Szczególnie chroniony obszar Antarktyki

Szczególnie chroniony obszar Antarktyki, ASPA (od ang. Antarctic Specially Protected Area) – obszar ochrony przyrody ustanowiony na podstawie załącznika V do Protokołu o ochronie środowiska naturalnego (tak zwanego protokołu madryckiego, podpisanego w Madrycie 4 października 1991). Ochronę w formie szczególnie chronionych obszarów Antarktyki ustala się dla obszarów cennych ze względów środowiskowych, naukowych, historycznych, estetycznych lub pierwotnych albo dla obszarów, na których prowadzona jest lub planowana działalność naukowa.

W momencie wejścia w życie postanowień załącznika V do protokołu madryckiego, co nastąpiło 24 maja 2002, obszary chronione powołane na podstawie Układu Antarktycznego, czyli szczególnie chronione obszary (Specially Protected Areas – SPA) i miejsca o szczególnym znaczeniu naukowym (Sites of Special Scientific Interest – SSSI) zostały automatycznie przekształcone w szczególnie chronione obszary Antarktyki. Pozostawiono dotychczasowe nazwy obszarów nadając im nową numerację, począwszy od nr 101.

Wstęp do szczególnie chronionych obszarów Antarktyki możliwy jest wyłącznie za pozwoleniem wydawanym zgodnie z procedurą określoną w art. 7 załącznika V do protokołu madryckiego, w praktyce ograniczany jest wyłącznie do prac naukowych. Z tego względu szczególnie chronione obszary Antarktyki można przyrównać do rezerwatów ścisłych.

Obszary ustanawiane są w czasie corocznych spotkań konsultatywnych Układu Antarktycznego (Antarctic Treaty Consultative Meeting – ATCM) na wniosek dowolnego z państw prowadzących działania naukowe na obszarze Antarktyki (państw stron Protokołu o ochronie środowiska do Układu w sprawie Antarktyki) lub Komitetu Ochrony Środowiska (Committee for Environmental Protection – CEP), Komitetu Naukowego Badań Antarktycznych (Scientific Committee on Antarctic Research – SCAR) czy Komisji do Spraw Zachowania Żywych Zasobów Morskich Antarktyki (Commission for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources – CCAMLR). Strona wnioskująca o wyznaczenie obszaru zobowiązana jest następnie do zarządzania nim.