Een script schrijven voor een toneelstuk

Pdf downloaden

Pdf downloaden

In dit artikel:

Brainstormen over je verhaal

De structuur van je toneelstuk vaststellen

Je toneelstuk schrijven

Tips en waarschuwingen

Gerelateerde artikelen

Bronnen

Je hebt een idee voor een toneelscript — misschien wel een heel goed idee. Je wilt het uitbreiden tot een komisch of dramatisch verhaal, maar hoe? Hoewel je wellicht meteen wilt gaan schrijven, zal het toneelstuk veel sterker worden als je tijd besteedt aan het uitwerken van de verhaallijn, voordat je begint aan een eerste versie. Nadat je hebt gebrainstormd over je verhaal en een schema hebt gemaakt van de verhaalstructuur, zal het schrijven van je toneelstuk veel minder ontmoedigend lijken.

Stappen

Deel 1

Deel 1 van 3:

Brainstormen over je verhaal

Pdf downloaden

1. 
   1
   Beslis wat voor soort verhaal je wilt vertellen. Hoewel elk verhaal anders is, vallen de meeste toneelstukken in categorieën waarmee het publiek kan begrijpen hoe ze de relaties en gebeurtenissen die ze zien moeten interpreteren. Denk na over de personages die je wilt beschrijven, en overweeg daarna hoe je wilt dat hun verhalen zich ontvouwen. Moeten ze:

   • Een mysterie oplossen?
   • Een reeks moeilijke gebeurtenissen doorlopen om persoonlijke groei te bereiken?
   • Opgroeien door uit de kinderlijke onschuld te stappen door ervaringen in de buitenwereld?
   • Een reis ondernemen, zoals de gevaarlijke reis van Odysseus in De Odyssee?
   • Orde scheppen in chaos?
   • Een aantal obstakels overwinnen om een doel te bereiken?
2. 
   2
   Brainstorm over de basisonderdelen van je verhaalboog. De verhaalboog is de progressie van het toneelstuk door het begin, midden en einde. De technische termen voor deze drie onderdelen zijn expositie, stijgende actie en resolutie of oplossing, en ze staan altijd in die volgorde. Ongeacht hoe lang je toneelstuk is of hoeveel aktes er zijn, een goed toneelstuk zal alle drie de stukken van deze puzzel ontwikkelen. Denk erover na hoe je elk van deze wilt uitwerken, voordat je aan de slag gaat om je toneelstuk te schrijven.
3. 
   3
   Beslis wat er moet worden opgenomen in de expositie. De expositie opent een toneelstuk door het verstrekken van de basisgegevens die nodig zijn om het verhaal te kunnen volgen: wanneer en waar vindt dit verhaal plaats? Wie is de hoofdpersoon? Wie zijn de secundaire personages, met inbegrip van de antagonist (de persoon die de hoofdpersoon zijn of haar centrale conflict presenteert), als er een is? Wat is het centrale conflict waar deze personages mee worden geconfronteerd? Wat is de sfeer van dit toneelstuk (komedie, romantische drama, tragedie)?
4. 
   4
   Creëer de overgang van de expositie naar de stijgende actie. In de stijgende actie ontvouwen gebeurtenissen zich op een manier die de omstandigheden voor de personages moeilijker maakt. Het centrale conflict wordt duidelijker doordat de gebeurtenissen de spanning voor het publiek steeds groter maakt. Dit conflict kan zich manifesteren met een ander teken (antagonist), met een externe toestand (oorlog, armoede, scheiding van een dierbare), of met zichzelf (het overwinnen van iemands eigen onzekerheden, bijvoorbeeld). De stijgende actie culmineert in de climax van het verhaal: het moment van de hoogste spanning, wanneer het conflict overheerst.
5. 
   5
   Beslis hoe het conflict zich zal oplossen. De resolutie laat de spanning van het grote conflict los om de verhaalboog af te sluiten. Heb je een happy end, waar de hoofdpersoon krijgt wat hij/zij wil; een tragische einde waar het publiek iets van de mislukking van de hoofdpersoon leert; of een ontknoping, waarbij alle vragen zijn beantwoord.
6. 
   6
   Begrijp het verschil tussen plot en verhaal. Het verhaal van je toneelstuk is samengesteld uit de plot en de verhaallijn — twee aparte elementen die samen moeten worden ontwikkeld om een toneelstuk te maken dat de aandacht van het publiek vasthoudt. E.M. Forster definieert de verhaallijn als dat wat er in het toneelstuk gebeurt — de chronologische ontplooiing van de gebeurtenissen. Plot kan aan de andere kant worden beschouwd als de logica die de gebeurtenissen die zich ontvouwen, aan elkaar koppelt en emotioneel krachtig maakt. Een voorbeeld van het verschil:

   • Verhaallijn: De vriendin van de protagonist heeft het uitgemaakt. Vervolgens verloor de protagonist zijn baan.
   • Plot: De vriendin van de protagonist heeft het uitgemaakt. Door zijn gebroken hart kreeg hij een emotionele instorting op het werk, waardoor hij ontslagen werd.
   • Je moet een verhaal ontwikkelen dat fascinerend is en zich snel genoeg door de actie van het toneelstuk beweegt, om de aandacht van het publiek vast te houden. Tegelijkertijd moet je laten zien hoe de acties allemaal causaal verbonden zijn via je plotontwikkeling. Hiermee zorg je ervoor dat het publiek zich inleeft in de gebeurtenissen die zich op het podium ontvouwen.
7. 
   7
   Ontwikkel je verhaal. Je kunt de emotionele resonantie van de plot niet verdiepen totdat je een goed verhaal hebt. Brainstormen over de fundamentele elementen van het verhaal vóór je daadwerkelijk gaat schrijven, door de volgende vragen te beantwoorden:

   • Waar vindt het verhaal plaats?
   • Wie is de protagonist (hoofdpersoon) en wie zijn de belangrijke secundaire personages?
   • Wat is het centrale conflict waar deze personages mee te maken krijgen?
   • Wat is de 'activerende gebeurtenis' die de belangrijkste actie van het toneelstuk in werking doet treden en leidt naar het centrale conflict?
   • Wat gebeurt er met je personages terwijl zij met dit conflict omgaan?
   • Hoe is het conflict opgelost aan het eind van het verhaal? Hoe beïnvloedt dit de personages?
8. 
   8
   Verdiep je verhaal met plotontwikkeling. Vergeet niet dat de plot de relatie tussen alle elementen van het verhaal zoals vermeld in de vorige stap ontwikkelt. Als je over de plot nadenkt, moet je proberen om de volgende vragen te beantwoorden:

   • Wat zijn de relaties tussen de personages?
   • Hoe gaan de personages om met het centrale conflict? Welke worden het meest erdoor geraakt, en hoe beïnvloedt het hen?
   • Hoe kun je het verhaal (gebeurtenissen) structuur geven om de essentiële personages in contact te brengen met het centrale conflict?
   • Wat is de logische, casual progressie die elke gebeurtenis naar de volgende leidt, toewerkend in een continue stroom richting de climax en de resolutie van het verhaal?
   Advertentie

Deel 2

Deel 2 van 3:

De structuur van je toneelstuk vaststellen

Pdf downloaden

1. 
   1
   Begin met een eenakter als je net begint met het schrijven van toneelstukken. Voor je begint met het schrijven van het toneelstuk, moet je een idee hebben over de structuur ervan. De eenakter gaat aan een stuk door, zonder eventuele pauzes, en is een goed beginpunt als je nog niet eerder een toneelstuk hebt geschreven. Voorbeelden van eenakters zijn 'The Bond' van Robert Frost en Amy Lowell, en 'Gettysburg' van Percy MacKaye. Hoewel de eenakter de eenvoudigste structuur heeft, blijft het zo dat alle verhalen een verhaalboog met expositie, stijgende spanning en resolutie vereisen.

   • Omdat eenakters geen pauzes hebben, vereisen ze meer eenvoudige sets en kostuumwijzigingen. Houd je technische eisen eenvoudig.
2. 
   2
   Leg geen beperking op de lengte van je eenakter. De eenakterstructuur heeft niets te maken met de duur van de uitvoering. Dergelijke stukken kunnen sterk verschillen in lengte, waarbij sommige producties zo kort zijn als 10 minuten en andere meer dan een uur lang zijn.

   • Flash-drama's zijn zeer korte eenakters die een paar seconden tot ongeveer 10 minuten kunnen duren. Ze zijn zeer geschikt voor school en wijktheatervoorstellingen, evenals wedstrijden specifiek voor flash-theater. Bekijk 'A Time of Green' van Anna Stillaman, voor een voorbeeld van een flash-drama.
3. 
   3
   Creëer complexere sets met een tweeakter. Een toneelstuk met twee akten is de meest voorkomende structuur in het hedendaagse theater. Hoewel er geen regel is voor hoe lang elke bedrijf moet duren, zal elk bedrijf ongeveer een half uur duren, waardoor het publiek een pauzemoment heeft. De pauze geeft het publiek tijd om naar het toilet te gaan of gewoon even te ontspannen, na te denken over de gebeurtenissen op het toneel, en om het conflict in de eerste akte te bespreken. Daarnaast kan er achter de schermen grote wijzigingen worden aangebracht in de set, kostuums en make-up. Pauzes duren meestal ongeveer 15 minuten, dus zorg dat de taken van de crew redelijk te doen zijn binnen die tijd.

   • Zie voor voorbeelden van twee-act toneelstukken, 'Hölderlin' van Peter Weiss of 'The Homecoming' van Harold Pinter.
4. 
   4
   Pas het plot aan zodat het past binnen de tweeaktstructuur. De structuur van een tweeakter verandert meer dan alleen de hoeveelheid tijd die je crew nodig heeft voor het doorvoeren van technische aanpassingen. Omdat het publiek een pauze in het midden van het toneelstuk heeft, kun je het verhaal niet behandelen als één doorlopende vertelling. Je moet je verhaal vormgeven rond de pauze, om het publiek in spanning te laten en vol verwachting te zijn aan het einde van de eerste akte. Als het publiek van de pauze terugkomt, moeten zij onmiddellijk weer worden meegezogen in de stijgende spanning van het verhaal.

   • De 'activerende gebeurtenis' dient ongeveer halverwege het eerste bedrijf plaats te vinden, na de expositie van de achtergrond van het verhaal.
   • Na de activerende gebeurtenis komen meerdere scènes die de spanning voor het publiek opbouwen — hetzij dramatisch, tragisch of komisch. Deze scènes moeten toewerken naar een conflictpunt dat het eerste bedrijf zal afsluiten.
   • Sluit het eerste bedrijf af net na het hoogste spanningspunt in het verhaal op dat moment. Het publiek zal verwachtingsvol de pauze ingaan en enthousiast terugkomen voor de tweede act.
   • Begin de tweede act op een lager spanningspunt dan waar het eerste bedrijf is gestopt. De bedoeling is om het publiek langzaam terug te leiden in het conflict van het verhaal.
   • Presenteer meerdere scènes in de tweede akte die de inzet in het conflict verhogen naar de climax van het verhaal (het hoogste punt van spanning en conflict), net voor het einde van het toneelstuk.
   • Ontspan het publiek op het einde met de dalende actie en een ontknoping of resolutie. Hoewel niet alle stukken een happy end hoeven te hebben, moet het publiek het gevoel krijgen alsof de spanning die je hebt opgebouwd in het toneelstuk, is opgelost.
5. 
   5
   Schrijf langere, complexere plotten met een indeling in drie bedrijven. Als je net begint met het schrijven van toneelstukken, kun je wellicht beter beginnen met éénakter of tweeakter, omdat een volledig toneelstuk van drie aktes of bedrijven je publiek misschien wel twee uur lang moet kunnen boeien! Er is veel ervaring en vaardigheid voor nodig om een productie samen te stellen die een publiek zolang kan boeien, dus is het wellicht verstandig om je ambities eerst wat lager in te stellen. Nochtans, als het verhaal dat je wilt vertellen complex genoeg is, kan een drieakter mogelijk de beste keus zijn. Net als de tweeakter is er meer gelegenheid voor grote veranderingen in de set, kostuums, etc. tijdens de pauzes tussen de bedrijven door. Elke bedrijf van het toneelstuk moet een eigen verhaaldoel bereiken:

   • Akte 1 is de expositie: Neem de tijd voor de introductie van de personages en het geven van achtergrondinformatie. Zorg dat het publiek zich kan inleven in de protagonist (hoofdpersoon) en zijn of haar situatie, om een sterke emotionele reactie op te roepen wanneer dingen verkeerd gaan. De eerste akte moet ook het probleem introduceren dat zich in de rest van het toneelstuk zal ontwikkelen.
   • Akte 2 is de complicatie: De inzet worden hoger voor de hoofdpersoon terwijl het probleem steeds moeilijker wordt om mee om te gaan. Een goede manier om de situatie nijpender te maken in de tweede akte is het onthullen van een belangrijk stuk achtergrondinformatie, vlak voor het hoogtepunt van de akte. Deze openbaring moet twijfel zaaien in de gedachten van protagonist voordat hij of zij de kracht vindt om zich een weg te banen door het conflict naar de oplossing. Akte 2 moet eindigen met weinig hoop, waarbij de plannen van de protagonist aan diggelen zijn geslagen.
   • Akte 3 is de oplossing: De hoofdpersoon overwint de belemmeringen van de tweede akte en vindt een manier om bij de conclusie van het toneelstuk te komen. Merk op dat niet alle toneelstukken een happy end hebben; de held kan sterven als onderdeel van de ontknoping, maar het publiek moet er dan wel iets van kunnen leren.
   • Voorbeelden van toneelstukken in drie bedrijven zijn: 'Mercadet' van Honore de Balzac, en 'Pigeon: A Fantasy in Three Acts' van John Galsworthy.
   Advertentie

Deel 3

Deel 3 van 3:

Je toneelstuk schrijven

Pdf downloaden

1. 
   1
   Maak een schema van de bedrijven en scènes. In de eerste twee delen van dit artikel heb je gebrainstormd over je basisideeën wat betreft de verhaalboog, het verhaal en de plotontwikkeling en structuur van je toneelstuk. Nu moet je, voordat je gaat zitten om het toneelstuk te schrijven, al deze ideeën in een keurig schema plaatsen. Voor elk bedrijf geef je aan wat er in elke scène gebeurt.

   • Wanneer worden de belangrijke personages geïntroduceerd?
   • Hoeveel verschillende scènes heb je, en wat gebeurt er specifiek in elke scène?
   • Zorg ervoor dat de gebeurtenissen van elke scène toewerken naar de volgende scène om daarmee plotontwikkeling te verwezenlijken.
   • Wanneer zijn er wijzigingen nodig in de set? Kostuumwijzigingen? Neem dit soort technische elementen in overweging tijdens het maken van een overzicht hoe je verhaal zich zal ontvouwen.
2. 
   2
   Werk je overzicht uit door het schrijven van je toneelstuk. Als je eenmaal je overzicht hebt gemaakt, kunt je beginnen met het daadwerkelijke toneelstuk. Creëer de basisdialoog als eerste op de pagina, zonder je zorgen te maken over hoe natuurlijk de dialoog klinkt of hoe de acteurs zich over het podium moeten verplaatsen en hun optredens geven. Het eerste ontwerp wil je simpelweg 'zwart op wit krijgen', zoals Guy de Maupassant al zei.
3. 
   3
   Werk aan het creëren van een natuurlijke dialoog. Je wilt je acteurs een solide script geven, zodat zij de tekst op een manier kunnen leveren die menselijk, echt en emotioneel krachtig overkomt. Neem jezelf op terwijl je de tekst van je eerste versie hardop voorleest, en luister daarna naar de opname. Noteer punten waar je mechanisch klinkt of overdreven groots. Vergeet niet dat zelfs in een literair toneelstuk, je personages nog steeds moeten klinken als normale mensen. Ze mogen niet klinken alsof ze mooie toespraken houden terwijl ze klagen over hun baan tijdens het avondeten.
4. 
   4
   Laat gesprekken zijsporen nemen. Wanneer je met je vrienden praat, zal je slechts zelden vasthouden aan één onderwerp. Hoewel in een toneelstuk het gesprek de personages naar het volgende conflict moet sturen, is het verstandig om met kleine omleidingen een gesprek realistisch te maken. Bijvoorbeeld: in een gesprek over waarom de vriendin van de protagonist het heeft uitgemaakt, kan er een reeks van twee of drie regels zijn waarin de sprekers twisten over hoe lang ze in de eerste plaats al iets met elkaar hadden.
5. 
   5
   Neem onderbrekingen op in je dialoog. Zelfs wanneer we niet onbeleefd zijn onderbreken mensen elkaar in gesprek, ook al willen we alleen maar aangegeven het met de anders eens te zijn, zoals 'Helemaal mee eens, man' of 'Nee, je hebt helemaal gelijk'. Mensen onderbreken zichzelf ook door van onderwerp te veranderen binnen hun eigen zinnen: 'Ik vind gewoon — ik bedoel, ik vind het echt niet erg om daarheen te rijden op zaterdag, het is gewoon dat — wel luister, ik heb net echt hard gewerkt de laatste tijd'.

   • Wees niet bang om zinsfragmenten te gebruiken. Hoewel we geleerd hebben om nooit gebruik te maken van tekstfragmenten als we schrijven, gebruiken we die altijd wanneer we spreken: 'Ik haat honden. Alle honden'.
6. 
   6
   Voeg er toneelaanwijzingen aan toe. Toneelaanwijzingen helpen de acteurs begrijpen wat je visie is over dat wat er zich op het podium afspeelt. Gebruik cursief of vierkante haken om je toneelaanwijzingen te geven, los van de gesproken dialoog. Terwijl de acteurs hun eigen creatieve inzicht gebruiken om je woorden tot leven te brengen, zijn er bepaalde specifieke aanwijzingen die je kunt geven, zoals:

   • Gesprekssignalen: [lange, ongemakkelijke stilte]
   • Fysieke actie: [Silas staat op en beent zenuwachtig heen en weer]; [Margaret bijt op haar nagels]
   • Emotionele toestand: [Angstig], [Enthousiast], [Raapt het vuile shirt op alsof hij ervan walgt]
7. 
   7
   Herschrijf je versie zo vaak als nodig. Je zult je stuk niet meteen kant en klaar hebben bij de eerste versie. Zelfs ervaren schrijvers werken verschillende concepten van een toneelstuk uit voordat ze tevreden zijn met het eindproduct. Haast jezelf niet! Met elke versie voeg je meer details toe, wat zal helpen om je productie tot leven te brengen.

   • Zelfs terwijl je details toevoegt, mag je niet vergeten dat de Delete-toets je beste vriend is. Zoals Donald Murray heeft gezegd, moet je 'weglaten wat slecht is om te onthullen wat goed is'. Verwijder alle dialogen en gebeurtenissen die niets aan de emotionele resonantie van het toneelstuk toevoegen.
   • Het advies van schrijver Leonard Elmore geldt ook voor toneelstukken: 'Probeer die stukken weg te laten die lezers geneigd zijn om over te slaan'.
   Advertentie

Tips

• De meeste toneelstukken spelen zich af op een specifiek moment en plaats, dus wees consistent. Een karakter in de jaren '30 kan telefoneren of een telegram sturen, maar geen televisie kijken.
• Neem de bronnen aan het eind van dit artikel door, voor de juiste indeling van je toneelstuk, en volg de vastgestelde richtsnoeren.
• Zorg ervoor dat je altijd doorgaat en als je je tekst vergeten bent tijdens een voorstelling, verzin dan iets! Soms is het zelfs beter dan de oorspronkelijke tekst!
• Lees het script hardop voor aan een klein publiek. Toneelstukken zijn gebaseerd op woorden, en de kracht ervan of het ontbreken daaraan wordt al snel duidelijk wanneer ze worden uitgesproken.
• Laat niet het toneelstuk niet op een stille plek liggen, maar maak het de wereld duidelijk dat je een schrijver bent!
• Schrijf een heleboel versies, zelfs als je tevreden bent met je eerste concept.

Advertentie

Waarschuwingen

• De wereld van het theater zit vol ideeën, maar zorg dat je behandeling van een verhaal origineel is. Het stelen van iemand anders verhaal is niet alleen moreel slecht, maar zal vrijwel zeker ontdekt worden.
• Je zult veel vaker afwijzing meemaken dan dat je stuk wordt geaccepteerd, maar wees niet ontmoedigd. Als je er genoeg van hebt dat een van je toneelstukken wordt genegeerd, schrijf dan een andere.
• Bescherm je werk. Zorg ervoor dat de titelpagina van het toneelstuk je naam en het jaar dat je het toneelstuk hebt geschreven bevat, voorafgegaan door het copyrightsymbool: ©.

Advertentie