De symptomen van syfilis herkennen

Syfilis is een zeer besmettelijke seksueel overdraagbare aandoening (soa) die wordt veroorzaakt door een bacterie die Treponema pallidum heet. Het kan onomkeerbare schade aan de zenuwen, lichaamsweefsels en hersenen veroorzaken als het niet behandeld wordt. Deze chronische auto-immuunziekte kan haast elk weefsel en orgaan in het lichaam aantasten.^{[1]XBronCenters for Disease Control and Prevention. Sexually Transmitted Disease Surveillance 2007 Supplement, Syphilis Surveillance Report. Atlanta, GA: U.S. Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, March 2009.} Het aantal gevallen van syfilis is tot het jaar 2000 gedaald, maar sindsdien is het (vooral bij mannen) weer aan het stijgen.^{[2]XBronCenters for Disease Control and Prevention. Sexually Transmitted Disease Surveillance 2007 Supplement, Syphilis Surveillance Report. Atlanta, GA: U.S. Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, March 2009.} In 2015 werd 942 keer de diagnose syfilis gesteld in Nederland.^[3]XBron Als je vermoedt dat je syfilis hebt, is het belangrijk om de symptomen te leren herkennen en een medische behandeling te ondergaan. Ook als je geen syfilis hebt is het goed om te weten hoe je het kunt voorkomen.

Deel 1

Deel 1 van 3:

De symptomen van syfilis herkennen

Pdf downloaden

1
Begrijp hoe mensen syfilis krijgen. Als je eenmaal weet hoe syfilis wordt overgebracht, kun je bepalen of jij risico loopt. De ziekte wordt overgedragen door contact met een persoon die een syfiliszweertje heeft. Deze zweertjes kunnen aan de buitenkant van de penis of vagina zitten, maar ook aan de binnenkant van de vagina, de anus of het rectum. Ze kunnen bovendien ook voorkomen op de lippen en de binnenkant van de mond.
- Als je vaginale, anale of orale seks hebt gehad met iemand die besmet is met de ziekte, loop jij het risico om syfilis te krijgen.
- Je moet echter wel direct in aanraking komen met een zweertje.^{[4]XBronAgabegi, S. (2013). Step-up to medicine (3rd ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins.}^{[5]XBetrouwbare bronCenters for Disease Control and PreventionGa naar de bron} Syfilis kan niet worden overgebracht door het delen van bestek, wc-brillen, deurknoppen, bubbelbaden of zwembaden.
- Mannen die hebben gevreeën met een andere man, hebben meer kans op syfilis. Het is vooral belangrijk voor homoseksuele mannen om veilig te vrijen.^{[6]XBetrouwbare bronCenters for Disease Control and PreventionGa naar de bron}^{[7]XBetrouwbare bronCenters for Disease Control and PreventionGa naar de bron}
De vroegste stadia van de ziekte kennen geen duidelijke symptomen, en de meeste mensen weten dus niet eens dat ze syfilis hebben.^{[8]XBetrouwbare bronCenters for Disease Control and PreventionGa naar de bron} Zelfs als de drager van de ziekte wel zweertjes of andere symptomen heeft, weet hij vaak niet dat het een soa is, en blijft er vervolgens nog lange tijd mee rondlopen. Omdat de kleine zweertjes in de loop van 1-20 jaar maar heel langzaam groter worden, heeft de drager de ziekte wellicht al zonder het te weten aan heel veel mensen doorgegeven.^{[9]XBronAgabegi, S. (2013). Step-up to medicine (3rd ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins.}
3
Herken de symptomen van de eerste stadia van syfilis. Syfilis kent 3 stadia: het primaire, het secundaire en het tertiaire stadium. Het primaire stadium begint meestal ongeveer 3 weken na blootstelling aan een syfiliszweertje. De symptomen beginnen vaak 10 tot 90 dagen na blootstelling.^{[10]XBronAgabegi, S. (2013). Step-up to medicine (3rd ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins.}
- Het primaire stadium van syfilis begint meestal met de verschijning van een klein, hard, rond zweertje dat geen pijn doet, ook wel een 'sjanker' genoemd. Meestal ontstaat er maar eentje, maar er kunnen er ook meer zijn.
- Het zweertje verschijnt op de plek waar de ziekte het lichaam is binnengekomen. Gebruikelijke plekken zijn de mond, de geslachtsdelen en de anus.^{[11]XBronAgabegi, S. (2013). Step-up to medicine (3rd ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins.}
- Het zweertje geneest binnen 4 tot 8 weken vanzelf en laat geen litteken achter. Dat betekent echter niet dat de syfilis weg is. Zonder goede behandeling gaat de infectie over naar het tweede stadium.
4
Weet het verschil tussen het primaire en secundaire stadium van syfilis. Het secundaire stadium van syfilis begint 4 tot 8 weken na de besmetting, en duurt 1 tot 3 maanden.^{[12]XBronLe, T., & Bhushan, V. (2010). First aid for the USMLE step 2 CK (7th ed.). New York: McGraw-Hill Medical.} Dit stadium begint met een 'maculopapulaire uitslag' op de handpalmen en voetzolen. De uitslag jeukt meestal niet, maar veroorzaakt ruwe roodbruine vlekken op de huid.^{[13]XBronLe, T., & Bhushan, V. (2010). First aid for the USMLE step 2 CK (7th ed.). New York: McGraw-Hill Medical.} Andere uitslag met een iets ander uiterlijk kan in dit stadium ook op andere plekken van het lichaam verschijnen. Mensen hebben deze uitslag vaak niet in de gaten, of nemen aan dat het een andere oorzaak heeft. Daardoor wordt de werkelijke oorzaak vaak pas veel later behandeld.
- Er kunnen in dit stadium ook andere symptomen worden ervaren. Maar ook die worden vaak voor andere problemen aangezien, zoals griep of stress.
- Deze symptomen zijn bijvoorbeeld: vermoeidheid, spierpijn, koorts, een zere keel, hoofdpijn, gezwollen lymfeklieren, haaruitval en gewichtsverlies.^{[14]XBronLe, T., & Bhushan, V. (2010). First aid for the USMLE step 2 CK (7th ed.). New York: McGraw-Hill Medical.}
- Ongeveer een derde van de mensen die zich tijdens het secundaire stadium van syfilis niet laat behandelen ontwikkelt latente of tertiaire syfilis.^{[15]XBronLe, T., & Bhushan, V. (2010). First aid for the USMLE step 2 CK (7th ed.). New York: McGraw-Hill Medical.} Het latente stadium is een fase waarin geen symptomen worden ervaren, voordat de symptomen van het tertiaire stadium ontstaan.
5
Leer de symptomen van latente en tertiaire syfilis herkennen. Het latente stadium begint als de symptomen van de eerste twee stadia verdwenen zijn. De syfilisbacterie is nog in het lichaam aanwezig, maar er zijn geen tekenen van ziekte meer. Dit stadium kan jarenlang duren. Een derde van de patiënten die geen behandeling hebben ondergaan tijdens het latente stadium, ontwikkelt echter het tertiaire stadium van syfilis, wat ernstige symptomen kent. Tertiaire syfilis manifesteert zich vaak pas na 10 tot 40 jaar na de besmetting.^{[16]XBronAgabegi, S. (2013). Step-up to medicine (3rd ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins.}
- Tertiaire syfilis kan leiden tot schade aan de hersenen, het hart, de ogen, de lever, de botten en de gewrichten. Deze schade kan zo ernstig zijn dat het de dood tot gevolg heeft.
- Andere symptomen van tertiaire syfilis zijn moeite met het bewegen van de spieren, gevoelloosheid, verlamming, progressieve blindheid en dementie.^{[17]XBetrouwbare bronCenters for Disease Control and PreventionGa naar de bron}
6
Wees waakzaam op symptomen van syfilis bij baby's. Als een zwangere vrouw syfilis heeft, kan zij de ziekte via de placenta overdragen op het ongeboren kind. Goede prenatale zorg kan de arts voorbereiden op eventuele complicaties. De bekendste symptomen van syfilis bij baby's zijn:^{[18]XBronStead, L., & Kaufman, M. (2011). First aid for the pediatrics clerkship (3rd ed.). New York: McGraw-Hill Medical.}
- Wisselende koorts
- Vergrote mild en lever (hepatosplenomegalie)
- Gezwollen lymfeklieren
- Chronisch niezen of een loopneus zonder duidelijke allergische aanleiding
- Maculopapulaire uitslag op de handpalmen en voetzolen

Deel 2

Deel 2 van 3:

Syfilis diagnosticeren en behandelen

Pdf downloaden

Als je denkt dat je in aanraking bent geweest met een syfiliszweertje, ga dan onmiddellijk naar je huisarts. Ga ook naar de dokter als je een ongebruikelijke uitslag, zweer of afscheiding hebt, vooral in de schaamstreek.
2
Laat je regelmatig testen als je in een risicogroep valt. Als je een verhoogd risico hebt op syfilis, is het verstandig om je jaarlijks te laten testen, ook al ervaar je geen symptomen.^[19]XBron Onderzoek heeft echter uitgewezen dat je geen baat hebt bij regelmatig testen als je niet in een risicogroep valt. Dan kan het leiden tot onnodige behandeling met antibiotica en bezorgdheid.^{[20]XBetrouwbare bronPubMed CentralGa naar de bron} Je hebt een verhoogd risico als je:
- Veel wisselende seksuele contacten hebt
- Een seksuele partner hebt die positief is getest op syfilis
- Hiv hebt
- Zwanger bent
- Een man bent die seksuele contacten heeft met andere mannen
3
Laat je bloed onderzoeken om de diagnose te bevestigen. De meest efficiënte manier om op syfilis te testen is door een bloedonderzoek te ondergaan waarbij naar antistoffen tegen syfilis wordt gezocht. Deze syfilistest is goedkoop en makkelijk uit te voeren; je kunt het bij je huisartsenpost of GGD laten doen. De medewerker van de kliniek gebruikt een van de volgende methodes om antistoffen tegen syfilis in je bloed op te sporen:
- De niet-treponemale test. Deze test is ideaal voor screening en is ongeveer 70% accuraat. Als deze test een positieve uitslag geeft, bevestigt de arts de diagnose met een treponemale test.^{[21]XBronAgabegi, S. (2013). Step-up to medicine (3rd ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins.}
- Treponemale test: Dit onderzoek naar antistoffen is specifieker, en wordt eerder gebruikt ter bevestiging dan om te screenen.
- Sommige artsen testen op syfilis door een monster te nemen van een zweertje waarvan wordt vermoed dat het een syfiliszweertje is. Het monster wordt onder een speciale microscoop onderzocht om te zien of de treponema pallidum-bacterie erin zit, de bacterie die syfilis veroorzaakt.^{[22]XBetrouwbare bronCenters for Disease Control and PreventionGa naar de bron}
- Alle patiënten zouden zich ook meteen moeten laten testen op hiv.^{[23]XBronAgabegi, S. (2013). Step-up to medicine (3rd ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins.}
4
Onderga een behandeling met antibiotica. Syfilis is relatief eenvoudig te genezen met de juiste medische aandacht. Hoe eerder syfilis wordt vastgesteld, hoe makkelijker het te behandelen is; als je het binnen een jaar behandelt, is een enkele dosis penicilline vaak genoeg om de ziekte helemaal te genezen. Antibiotica kunnen zeer effectief zijn tijdens de vroege stadia van syfilis, maar hebben weinig of geen effect meer tijdens de latere stadia.^{[24]XBron Agabegi, S. (2013). Step-up to medicine (3rd ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins.} Mensen die de ziekte langer dan een jaar hebben, hebben misschien meerdere doses antibiotica nodig. Patiënten met latente of tertiaire syfilis moeten vaak 3 doses per week nemen.^{[25]XBron Agabegi, S. (2013). Step-up to medicine (3rd ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins.}
- Laat je arts weten of je allergisch bent voor penicilline. Hij zal dan waarschijnlijk een behandeling van 2 weken met doxycycline of tetracycline voorschrijven. Let op, want deze alternatieven zijn wellicht niet geschikt voor zwangere vrouwen, vanwege de kans op geboorteafwijkingen.^{[26]XBetrouwbare bronCenters for Disease Control and PreventionGa naar de bron} Als je zwanger bent of kunt zijn, bespreek dan andere behandelopties met je arts.
5
Probeer syfilis niet zelf te behandelen. Penicilline, doxycycline en tetracycline werken doordat ze de syfilisbacterie doden en uit het lichaam verwijderen. Geen enkel huismiddeltje of zelfzorgmiddel werkt hiervoor. Alleen een arts kan de juiste dosering medicijnen voorschrijven om de ziekte te genezen.
- Hoewel deze medicijnen syfilis genezen, kunnen ze de schade die al is ontstaan niet herstellen.
- Weet dat het onderzoek en de behandeling hetzelfde zijn voor baby's.
Nadat de behandeling is afgerond zal de arts de niet-reponemale test elke 3 maanden herhalen. Zo kan hij zien hoe je op de behandeling reageert. Als uit de onderzoeksresultaten binnen 6 maanden geen verbetering blijkt, zou dat kunnen betekenen dat je niet voldoende bent behandeld, of dat de infectie is teruggekeerd, en weer aangepakt moet worden.^{[27]XBron Agabegi, S. (2013). Step-up to medicine (3rd ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins.}
7
Vrij niet tot de infectie genezen is. Het is heel belangrijk dat je geen seks hebt als je wordt behandeld -- vooral als je nieuwe partners hebt. Totdat de zweertjes zijn genezen en de arts heeft verklaard dat je geen syfilis meer hebt, kun je de ziekte aan anderen doorgeven.^{[28]XBronAgabegi, S. (2013). Step-up to medicine (3rd ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins.}
- Laat aan alle voorgaande seksuele partners weten dat je syfilis hebt, zodat zij zich ook kunnen laten testen en behandelen.

Deel 3

Deel 3 van 3:

Syfilis voorkomen

Pdf downloaden

1
Gebruik condooms en beflapjes van latex of polyurethaan. Als je condooms gebruikt tijdens vaginale, orale of anale seks, verklein je de kans om syfilis op te lopen. De plek van het zweertje of de infectie moet dan echter wel helemaal bedekt zijn met het condoom.^{[29]XBetrouwbare bronMayo ClinicGa naar de bron} Gebruik altijd condooms bij nieuwe partners, want je weet niet of zij syfilis hebben -- vooral niet als er geen zichtbare zweertjes zijn.
- Weet dat je toch nog syfilis kunt krijgen als de zweertjes niet helemaal door het condoom bedekt zijn.
- Het is aan te raden om beflapjes te gebruiken bij orale seks met vrouwen, want die kunnen een groter oppervlak bedekken dan een opengeknipt condoom. Als je echter geen beflapjes in huis hebt, kun je een gewoon condoom openknippen en dat gebruiken.
- Condooms van latex en polyurethaan bieden bescherming tegen zowel soa's als hiv. Natuurlijke condooms of condooms van schapendarm bieden niet voldoende bescherming tegen soa's.^{[30]XBetrouwbare bronCenters for Disease Control and PreventionGa naar de bron}
- Gebruik voor elke vrijpartij een nieuw condoom. Gebruik condooms niet opnieuw, zelfs niet voor verschillende vormen van penetratie (vaginaal, anaal, oraal) tijdens dezelfde vrijpartij.^{[31]XBetrouwbare bronCenters for Disease Control and PreventionGa naar de bron}
- Neem glijmiddel op waterbasis als je latex condooms gebruikt. Glijmiddel op basis van olie kan het latex verzwakken, waardoor je meer kans loopt op een soa.^{[32]XBetrouwbare bronCenters for Disease Control and PreventionGa naar de bron}
2
Vermijd wisselende contacten. Je weet nooit zeker of losse seksuele partners geen soa's hebben. Daarom kun je wisselende contacten beter vermijden. Als je zeker weet dat een partner syfilis heeft, zou je seksueel contact met die persoon helemaal moeten vermijden, ook als hij/zij een condoom gebruikt.^{[33]XBetrouwbare bronMayo ClinicGa naar de bron}
- De veiligste optie is om een monogame, langdurige relatie te hebben met een partner die negatief is getest op syfilis en andere soa's.
Als je veel drank of drugs op hebt, is de kans groter dat je riskant seksueel gedrag gaat vertonen, waardoor je een verhoogde kans hebt op soa's.^{[34]XBetrouwbare bronCenters for Disease Control and PreventionGa naar de bron}
4
Zoek passende prenatale zorg als je zwanger bent. Het is heel belangrijk dat zwangere vrouwen goede prenatale zorg krijgen, en dat ze worden getest op syfilis. Alle zwangere vrouwen worden getest op syfilis, omdat de moeder het kan doorgeven aan haar ongeboren kind, wat ernstige ziektes of zelfs de dood tot gevolg kan hebben.^{[35]XBetrouwbare bronPubMed CentralGa naar de bron}^{[36]XBetrouwbare bronMayo ClinicGa naar de bron}
- Baby's die syfilis krijgen van hun moeder zijn vaak te licht, worden te vroeg geboren of overlijden zelfs vlak na de geboorte.
- Zelfs als het kind zonder symptomen geboren wordt, kunnen baby's die niet behandeld worden binnen enkele weken ernstige gezondheidsproblemen krijgen. Deze problemen zijn onder andere doofheid, staar, stuipen en ze kunnen zelfs overlijden.
- Dit kan voorkomen worden als de moeder tijdens de zwangerschap op syfilis wordt getest. Als de test positief is, kunnen zowel moeder als baby behandeld worden.^{[37]XBetrouwbare bronCenters for Disease Control and PreventionGa naar de bron}

Tips

Syfilis is makkelijk te behandelen als je er vroeg bij bent. Iemand die korter dan een jaar syfilis heeft kan met één injectie penicilline worden behandeld. Als iemand het langer dan een jaar heeft zijn een paar injecties meer nodig.
Syfilis kan niet worden overgedragen via bestek, deurknoppen, zwembaden of wc-brillen.
Mensen die behandeld worden zouden geen seks moeten hebben tot de sjanker helemaal genezen is. Mensen met syfilis moeten dat ook aan hun seksuele partner(s) vertellen zodat die zich kunnen laten behandelen indien nodig.
De veiligste manier om een soa, zoals syfilis, te voorkomen is door helemaal geen seks te hebben of door een langdurige, monogame relatie te hebben met een partner die getest is en niet besmet is.
Een arts kan de diagnose syfilis stellen door een monster van de sjanker te nemen. Ook is syfilis aan te tonen in het bloed. Twee heel eenvoudige, accurate en goedkope tests kunnen veel levens redden. Ga naar je huisarts als je vermoedt dat je syfilis hebt.

Waarschuwingen

Als je genitale sjankers hebt kun je makkelijker hiv overdragen of oplopen tijdens de seks.
Er bestaan geen huismiddeltjes of zelfzorgmiddelen om syfilis mee te genezen.
Condooms met zaaddodend glijmiddel zijn niet effectiever tegen soa's dan gewone condooms.
Als een zwangere vrouw met syfilis niet wordt behandeld kan zij haar baby besmetten waardoor die zelfs kan overlijden.