Wielkopolski Krzyż Powstańczy

Wielkopolski Krzyż Powstańczy – polskie państwowe odznaczenie wojskowe nadawane w latach 1957–1999, w celu nagrodzenia zasług uczestników powstania wielkopolskiego 1918–1919.

Wielkopolski Krzyż Powstańczy
Awers
Awers
Rewers
Rewers
Baretka
Baretka
Ustanowiono

1 lutego 1957

Wycofano

8 maja 1999
(ust.z dn.16.10.1992)

Wielkość

36 x 36 mm

Kruszec

patynowany na brązowo

Wydano

22 461 krzyży

Powyżej

aktualnie nadawane odznaczenia państwowe wymienione w ustawie z 1992 roku (z późniejszymi zmianami)

Poniżej

polskie odznaczenia resortowe

Projektant

Jerzy Drygas i Eugeniusz Rosik

Historia

edytuj

Po raz pierwszy krzyż został ustanowiony dekretem KRN z 8 października 1946, który ostatecznie nie doczekał się realizacji i nie został opublikowany[1][2][3].

Kolejna próba była już udana i krzyż ustanowiono dekretem Rady Państwa w dniu 1 lutego 1957[4].

Był nadawany osobom, które z bronią w ręku lub w inny aktywny sposób uczestniczyły w walkach przeciwko zaborcom niemieckim w powstaniu wielkopolskim. Odznaczenie nadawała Rada Państwa na podstawie wniosków Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Mógł być nadawany pośmiertnie.

Z dniem 8 maja 1999 nadawanie krzyża uznano za zakończone[5].

Opis odznaki

edytuj

Odznaką Wielkopolskiego Krzyża Powstańczego jest krzyż równoramienny, patynowany na brązowo o wymiarach 36 × 36 mm. Ramiona krzyża są obramowane, przy końcach poszerzone. Na awersie pośrodku znajduje się okrągła tarcza o średnicy 9 mm pokryta czerwoną emalią z umieszczonym na niej orłem piastowskim z białej emalii, tarcza okolona jest wieńcem z liści dębowych. Na lewym ramieniu znajduje się data 1918, na prawym – 1919. Na pionowych ramionach umieszczony jest miecz skierowany ostrzem ku dołowi. Na rewersie pośrodku krzyża znajduje się tarcza z napisem PRL, w otoku tarczy napis POWSTAŃCOM WIELKOPOLSKIM. Projektantami odznaki byli Jerzy Drygas i Eugeniusz Rosik.

Wstążka krzyża jest szerokości 34 mm, koloru ciemnoniebieskiego z dwoma amarantowymi paskami o szerokości 2 mm z boków.

Krzyż ten początkowo noszono w kolejności po Krzyżu Partyzanckim[6], od 1960 po Śląskim Krzyżu Powstańczym i przed Srebrnym Krzyżem Zasługi[7], od 1981 przed Warszawskim Krzyżem Powstańczym[8], a od 1992 jest noszony za aktualnie nadawanymi odznaczeniami państwowymi wymienionymi w ustawie z tego roku (z późniejszymi zmianami)[9].

Odznaczeni

edytuj

Wg danych Biura Odznaczeń Państwowych Kancelarii Rady Państwa oraz Biura Odznaczeń Kancelarii Prezydenta RP nadano łącznie 22 461 krzyży[10][11].

Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.

Przypisy

edytuj
  1. Wielkopolski Krzyż Powstańczy. 95. rocznica Powstania Wielkopolskiego 1918–1919. Informator wystawy. zhw.amu.edu.pl, 2013. [dostęp 2017-11-12].
  2. Wielkopolski Krzyż Powstańczy. 95. rocznica Powstania Wielkopolskiego 1918–1919. Zaproszenie. zhw.amu.edu.pl, 2013. [dostęp 2017-11-12].
  3. Otwarcie wystawy pt. „Wielkopolski Krzyż Powstańczy. 95. rocznica Powstania Wielkopolskiego 1918-1919”. zhw.amu.edu.pl, 2013. [dostęp 2017-11-12].
  4. Dekret z dnia 1 lutego 1957 o ustanowieniu „Wielkopolskiego Krzyża Powstańczego” (Dz.U. z 1957 r. nr 10, poz. 43)
  5. Na podstawie art. 7 Ustawy z dnia 16 października 1992. Przepisy wprowadzające ustawę o orderach i odznaczeniach, uchylające przepisy o tytułach honorowych oraz zmieniające niektóre ustawy (Dz.U. z 1992 r. nr 90, poz. 451 z póź. zm.)
  6. Uchwała Rady Państwa z dnia 1 lutego 1957 r. Statut "Wielkopolskiego Krzyża Powstańczego" (M.P. z 1957 r. nr 13, poz. 91)
  7. Instrukcja Kancelarii Rady Państwa z dnia 29 lutego 1960 r. w sprawie sposobu noszenia orderów i odznaczeń (M.P. z 1960 r. nr 25, poz. 122).
  8. Uchwała Rady Państwa z dnia 29 lipca 1981 r. w sprawie Warszawskiego Krzyża Powstańczego (M.P. z 1981 r. nr 20, poz. 186)
  9. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 listopada 1992 r. w sprawie opisu, materiału, wymiarów wzorów rysunkowych oraz sposobu i okoliczności noszenia odznak orderów i odznaczeń (Dz.U. z 1992 r. nr 90, poz. 452)
  10. Wojciech Stela: Polskie ordery i odznaczenia (Vol. I). Warszawa: 2008, s. 20.
  11. Lista odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. opracowana przez Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne „Gniazdo”.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj