Кошон

Мувофиқи тахминҳои муҳаққиқони бостоншинос, маскун шудани одамон дар ин ҷо ба 6 ҳазор сол то м. рост меояд. Кошон аз даврони бостон то имрӯз ба номҳои Кай Оштон, Омбурудукус, Катсифунат, Косон, Косиён, Кошиён, Қошон, Қосон, Коҳфашон, Чиҳилҳисорон ва ғайра шуҳрат дошт. Ба бовари баъзе муҳаққиқони даврони исломӣ, сохтмони Кошон бо дастури Зубайдахотун, ҳамсари Ҳорунаррашид халифаи аббосӣ анҷом шудааст. Дар садаи XI бо фармони Маликшоҳи Салҷуқӣ шаҳр тавсеа ёфт. Дар миёнаҳои садаи XI Кошон аз ҳисоби истеҳсоли қолин шуҳрат пайдо кард. Дар оғози садаи XVI ва нимаи аввали садаи XVIII яке аз пойтахтҳои сулолаи Сафавиҳо буд. Соли 1778 дар натиҷаи заминларзаи шадид хароб гашт ва баъдан таъмиру тармим шуд.

Дар Кошон як қатор ёдгориҳои таърихиву фарҳангӣ боқӣ мондаанд: маъбади давраи Сосониён, Масҷиди ҷомеъ (1073; манора), манораи Зайнуддин (асри 12), масҷиди Майдон (1263—1264), оромгоҳи имомзода Ҳабиб ибни Мусо (1269-72) бо дахмаи шоҳ Аббоси 1 (1629), ҳаммом ва бозори гунбаздори Ҳоҷӣ Ҳусайнхон (асрҳои 16-17), масҷид ва мадрасаи Оғобузург (охири садаи XVIII ва аввали садаи XIX), биноҳои ба сабки порсии анъанавӣ сохташуда (қасри Аббос, охири садаи XVIII; қасрҳои Таботабоӣ, 1840, Амирӣ, миёнаҳои садаи XIX ва ғайра). Дар наздикии Кошон боқимондаҳои маҳаллаи таърихии Сиялк (7500 сол) дар теппаи Сиялк воқеъ аст.

Иқтисоди Кошон асосан ба соҳаҳои кишоварзӣ, саноати нассоҷӣ, кулолгарӣ, маҳсулоти косибӣ, қолинбофӣ ва маснуоти заргарӣ такя мекунад.

Риёзидон ва мунаҷҷими машҳур Ғиёсуддин Ҷамшеди Кошонӣ, адибон Бобоафзали Кошонӣ ва Суҳроби Сипеҳрӣ дар ҳамин шаҳр ба дунё омадаанд.

• فرهنگ شهرها و استانهای ایران، پژوهش و نگارش ایرج افشار سیستانی. تهران، ١٣٩١