  
Kŭi ɔˀ  uɔˀ  yɔˀ  

Ĭng-biéng hiêng-chiông Siŭ-gāi

Hók-ciŭ-uâ ô iā hŭng-hó gì ĭng-ông biéng-huá hiêng-chiông. Câi-ĭ sê biéng-huá hìng-sék gó sê biéng-huá huâng-ùi găh Háng-ngṳ̄-cŭk(漢語族) diē-sié dŭ sê cĭng ô dĕk-sáik gì.

Hók-ciŭ-uâ gì ĭng-ông biéng-huá ng sê buōng-dā̤ cêu ô gì, áng hŏk-ciā ngiēng-géu, cī bĭh biéng-huá gáing-gáing sê téng Chĭng-dièu âu-gĭ gì sèng-âu huák-sĕng gì, bêng-chiā găh Sĕk-ék piék gì săng-kṳ̆ gó mò̤ ciŏng-uâng gì hiêng-chiông.

Hók-ciŭ-uâ gì ĭng-ông biéng-huá ô 3 lôi: siăng-mō̤, ông-mō̤, siăng-diêu. Găh cī 3 lôi diē-sié, siăng-mō̤ biéng-huá dék-ô gì giĕ-cáik dék gāng-dăng, siăng-diêu biéng-huá dék hŭk-căk.


Siăng-mō̤ Siŭ-gāi

Hók-ciŭ-uâ siăng-mō̤ biéng-huá sê 3 lôi ĭng-ông biéng-huá dài-dŏng dék gāng-dăng gì. Biéng-huá giĕ-cáik áng siăng-mō̤ gì huák-ĭng buó-ôi buŏng „hò̤-lè̤ng“, „chói-puòi“, „ngā-kī 1“, „ngā-kī 2“ 4 cū; gái áng sèng-sāu cê gì ông-muōi buōng „káe̤ng ông-muōi“ (空韻尾), „pé ông-muōi“ (鼻韻尾), „sék ông-muōi“ (塞韻尾) 3 cṳ̄ng.

Hò̤-lè̤ng Cṳ̄ Siŭ-gāi

Hò̤-lè̤ng cū gì siăng-mō̤ dŭ-liāng ô /k/, /kʰ/, /h/, /ŋ/ gâe̤ng /ʔ/ 5 bĭh.

Cê gì siăng-mō̤ sê hò̤-lè̤ng cū siăng-mō̤ /k/, /kʰ/, /h/,ciā cê nâ găh káe̤ng ông-muōi gì cê âiu-sāu sèng-âu, cī săng bĭh siăng-mō̤ biéng chiàng /ʔ/.

gá-cṳ̆ gĭ  /kɑ tɕy ki/  > /ka ʝy ʔi/
ngā-kī  /ŋa i/ > /ŋa ʔi/ (> /ŋai/)
sé hông  /sɛi houŋ/ > /si ʔouŋ/


Cê gì siăng-mō̤ sê hò̤-lè̤ng cū, ciā cê găh pé ông-muōi gì cê âiu-sāu sèng-âu, siăng-mō̤ biéng có̤ /ŋ/.

kēng giāng  /kʰeiŋ kiaŋ/ > /kʰeing ŋiaŋ/
găng-ké-tiáng  /kaŋ ɛi tʰiɑŋ/ > /kaŋ ŋi liɑŋ/
săng-hông  /saŋ houŋ/ > /saŋ ŋouŋ/
huăng ák  /huaŋ ʔɑkˀ/ > /huaŋ ŋɑkˀ/

Cê gì siăng-mō̤ sê hò̤-lè̤ng cū, ciā cê găh sék ông-muōi gì cê âiu-sāu sèng-âu, siăng-mō̤ mò̤ biéng-huá.


Chói-puòi Cū Siŭ-gāi

Chói-puòi cū gì siăng-mō̤ ô /p/, /pʰ/ gâe̤ng /m/ 3 bĭh.

Cê gì siăng-mō̤ sê chói-puòi cū siăng-mō̤ /p/, /pʰ/, ciā cê găh káe̤ng ông-muōi gì cê âiu-sāu sèng-âu, cī 2 bĭh siang-mō̤ biéng có̤ dĕ̤k ông-mō̤ /β/.

cī-bŏng  /tɕi pouŋ/  > /tɕi βouŋ/
chói-puòi  /tsʰoi uoi/ > /tsʰui βuoi/


Cê gì siăng-mō̤ sê chói-puòi cū, ciā cê găh pé ông-muōi gì cê âiu-sāu sèng-âu, siăng mō̤ biéng có̤ /m/.

bēng bàng  /peiŋ paŋ/ > /peing maŋ/
Nìng-pŏ̤  /niŋ o/ > /niŋ mo/


Cê gì siăng-mō̤ sê chói-puòi cū, ciā cê găh sék ông-muōi gì cê âiu-sāu sèng-âu, siăng-mō̤ mò̤ biéng-huá.

Ngāi 1 Cū Siŭ-gāi

Ngāi 1 cū gì siăng-mō̤ nâ ô /ts/, /tsʰ/ 2 bĭh siăng-mō̤.

Cê gì siang mō̤ sê ngāi 1 cū siăng-mō̤ /ts/, /tsʰ/, chiā cê gah káe̤ng ông-muōi gì cê âiu-sāu sèng-âu, ô lâng cṳ̄ng biéng-huá. Siăng-mō̤ /ts/, /tsʰ/ gâe̤ng /i/, /y/ (hĕ̤k-ciā ī /i/, /y/ có̤ buáng mō̤-ĭng, ŏ̤h /ia/, /yokˀ/) siŏng-pĭng(相拼) sèng-âu, /ts/, /tsʰ/ biéng có̤ dĕ̤k siăng-mō̤ /ʝ/. Gì-tă cìng-huóng biéng có̤ dĕ̤k siăng-mō̤ /z/

gá-cṳ̆  /kɑ y/  > /ka ʝy/
ké-chiă  /kʰɛi tɕʰia/ > /kʰi ʝia/ (> /ki ja/)
cū-cŭng  /tsu tsuŋ/  > /tsu zuŋ/
chék-chék  /tsʰɛikˀ tsʰɛikˀ/  > /tsʰi zɛikˀ/

Ngāi 2 Cū Siŭ-gāi

Ông-mō̤ Siŭ-gāi

Siang-diêu Siŭ-gāi

Nô̤i-buô gì Chă-biék Siŭ-gāi

Hók-ciŭ-uâ nô̤i-buô gì chă-biék bī-gáu duâi, dáng cī chă-biék duâi-buô-hông sê găh ĭng-ông diē-sié, dŏng-dê nè̤ng gó̤ cuòi hô̤ lā̤ „kiŏng“. Nâ áng kiŏng lì buōng gì uâ, Hók-ciŏ-uâ â̤ buōng „Hók-ciŭ-kiŏng“ (福州腔), „Hók-chiăng-kiŏng“ (福清腔), „Kŭ-chèng kiŏng“ (古田腔) 3 cṳ̆ng.

Hók-ciŭ-kiŏng Siŭ-gāi

Mìng-gĕ̤ng làu-mih sū gōng gì Hók-ciŭ-uâ gĭ-buōng sê sṳ̆k cī cṳ̄ng kiŏng. Dê-lī siông bău-guák Hók-ciŭ chê, Mìng-âiu-gâing dṳ̆ng-nàng buô, Lièng-gŏng-gâing, Diòng-lŏ̤h-gâing, gâe̤ng Īng-tái-gâing dĕ̤ng-buô.

Hók-ciŭ sê sēng-dók sū-câi (省督所在), lĭk-sṳ̄ ī-lài nè̤ng dŭ giéng-gáe̤k cŭ-uái gì kiŏng sê biēu-cūng kiŏng.

Gâe̤ng «Chék Lìng Báik-ĭng» siŏng pàng, Hók-ciŭ-kiŏng ĭng-ông tā̤-hiê ī-gĭng huák-sĕng ciŏng-uâng gì biéng-huá:

1 „Chiu“ -ông gâe̤ng „Sieu“ -ông hăk siŏh dŏi biéng chiàng siŏh bĭh ông --/ieu/
(Hók-)ciŭ = (lăk-)ciĕu = /tsieu/
2 „Hui“ -ông gâe̤ng „Buoi“ -ông hăk siŏh dŏi biéng chiàng siŏh bĭh ông --/uoi/
puòi(-à̤) = pùi(-tàng) = /pʰuoi/
3 Sĭng-mō̤ găh cê dài-dŏng sèng-âu huák-sĕng sĭng-mō̤ luôi-huá hĕ̤k-ciā pé-ing-huá
dĭ sék /ti sekˀ/ --> /di leʔ/
Băng-báik /paŋ pɑikˀ/ --> /paŋ mɑiʔ/
4 Ông-mō̤ gâe̤ng ĭng-ĭk lièng lâng bĭh ké̤ṳ-sĭng-dêu pĭng-tĕ̤k gì sì-hâiu, biéng có̤ kŭi-ông hĕ̤k-ciā sĕ̤ng-ông.

Hók-chiăng-kiŏng Siŭ-gāi

Hók-chiăng-kiŏng ciō-iéu găh Hók-chiăng gâe̤ng Bìng-tàng lâng bĭh dê-huōng sāi.

Hók-chiăng-kiŏng gì ông-mō̤ tā̤-hiê gâe̤ng ông-cṳ̆ «Chék Lìng Báik-ĭng» gà̤-dēng gōng gì ông-mō̤ tā̤ hiê chă mâ̤ kó̤ huông. Dáng-sê diŏh hiêng-câi Hók-chiăng hâiu-săng-giāng gōng gì Hók-chiăng-uâ diē-sié, „Chiu“ gâe̤ng „Sieu“, „Buoi“ gâe̤ng „Hui“ ī-gĭng buōng mâ̤ chĭng-chū gò̤ lāu.

Gâe̤ng Hók-ciŭ-kiŏng gì Chă-biék Siŭ-gāi

SĬNG-DIÊU CHĂ-BIÉK
Hók-ciŭ-kiŏng gâe̤ng Hók-chiăng-kiŏng có̤i duâi gì chă-biék sê diŏh sĭng-diêu diêu-dĭk gà̤-dēng, câi-nṳ̄ sê dăng-cê gì sĭng-diêu gó sê kēu-ngṳ̄ tài-dŏng gì biéng-diêu. Ŏ̤h „tiăng“, găh Hók-ciŭ-kiŏng tĕ̤k /tiaŋ˥˥/, Hók-chiăng-kiŏng tĕ̤k /tiaŋ˥˧/.
SĬNG-MŌ̤ CHĂ-BIÉK
Bàng-uâ-cê cê-mō̤ „S“ găh Hók-ciŭ-kiŏng dài-dŏng tĕ̤k /s/, găh Hók-chiăng-kiŏng dài-dŏng tĕ̤k /θ/.
ÔNG-MŌ̤ CHĂ-BIÉK
Chŭi-iòng gōng Hók-chiăng-kiŏng gì ông-mō̤ tā̤-hiê gâe̤ng Hók-ciŭ-kiŏng uòng-ciòng māu-dáe̤k, dáng-sê Hók-chiăng-uâ gì ông-mō̤ gâe̤ng Hók-ciŭ-kiŏng gó sê ô chă-biék, dék mìng-hiēng gì chă-biék sê Hók-chiăng-kiŏng gì sĕ̤ng-ông-mō̤ (雙韻母) mò̤ chiông Hók-ciŭ-kiŏng hī māng sâ̤.

Kŭ-chèng-kiŏng Siŭ-gāi

Kŭ-chèng-kiŏng sê Kŭ-chèng gâe̤ng Bìng-nàng lâng bĭh gâing gì nè̤ng gōng Hók-ciŭ-uâ gì kiŏng. Diâng-diŏh Kŭ-chèng-kiŏng găh gáuk-cṳ̄ng Hók-ciŭ-uâ gì kiŏng dài-dŏng, ĭng-ông tā̤-hiêng biéng-huá dék nâung gì. Kŭ-chèng-kiŏng ĭng-ông tā̤-hiê gâe̤ng «Chék Lìng Báik-ĭng» diē-sié gì ĭng-ông tā̤-hiê uòng-ciòng dó̤i-māu. Hók-ciŭ-kiŏng gâe̤ng Hók-chiăng-kiŏng gì ông-mō̤ dŭ â̤ gṳ̆ng sĭng-diêu huák-sĕng biéng-huá, cêu nâ Kŭ-chèng-kiŏng gó muòi huák-sĕng ciŏng-uâng gì biéng-huá.