Een gedicht schrijven

Het schrijven van een gedicht draait om het observeren van de wereld in jezelf en om je heen. Een gedicht kan overal over gaan, van liefde tot een roestig hek bij een oude boerderij. Door te dichten kun je eloquenter worden en je schrijfstijl verbeteren. Maar waar moet je beginnen? Het schrijven van gedichten is een vaardigheid die je vooral leert door veel ervaring, maar door dit artikel te lezen zetten we je alvast op het juiste spoor.

Deel 1

Deel 1 van 3:

Creativiteit vinden

Pdf downloaden

1
Zoek inspiratie. Een gedicht kan beginnen met een fragment van een couplet, misschien alleen een paar regels die uit het niets komen, waar de rest van het gedicht alleen nog omheen geschreven hoeft te worden. Hier zijn een paar manieren om het creatieve vuur aan te wakkeren:
- Speel leentjebuur. Verzamel een verscheidenheid aan boeken of poëzie van verschillende auteurs, of haal 10 tot 12 willekeurige gedichten van internet. Haal dan uit elk gedicht een willekeurige regel, waarbij je je eerder beperkt tot de eerste regel die je opvalt, dan dat je de "beste" eruit pikt. Schrijf al deze regels op losse stukjes papier en puzzel daarmee tot je een samenhangend gedicht hebt. Het samenvoegen van een paar totaal verschillende dichtregels kan je een idee geven voor je eigen gedicht.
- Schrijf alle woorden en zinnen op die in je op komen. Sta jezelf toe om alle ideeën om te zetten in woorden.
- Het lijkt misschien moeilijk, maar wees niet bang om je precieze gevoelens te uiten. Emoties vormen een gedicht, en als je over je gevoelens liegt zal dat makkelijk te merken zijn aan het gedicht. Schrijf ze zo snel mogelijk op, en als je klaar bent lees je het na om aansluitingen en onderwerpen te vinden die je creativiteit kunnen prikkelen.
- Probeer op te gaan in de omgeving waarover je wilt schrijven. Als je bijvoorbeeld over de natuur wilt schrijven, ga dan naar een park of een bos in de buurt. De natuurlijke omgeving zal je misschien tot een paar regels inspireren, zelfs al is het niet perfect.
2
Lees en luister naar poëzie. Laat je inspireren door werken van dichters die je bewondert. Verken een breed spectrum van werken, van gedichten die als klassiekers worden gezien tot teksten van popliedjes. Naarmate je met meer poëzie in aanraking komt zal je smaak meer gevormd worden en verfijnder raken.
- Om je oor te trainen en gelijkgestemden te ontmoeten kun je naar lezingen van poëzie gaan (hou de agenda van je plaatselijke boekhandel of universiteit in de gaten, of kijk hiervoor op internet).
- Zoek wat van je favoriete songteksten en lees ze alsof het poëzie is. Het zal je verbazen hoe ze zich laten lezen van papier, in plaats van gesproken of gezongen te worden.
Misschien wil je een gedicht schrijven om je liefde voor je vriend of vriendin uit te drukken; misschien wil je een tragische gebeurtenis herdenken; of misschien wil je gewoon een 10 voor je gedicht op school. Bedenk waarom je je gedicht schrijft en voor wie het bedoeld is en hou dat in gedachten terwijl je schrijft.
4
Beslis welke stijl het best bij je onderwerp past. Er zijn een heleboel verschillende vormen van poëzie.^[1]XBron. Als dichter heb je diverse vormen om uit te kiezen: limerick, sonnet, villanelle, sestina, haiku…de lijst is oneindig.
- Je kunt er ook voor kiezen om elke vorm achter je te laten en je gedicht als vrij vers te schrijven. Hoewel de keuze niet altijd zo voor de hand zal liggen als in bovenstaande voorbeelden is de beste vorm van poëzie die vorm die zich al schrijvend manifesteert.
Advertentie

Deel 2

Deel 2 van 3:

De creativiteit laten vloeien

Pdf downloaden

1
Kies de juiste woorden. Er wordt gezegd dat als je de roman als woorden in de beste volgorde ziet, je een gedicht als de beste woorden in de beste volgorde moet beschouwen.
- Zie de woorden die je gebruikt als bouwsteentjes van verschillende vormen en afmetingen. Sommige woorden passen perfect bij elkaar, andere niet. Je moet aan je gedicht blijven werken totdat je een stevige structuur van woorden hebt gebouwd.
- Gebruik alleen de noodzakelijke woorden, en diegene die de bedoeling van het gedicht versterken. Kies je woorden voorzichtig. Het verschil tussen gelijkklinkende woorden of synoniemen kunnen tot een interessant woordenspel leiden.
- Een spreadsheetprogramma zoals OpenOffice Calc is heel efficiënt om woorden te herschikken en om het ritme te bekijken door de woorden in kolommen te plaatsen. Zet één lettergreep in elke cel. Je kunt de tekst als je klaar bent in een tekstdocument plakken om het mooi te kunnen printen.
2
Gebruik concrete voorstellingen en levendige omschrijvingen. De meeste poëzie doet op één of andere manier een beroep op de zintuigen zodat de lezer meer opgaat in de tekst. Hier zijn wat dingen om te overwegen als je omschrijvingen opbouwt.
- Liefde, haat, geluk: dat zijn allemaal abstracte concepten. Veel (misschien zelfs alle) gedichten gaan in de kern over emoties en andere abstracties. Niettemin is het moeilijk om een sterk gedicht te schrijven met alleen maar abstracties - dat is gewoonweg niet interessant. De sleutel is dus om abstracties te vervangen of versterken met concrete beelden, dingen die je met je zintuigen kunt waarnemen: bijvoorbeeld een roos, een haai of een knapperend vuurtje. Het concept van "objectief correlaat" (term uit de literaire kritiek van T.S. Eliot) ^[2]XBron kan hierbij van pas komen. Dit houdt in dat een voorwerp, meerdere voorwerpen of een opeenvolging van gebeurtenissen (allemaal concrete dingen) de emotie of het idee van het gedicht oproepen.
- Echt krachtige poëzie gebruikt niet alleen concrete beelden; het omschrijft ze ook nog heel levendig. Laat je lezers en luisteraars zien waar je het over hebt - help hen de beeldspraak van het gedicht te beleven. Geef hen wat zintuiglijke handvatten. Dit zijn woorden die de dingen die je kunt horen, zien, proeven, aanraken en ruiken omschrijven, zodat de lezer dit aan zijn eigen ervaringen kan relateren.
- Geef voorbeelden in plaats van alleen maar mentale/intellectuele omschrijvingen. Een gek voorbeeld, maar denk aan: "Hij maakte een hard geluid" tegenover "Hij maakte een geluid als een nijlpaard dat door een bak knikkers rende met stalen hoeven."
3
Gebruik poëtische middelen om de schoonheid en bedoeling van je gedicht te versterken. Het bekendste poëtische middel is rijm. Rijm kan verwachting aan je gedicht toevoegen, de betekenis versterken of het gedicht meer samenhang geven. Het kan je gedicht ook mooier maken, maar overdrijf het niet.
- Als je kiest voor rijm zijn er drie basistypes waar je uit kunt kiezen: distichon, terzine en kwatrijn.
  - Een distichon bestaat uit twee regels die op elkaar rijmen.
  - Een terzine bestaat uit drie regels. Regel 1 en 2 rijmen, alsook regel 4 en 5, en 3 en 6. Bijvoorbeeld:
    
    "Op 't midden van ons levenspad gekomen,
    Kwam ik bij zinnen in een donker woud,
    Want ik had niet de rechte weg genomen.
    
    Rondom mij dicht en doornig kreupelhout;
    Ik kan niet zeggen hoe het mij bezwaarde,
    Nu de herinnering mij weer benauwt:" (de eerste zinnen uit Dante's La divina commedia in een vertaling van Ike Cialona en Peter Verstegen). ^[3]XBron
  - Bij een kwatrijn rijmen in ieder geval de tweede en de vierde regel. Bijvoorbeeld:
    
    Door kapotgeschoten straten
    Zonder vader, zonder land
    Loop je hulpeloos verlaten
    Aan je moeders warme hand^[4]XBron
- Andere poëtische middelen zijn metrum, metaforen, alliteratie, assonantie en herhaling. Als je niet weet wat dit zijn kun je het opzoeken in een boek over poëzie of op internet. Poëtische middelen kunnen een gedicht vormen, maar als ze te veel opvallen kan het een gedicht ook verpesten.
4
Voeg een "draai" toe aan het eind van het gedicht. Bewaar je krachtigste boodschap of inzicht voor het einde van je gedicht. De laatste regel van een gedicht is als de clou van een mop - het is iets dat een emotionele reactie uitlokt. Geef de lezer iets om over na te denken, iets om bij stil te staan nadat ze je gedicht hebben gelezen.
- Weersta de neiging om het uit te leggen; gun de de lezer de tijd om even na te denken over je gedicht zodat hij jouw ervaring of boodschap leert begrijpen.
Advertentie

Deel 3

Deel 3 van 3:

Het gedicht tot leven brengen

Pdf downloaden

1
Luister naar je gedicht. Alhoewel veel mensen tegenwoordig alleen maar in aanraking komen met poëzie in geschreven vorm, was poëzie oorspronkelijk een orale kunstvorm, en de klank van een gedicht is nog steeds belangrijk. Lees je gedicht hardop terwijl je schrijft en bewerkt om te horen hoe het klinkt.
- De interne structuur van een gedicht is gewoonlijk gebaseerd op ritme, rijm of allebei. Overweeg klassieke stijlen als een sonnet of Grieks epos ter inspiratie.
- Veel van onze gesproken taal is gebaseerd op de jambische pentameter (of vijfvoeter), een rijmschema waarin elke regel bestaat uit tien lettergrepen. De lettergrepen zijn verdeeld in vijf paren, jambes genoemd, waarbij elk paar begint met een onbeklemtoonde lettergreep. Veel poëzie is geschreven volgens de jambische pentameter, zoals bijvoorbeeld poëzie van Shakespeare.
- Zo kan een gedicht een lied worden. Het is makkelijker om een melodie te maken bij regelmatige zinnen, dus misschien moet je wat woorden weglaten of erbij verzinnen zodat alle regels evenveel lettergrepen bevatten.
2
Schaaf je gedicht bij. Als de basis van je gedicht klaar is, leg het dan een tijdje opzij en lees het daarna hardop voor. Loop alles langs en breng de woorden in balans met het ritme. Haal onnodige woorden weg en vervang beelden die niet werken.
- Sommige mensen redigeren hun gedicht maar één keer, terwijl anderen maar door blijven gaan.
- Wees niet bang om delen te herschrijven als het niet goed loopt. Sommige gedichten bevatten regels die een element niet goed overbrengen, die kunnen worden vervangen.
3
Deel je werk. Het kan moeilijk zijn je eigen werk te beoordelen. Dus als je klaar bent met de laatste bewerkingen, vraag dan of vrienden of leden van een poëzieclub (er zijn er online genoeg te vinden) naar je gedicht willen kijken. Je zult niet alle opmerkingen leuk vinden, en je hoeft je er ook niets van aan te trekken, maar soms krijg je net even een ander idee om je gedicht te verbeteren.
- Feedback is goed. Laat je gedicht rondgaan, en vraag vrienden kritiek te leveren. Zeg dat ze eerlijk moeten zijn, ook al is het misschien pijnlijk.
- Verontschuldig je nooit voor je werk als je het laat beoordelen. Richt je in plaats daarvan op het luisteren naar de mening van je lezers. Filter hun reacties, welke je wel en niet kunt gebruiken, en bewerk je gedicht als het daar beter van wordt.
- Lever ook kritiek op het werk van anderen. Daardoor kun je een kritisch oog ontwikkelen, wat je eigen werk weer ten goede kan komen.
Advertentie

Tips

Frustreer jezelf niet door je werk te laten lezen door mensen die niets met poëzie hebben. Dit kan je ontmoedigen om te dichten. Het is vaak moeilijk uit te leggen dat je gewoon iets nieuws aan het uitproberen bent. Je kunt beter iemand vragen die jou wil steunen (en die toevallig de kunst van het geschreven woord wel weet te waarderen) om kritiek te leveren op je werk.
Wees ontspannen tijdens het schrijven. Probeer bruikbare ideeën in de kraag te vatten als je een vlaag van emoties voelt opkomen. Dat is vaak een goede manier om te beginnen.
Vermijd cliché's of veelgebruikte omschrijvingen. "Rozen zijn rood" is geen briljante of originele observatie.
Blokkeer je gevoelens niet tijdens het schrijven. Schrijf op wat er in je opkomt en maak je later zorgen over structuur en dergelijke.
Voorkom 'writer's block' door altijd een notitieboekje bij je te hebben waarin je kleine ideetjes kunt noteren als ze bij je opkomen. Creativiteit ontstaat niet altijd op de handigste tijden. Als je vervolgens gaat zitten om te schrijven bekijk je je boekje om ideeën op te doen.
Gevoel is een belangrijk deel van poëzie. Als er geen emotie in het gedicht is verweven, is het alsof je je muze onder schot hebt gehouden. Je lezer zal waarschijnlijk zo door je geforceerde inspanning heenkijken.
Als je net begint met het schrijven van gedichten, kan het helpen een onderwerp in het midden van een papier te zetten (bijvoorbeeld "liefde") en daar zo veel mogelijk woorden bij te verzinnen die je hiermee associeert (zoals "vriendschap" of "geluk"). Als je dit doet voordat je aan je gedicht begint heb je alvast een basis van woorden die je kunt gebruiken. Dit kan heel waardevol zijn voor beginners.
Als je wilt dat anderen je gedichten lezen, vraag jezelf dan af: "Als iemand anders me dit liet lezen, zou ik het dan mooi vinden?". Als het antwoord "nee" is, ga het gedicht dan nogmaals bijschaven.
Je gedichten hoeven niet altijd te rijmen. Ook een gedicht in 'blank vers' (rijmloos) ^[5]XBron kan mooi en inspirerend zijn.
Schrijf niet te lang achter elkaar. Gun jezelf een rustpauze, dan komt je hoofd tot rust.
Vertrouw op je gedicht, alleen al omdat je de moeite hebt gedaan om het te schrijven.