Grand Prix na żużlu

Osobny artykuł: Historia Grand Prix na żużlu.

Zasady turniejów cyklu Grand Prix zmieniają się na przestrzeni lat. W latach 1995-1997 rozgrywano tradycyjny turniej dwudziestobiegowy, w którym każdy z szesnastu zawodników spotykał się z każdym, następnie według klasyfikacji przejściowej zawodnicy przydzielani byli do czterech biegów finałowych – od tzw. finału D (o miejsca 13-16) odpowiednio do finału A (o miejsca 1-4). Za każde miejsce zajęte w finałowych biegach przyznawano odpowiednią liczbę punktów do klasyfikacji generalnej cyklu według odgórnie ustalonego klucza.

W roku 1998 wprowadzono formułę wzorowaną na systemach knock-out, w której po dwóch słabych biegach (trzecie lub czwarte miejsce) zawodnik kończył rywalizację. Turniej składał się z 24 biegów, w tym dziesięciobiegowego turnieju eliminacyjnego, dziesięciobiegowego turnieju głównego, dwóch biegów półfinałowych oraz dwóch finałowych, a brało w nim udział 24 zawodników. W turnieju głównym rozstawiano ośmiu najlepszych żużlowców z poprzednich zawodów (w przypadku pierwszej rundy w danym roku była to czołowa ósemka ubiegłorocznej końcowej klasyfikacji Grand Prix), pozostała czternastka rywalizowała o awans do tej fazy zawodów w biegach eliminacyjnych^[1]. Końcową kolejność ustalano w biegach finałowych: tzw. finale pocieszenia (o miejsca 5-8, dla zawodników, którzy odpadli w półfinale) oraz wielkim finale (o miejsca 1-4). System ten poddano drobnej modyfikacji w 2002 roku, rezygnując m.in. z finału pocieszenia i wprowadzając dwa tzw. biegi zapoznawcze z udziałem rozstawionej ósemki w fazie eliminacyjnej – tabela biegowa składała się z 25 wyścigów.

Od sezonu 2005 powrócono do tradycyjnej formuły – turnieju dwudziestobiegowego, dla 16 zawodników, znanego z lat 1995-1997. Zamiast finałów A-D organizowało się dwa półfinały dla zawodników zajmujących w klasyfikacji przejściowej miejsca 1-8, z których po dwóch najlepszych zawodników awansowało do wielkiego finału. System punktacji poddano zmianie: czołowa czwórka była premiowana z góry ustaloną liczbą punktów (25, 20, 18 i 16), pozostali zawodnicy otrzymywali tyle punktów ile zdobyli podczas pierwszych pięciu swoich startów (biegi 1-20; bez biegów półfinałowych).

Choć w sezonie 2007 całkowicie zmieniono system punktowania, same zasady przeprowadzania turnieju pozostały niezmienione. Zrezygnowano z premiowania czołowej czwórki punktami za samo miejsce w końcowej klasyfikacji poszczególnego turnieju. Odtąd do klasyfikacji generalnej były zaliczane punkty ze wszystkich biegów, w których zawodnik wziął udział, również z biegów półfinałowych i wielkiego finału. W latach 2007-2012 punkty zdobyte przez zawodników biorących udział w biegu finałowym były mnożone dwukrotnie (6, 4, 2 i 0 punktów). Od sezonu 2014 wprowadzono na wzór Formuły 1 stałe numery startowe dla uczestników cyklu (wcześniej numery były przyznawane zawodnikom odgórnie w zależności od miejsca zajętego w poprzednim sezonie), jednak aktualny mistrz świata może używać numeru 1.

W sezonie 2020 po raz kolejny zmieniono system punktacji, lecz sposób rozgrywania turnieju pozostał taki sam jak dotychczas. Powrócono do zasad opartych na systemie znanym z lat 1995-2004 - do klasyfikacji łącznej nie jest zaliczana suma punktów zdobytych w poszczególnych wyścigach, lecz odgórnie określona ich liczba, uzależniona od końcowej pozycji w danym turnieju. Miało to w założeniu zapobiec sytuacjom, w których zawodnik z drugiego lub trzeciego miejsca miał w swoim dorobku więcej punktów niż zwycięzca całej rundy^[2].

Niezależnie od systemu, w którym rozgrywano turnieje Grand Prix, punkty zdobyte w turnieju przekłada się na punkty do klasyfikacji ogólnej cyklu. Suma punktów w klasyfikacji generalnej ze wszystkich turniejów Grand Prix, których liczba co roku waha się od 6 do 12, decyduje o medalach i tytule indywidualnego mistrza świata.

Osobny artykuł: Uczestnicy Grand Prix na żużlu.

Stawka zawodników, którzy uczestniczą w turniejach cyklu w danym roku jest stała, choć zmieniała się na przestrzenie lat.

W latach 1995-1997 ścigano się według dwudziestobiegówki: stałych uczestników cyklu było 17, w tym 15 pełnoprawnych i 2 rezerwowych. Obowiązywał system rotacyjny: dwóch ostatnich zawodników w klasyfikacji generalnej po danym turnieju zajmowało pozycje rezerwowych w następnym, a na ich miejsce wchodzili dotychczasowi rezerwowi. Stawkę uzupełniał jeden zawodnik z dziką kartą (zwykle był nim zawodnik z kraju organizatora, choć w turniejach, gdzie ów kraj miał już swojego reprezentanta w gronie pełnoprawnych uczestników zawodów nie zawsze przestrzegano tej zasady)^[1].

W 1998 program zawodów był nowatorski, oparty na zasadzie knock-out. Ten system pozwalał na uczestniczenie w turnieju aż 24 zawodników (21 stałych uczestników i trzy dzikie karty). Już w następnym roku jednak zwiększono liczbę stałych uczestników do 22, jednocześnie zmniejszając liczbę dzikich kart do 2. Mimo modyfikacji programu zawodów w 2002 (dodatkowe biegi eliminacyjne) liczba uczestników nie zmieniała się.

W 2005 ponownie powrócono do sprawdzonej dwudziestobiegówki (modyfikując jednak w porównaniu do lat 1995-1997 biegi finałowe). Liczba stałych uczestników wynosiła 15, stawkę uzupełniali jeden zawodnik z dziką kartą oraz dwóch rezerwowych (rezerwy toru; także z kraju organizatora). System ten funkcjonuje do dziś.

Według zawodników edytuj

Stan po sezonie 2023

Pogrubioną czcionką – zostali zaznaczeni zawodnicy, którzy kontynuują karierę żużlową. Dodatkowo przy uczestnikach cyklu Grand Prix w sezonie 2024 postawiono gwiazdkę (*).

Lp.	Zawodnik	Państwo	Lata[e]	Złoto	Srebro	Brąz	Razem
1.	Rickardsson, TonyTony Rickardsson	Szwecja	1995–2005	5	2	2	9
2.	Hancock, GregGreg Hancock	Stany Zjednoczone	1996–2016	4	2	3	9
3.	Zmarzlik, BartoszBartosz Zmarzlik *	Polska	2016–2023	4	2	1	7
4.	Crump, JasonJason Crump	Australia	2001–2010	3	5	2	10
5.	Woffinden, TaiTai Woffinden *	Wielka Brytania	2013–2020	3	2	1	6
6.	Pedersen, NickiNicki Pedersen	Dania	2003–2015	3	1	3	7
7.	Gollob, TomaszTomasz Gollob	Polska	1997–2010	1	2	4	7
8.	Hamill, BillyBilly Hamill	Stany Zjednoczone	1996–2000	1	2	–	3
9.	Nielsen, HansHans Nielsen	Dania	1995–1999	1	1	1	3
10.	Loram, MarkMark Loram	Wielka Brytania	2000	1	–	–	1
	Holder, ChrisChris Holder	Australia	2012	1	–	–	1
	Doyle, JasonJason Doyle *	Australia	2017	1	–	–	1
	Łaguta, ArtiomArtiom Łaguta	Rosja[c]	2021	1	–	–	1
14.	Hampel, JarosławJarosław Hampel	Polska	2010–2013	–	2	1	3
15.	Madsen, LeonLeon Madsen *	Dania	2019–2022	–	2	–	2
16.	Lindgren, FredrikFredrik Lindgren *	Szwecja	2018–2023	–	1	2	3
17.	Adams, LeighLeigh Adams	Australia	2005–2007	–	1	1	2
18.	Nilsen, JimmyJimmy Nilsen	Szwecja	1998	–	1	–	1
	Jonsson, AndreasAndreas Jonsson	Szwecja	2011	–	1	–	1
	Kasprzak, KrzysztofKrzysztof Kasprzak	Polska	2014	–	1	–	1
	Dudek, PatrykPatryk Dudek	Polska	2017	–	1	–	1
22.	Sajfutdinow, EmilEmil Sajfutdinow	Rosja[c]	2009–2021	–	–	3	3
23.	Ermolenko, SamSam Ermolenko	Stany Zjednoczone	1995	–	–	1	1
	Sullivan, RyanRyan Sullivan	Australia	2002	–	–	1	1
	Iversen, Niels-KristianNiels-Kristian Iversen	Dania	2013	–	–	1	1
	Janowski, MaciejMaciej Janowski	Polska	2022	–	–	1	1
	Vaculík, MartinMartin Vaculík *	Słowacja	2023	–	–	1	1

Według państw edytuj

Stan po sezonie 2023

Lp.	Państwo	Złoto	Srebro	Brąz	Razem
1.	Polska	5	8	7	20
2.	Australia	5	6	4	15
3.	Szwecja	5	5	4	14
4.	Stany Zjednoczone	5	4	4	13
5.	Dania	4	4	5	13
6.	Wielka Brytania	4	2	1	7
7.	Rosja[c]	1	–	3	4
8.	Słowacja	–	–	1	1

Turnieje Grand Prix na żużlu organizowane są głównie w Europie, w państwach, gdzie sport żużlowy jest popularny. Dotychczas rozegrano 7 turniejów poza Europą – 4 w Australii i 3 w Nowej Zelandii.

Pogrubioną czcionką – zostały zaznaczone turnieje, które odbędą się w 2024 roku.

Pogrubioną czcionką – zostały zaznaczone miejscowości, w których odbędą się zawody w 2024 roku.

Lp.	Miejscowość	95	96	97	98	99	00	01	02	03	04	05	06	07	08	09	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24
1.	Wrocław																										[h]	[i]
2.	Wiener Neustadt
3.	Abensberg
4.	Linköping
5.	Vojens																										[h]	[i]
6.	Londyn
7.	Lonigo
8.	Pocking
9.	Praga																										[h]	[i]
10.	Landshut
11.	Bradford
12.	Brandon (Coventry)
13.	Bydgoszcz														[k]
14.	Berlin
15.	Cardiff																										[h]	[i]
16.	Sztokholm									[p]
17.	Hamar
18.	Krško
19.	Göteborg
20.	Chorzów
21.	Sydney
22.	Avesta									[p]
23.	Kopenhaga
24.	Eskilstuna
25.	Målilla																										[h]	[i]
26.	Dyneburg																				[q]
27.	Gelsenkirchen														[k]
28.	Leszno
29.	Terenzano																											[i]
30.	Toruń																										[h]	[i]
31.	Donji Kraljevec (Goričan)
32.	Gorzów Wielkopolski																										[h]
33.	Auckland
34.	Solna (Sztokholm)
35.	Tampere
36.	Warszawa																										[h]	[i]
37.	Horsens
38.	Melbourne																								[l]
39.	Teterow																										[h]	[i]
40.	Hallstavik																										[h]
41.	Lublin																											[i]
42.	Togliatti																										[h]	[i]	[n]
43.	Ryga																				[q]
Lp.	Miejscowość	95	96	97	98	99	00	01	02	03	04	05	06	07	08	09	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24

• Lista rekordów Speedway Grand Prix. gurustats.pl. (pol.).