Język afrikaans

Ten artykuł od 2019-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Język afrikaans, język afrykanerski (afr. afrikaans, Afrikaanse taal) – indoeuropejski język należący do dolnosaksońskiej gałęzi języków zachodniogermańskich, będący językiem ojczystym południowoafrykańskich Koloredów oraz białych Afrykanerów. Powstał na styku kultur w Kolonii Przylądkowej z XVII-wiecznych dialektów niderlandzkich pod wpływem języka malajskiego i portugalskiego oraz miejscowych języków ludów hotentockich (Khoi, Khoikhoi). Niderlandzkim – językiem urzędowym holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej (VOC) – mówili funkcjonariusze, żołnierze Kompanii oraz europejscy osadnicy, przybywający na tereny dzisiejszej Republiki Południowej Afryki od połowy XVII wieku, a pochodzący głównie z Holandii i Niemiec oraz w mniejszym stopniu z Francji i Skandynawii. Koloniści ci dali początek Burom, czyli przodkom dzisiejszych Afrykanerów. Językiem malajskim i portugalskim posługiwała się na Przylądku większość sprowadzanych niewolników. W ten sposób afrikaans ukształtował się na styku języków, kultur, ras i religii jako język codziennej komunikacji i aż do końca XIX wieku traktowany był pogardliwie jako mowa Hotentotów, Koloredów oraz niewykształconych farmerów z prowincji. Podstawowy zasób słownictwa w afrikaans, ok. 90%, pochodzi z języka niderlandzkiego, lecz wykazuje on także wpływy leksykalne malajskiego, portugalskiego, a od XIX wieku także elementy przejęte z języka angielskiego oraz miejscowych języków bantu.

afrikaans

Obszar	Południowa Afryka, Namibia i inne
Liczba mówiących	7 milionów
Pismo/alfabet	łacińskie
Klasyfikacja genetyczna
Języki indoeuropejskie Języki germańskie Języki zachodniogermańskie Język afrikaans
Status oficjalny
język urzędowy	Południowa Afryka
Organ regulujący	Die Taalkommissie
Ethnologue	1 narodowy↗
Kody języka
ISO 639-1	af
ISO 639-2	afr
ISO 639-3	afr
IETF	af
Glottolog	afri1274
Ethnologue	afr
GOST 7.75–97	афр 070
Linguist List	afr
WALS	afr
SIL	AFK
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Wikipedia w języku afrykanerskim Słownik języka afrykanerskiego w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

W trakcie migracji ludności wykształciły się trzy podstawowe dialekty:

• przylądkowy afrikaans (Kaapse Afrikaans) – na terenie pomiędzy Kapsztadem, Stellenbosch a Graaff-Reinet
• afrikaans znad Rzeki Pomarańczowej (Oranjerivier-Afrikaans) – w płn. części Kraju Przylądkowego
• afrikaans znad wschodniej granicy (Oosgrens-Afrikaans) – w okolicach Graaff-Reinet i na wschód od tego miasta.

Dość specyficznym dialektem tego języka jest oorlans.

Do końca XIX wieku afrikaans funkcjonował na równi z językiem niderlandzkim i uzupełniał go w niższych rejestrach, ale w niepodległych państwach burskich (Transwal, Orania) urzędowym był nadal niderlandzki. Pozostał on też językiem kościoła reformowanego. Od lat 40. XIX wieku zafrykanizowane formy niderlandzkiego były coraz częściej używane w prasie, a od lat 70. datują się pierwsze próby kodyfikacji i emancypacji afrikaans, co miało bezpośredni związek z agresywną anglicyzacją oraz uzyskiwaniem świadomości narodowej przez Afrykanerów. Po podboju republik burskich przez Wielką Brytanię (tzw. wojny burskie) język afrikaans stał się podstawowym elementem afrykanerskiej tożsamości narodowej i nastąpiła jego szybka standaryzacja i rozwój: w 1925 r. stał się obok angielskiego, na równi z niderlandzkim, językiem urzędowym w Związku Południowej Afryki, a potem w Republice Południowej Afryki oraz w Namibii, w praktyce jednak szybko wyparł język niderlandzki. Obecnie jest jednym z 11 urzędowych języków RPA; używany jest też powszechnie w Namibii.

Afrikaans jako językiem ojczystym posługuje się ok. 6,2 mln mieszkańców RPA, z czego zdecydowaną większość stanowią Afrykanerzy i Koloredzi oraz dodatkowo 4 mln jako jednym z dwóch języków ojczystych (łącznie ok. 26% populacji RPA). Najwięcej użytkowników afrikaans skupia się w stolicy kraju – Pretorii oraz w Bloemfontein, a także na całym obszarze Kraju Przylądkowego, czyli w zachodniej części RPA. Ze współczesnych prowincji RPA największym udziałem mówiących językiem afrikaans cechują się:

• Północna Prowincja Przylądkowa (Noord-Kaap) – 70%
• Zachodnia Prowincja Przylądkowa (Wes-Kaap) – 54%
• Wschodnia Prowincja Przylądkowa (Oos-Kaap) – 30%
• Zachodni Transwal (Wes-Transvaal) – 22%
• Mpumalanga (region stołeczny) – 21%
• Oranje – 16%
• Wschodni Transwal (Oos-Transvaal) – 12%.

W pozostałych dwóch prowincjach (KwaZulu-Natal oraz Północny Transwal) udział mówiących językiem afrikaans jest bardzo mały.Afrikaans jest również językiem ojczystym ok. 130 tys. mieszkańców Namibii, w tym 25% ludności stolicy kraju – Windhuku, ok. 25 tys. mieszkańców Botswany oraz kilku tysięcy osób w Malawi. Afrikaans pełni, choć w ograniczonym przez znajomość jęz. angielskiego zakresie, funkcję lingua franca w regionie Afryki Południowej – jest ważnym narzędziem komunikacji na terenie RPA, Namibii, Botswany i Zambii.