İnsan evrimi zaman çizelgesi

İnsan evrimi zaman çizelgesi, insan türlerinin evrimindeki belli başlı önemli olayları ve insan atalarının evrimsel tarihlerini özetlemektedir. Bunun yanında Homo sapiens türünün atası olabilecek canlıların, tür ve cinslerin kısa bir açıklamasını içerir. Temel olarak Abiyogenez'in konusu olan yaşamın kökeni bu zaman çizelgesinde konu edinmemiş olup insanın oluşumuna götüren ön ataların olası bir soy çizgisi ele alınmıştır. Bu zaman çizelgesi, paleontoloji, gelişim biyolojisi ve morfoloji alanında elde edilen verilerin yanında anatomik ve genetik veri çalışmalarına da dayanır. İnsan evriminin tüm yönleriyle araştırılması antropolojinin önemli bir bileşenidir.

Haeckel'in evrimsel hayat ağacı. Türlerin evrimsel tarihi tek bir gövdeden doğan birçok dalı olan bir "ağaç" olarak tanımlanmıştır.

Homo sapiens sınıflandırması

değiştir

Modern insan Homo sapiens'in ve onun ön atalarının kladistik soy çizgisi (taksonomik sıralaması) aşağıdaki gibidir:

TaksonomiİsimYaygın isimMilyonlarca yıl önce (başlangıç)
Üst âlemÖkaryotÇekirdeğe sahip hücreler1,800,000,000 yıl önce
ÂlemAnimaliaHayvanlar650,000,000 yıl önce
ŞubeChordataOmurgalılar ile yakın akrabaları olan omurgasızlar635,000,000 yıl önce
AltşubeVertebrataOmurgalılar535,000,000 yıl önce
ÜstsınıfTetrapodaDört üyeliler395,000,000 yıl önce
SınıfMammaliaMemeliler220,000,000 yıl önce
AltsınıfTheriaCanlı doğum yapan ve yumurta bırakmayan memeliler160,000,000 yıl önce
İnfra sınıfEtenelilerEteneli memeliler (keseli olmayanlar)125,000,000 yıl önce
Magnus takımBoreoeutheriaBirim üstü supra primatlar, yarasalar, balinalar, toynaklı memelilerle otçul memelilerin çoğu
Üst takımEuarchontogliresSupraprimatlar (primatlar, kemirgenler, tavşanlar, ağaç sivri faresi ve uçar makigiller)100,000,000 yıl önce
Asil takımEuarchontaPrimatlar, uçar makigiller ve sivri sincapçıkgiller80,000,000 yıl önce
Mir takımPrimatomorphaPrimatlar ve uçar makigiller79,600,000 yıl önce
TakımPrimatlarPrimatlar65,000,000 yıl önce
Alt takımHaplorrhini"Kuru burunlu" maymunlar (İnsansılar, maymunlar ve cadı makigiller)56,000,000 yıl önce
İnfra takımSimiiformes"Yüksek" primatlar (veya Simiyanlar) (insansılar, eski Dünya ile yeni Dünya maymunları)40,000,000 yıl önce
Küçük takımCatarrhini"Dar burunlu" primatlar (insansılar ve eski Dünya maymunları)38,000,000 yıl önce
Üst familyaHominoideaİnsansılar23,000,000 yıl önce
FamilyaHominidaeBüyük insansı maymunlar (insanlar, şempanzeler, bonobolar, goriller ve orangutanlar)17,000,000 yıl önce
Alt familyaHomininaeİnsanlar, şempanzeler, bonobolar ve goriller8,000,000 yıl önce
OymakHomininiİnsanlar, şempanzeler ve bonobolar7,000,000 yıl önce
Alt oymakHomininaİki ayak üzerinde yürüyen bipedal insansılar (Ardipithecus ve onun soyundan gelenler)5,600,000 yıl önce
CinsHomoİnsanlar, neandertaller, homo erectus ile onların doğrudan ataları2,800,000 yıl önce
TürHomo sapiensİnsanlar350,000 yıl önce
Alt türHomo sapiens sapiensAnatomik olarak modern insan150,000 yıl önce

Zaman çizelgesi

değiştir


İlk canlı yaşam

değiştir
TarihOlay
4000 
(milyon
yıl önce)
En erken yaşam görünümü.
3900 MöHücreler Prokaryotun görünümüne benzemektedir. Fotosentezin ilk ortaya çıktığı ve bu sayede dünyadaki oksijenin ilk görüldüğü zamanlardır.
2500 Möİlk organizmaların oksijen kullanımı. 2400 Mö ile, Oksijen Felaketi meydana gelmiştir.
2100 MöDaha gelişmiş hücrelerin görünümü: the eukaryotes.
1200 MöEşeylii üremedeki gelişmeler, evrimin daha hızlı gelişimini sağladı.[1]
900 Mö
Choanoflagellate

Choanoflagellate, bütün hayvanlar aleminin atası olarak görünmektedir ve Süngerlerin atası olduğu kabul edilmektedir.[2]Proterospongia (Choanoflagellata üyeleri), hayvanlar aleminin atası olarak gösterilebilecek en iyi yaşayan örnektir. Prokaryotlarla beslenen kamçılı protistlerdir.

Bu canlılar koloniler halinde yaşamaktadır.

600 Möİlk çok hücreli hayvan süngerlerin olduğu düşünülmektedir.

Süngerler, hayvanlar arasında dokuları bakımından en basit canlıdır.

Süngerler günümüzde en eski paleontolojik hayvan şubesidir.

580 MöHayvan hareketi Knidliler ile başladı. Bütün knidliler çevresel sinir ve kas sistemine sahiplerdi çünkü onlar en basit hayvandır.

Vücutlarının belirli şekilleri vardır. İlk göz bu dönemde oluşmuştur.

550 Mö
Yassı solucanlar
Yassı solucanların ilk beyine sahip hayvanlar oldukları düşünülmektedir.
540 MöAkorn solucanları daha fazla özellikli düşünebilirler ve diğer solucan türlerine göre daha gelişmişlerdir. Dolaşım sistemilerinde böbrek görevini de yapan bir kalp mevcuttur.

Kordalılar

değiştir

590-535 milyon yıl önce ikincil ağızlı atalardan geliştiler.

Omurgalılar

değiştir

535-520 milyon yıl önce ortaya çıktılar. 450 milyon yıl önce ilk çeneliler gelişti. Bunlar 440 milyon yıl önce iki gruba ayrıldılar: Kemikli balıklar, Kıkırdaklı balıklar.

Dört üyeliler

değiştir

Devoniyen sonunda, et yüzgeçli balıklardan geliştiler. Bazal formların hepsinin ayaklarında 5 parmak vardı. Yaklaşık 340 milyon yıl önce Bathrachomorpha ve Amniota olarak ikiye ayrıldılar.

Memeliler

değiştir

Üst Triyas'ta sinodontlardan geliştiler. Dik bacakları ve kılları bu atalardan miras aldıkları özelliklerdir.

Primatlar

değiştir

Paleosen'de primat benzeri plesiadapiformlar gelişip Kuzey Amerika ve Avrasya'da yayıldı. İlk gerçek primatlar 55 milyon yıl önce ortaya çıktı. Primatların ortaya çıkışı ile birlikte plesiadapiformlar yok oldular. Erken primatlar omomyoidler ve adapoidler olarak ikiye ayrılır. Omomyoidlerin kuru burunlu maymunlara, adapoidlerin nemli burunlu maymunlara yol açtığı düşünülmektedir.

Simiyenler (Simiiformes/Anthropoidea)

değiştir

İlk simiyenlerin (Eosimiidae) 45 milyon yıl önce ortaya çıktığı bilinmektedir. Bu erken simiyenler oldukça küçüklerdi ve bazılarının omomyoid atalara sahip olduklarını kanıtlayan özellikleri vardı.

Büyük insansı maymunlar (Hominidae)

değiştir

İlk hominidler Orta Miyosen'de hem Afrika hem Avrasya'da ortaya çıktılar. Bunlar Üst Miyosen'den önce iki ana gruba ayrıldılar: Ponginae (orangutan ve soyu tükenmiş yakın akrabaları) ve Homininae (insan, şempanze, goril ve soyu tükenmiş akrabaları)

İnsanlara (Homo) ilk olarak Alt Paleolitik'te rastlandı. Australopithecinelerden farklı olarak, uzun yolculuklara uyarlanmış bacaklara ve kısa kollara sahiplerdi. Kesici taş aletler geliştirdiler, ateşi kontrolü ettiler ve Üst Pleyistosen'de Dünya geneline yayılmaya başladılar.

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir

Dış bağlantılar

değiştir