Marathon van Amsterdam

De eerste marathon van Amsterdam werd op 5 augustus 1928 gelopen als onderdeel van de IXe Olympiade. De race werd in 2:32.57 gewonnen door de voor Frankrijk uitkomende Algerijn Ahmed Boughéra El Ouafi. De start vond plaats in het Olympisch Stadion, waarna het parcours door de polder tot aan Uithoorn liep en van daaruit langs de Amstel terug naar het stadion leidde.^[4]

Hierna werd verschillende malen het Nederlands kampioenschap marathon in de hoofdstad gehouden. Dit was in 1931, 1932, 1933, 1935, 1938 en 1956. Het duurde tot 1975 voor er weer een marathon van Amsterdam plaatsvond, op 3 mei 1975 georganiseerd door de atletiekclubs AV'23, Blauw Wit, Sagitta, ADA, ATOS en Startbaan. Het Olympisch Stadion was evenals in 1928 het start- en finishpunt. In 1976 en 1977 was er opnieuw een Nederlands kampioenschap marathon. Nadat de wedstrijd in 1978 niet doorging, werden start en finish in 1979 verplaatst naar de Dam. Sinds 1997 is het Olympisch Stadion en/of het Stadionplein weer het start- en eindpunt.

Een van de meest memorabele edities van de Amsterdamse marathon was die van 1980. In dat jaar wist Gerard Nijboer aansluiting te krijgen bij de wereldtop met de tijd van 2:09.01. Deze tijd was op dat moment niet alleen een Nederlands (het zou 23 jaar duren voordat een Nederlander sneller zou lopen) en Europees record, maar ook de twee na snelste tijd ooit gelopen.

In 1997, toen de finish voor het eerst weer in het Olympisch Stadion lag, werd die tijd eindelijk verbeterd door de Keniaan Sammy Korir, die op een winderige zondag 2:08.24 liet klokken. Een jaar later, toen de finish vanwege de renovatie niet in maar vóór het stadion lag, verbeterde Korir zijn eigen tijd tot 2:08.13.^[4]

Voor de editie van 1999, met de start weer op het Stadionplein, was er geen budget voor de echte wereldtoppers. De Italiaan Gabriela Rosa, die vijftig lopers onder zijn hoede had, stuurde bijvoorbeeld niet Sammy Korir maar de minder getalenteerd geachte Keniaan Fred Kiprop. En Jos Hermens kwam met de Ethiopiërs Tesfaye Jifar en Tesfaye Tola, die zelfs nog nooit aan een marathon hadden deelgenomen. Maar het was Kiprop die de marathon uiteindelijk zou winnen in de voor onmogelijk gehouden tijd van 2:06.47. Slechts drie atleten liepen de marathon ooit sneller. En de twee debutanten Jifar en Tola kwamen er met respectievelijk twee en tien seconden achteraan. Tussen hen in liep nog de Keniaan William Kiplagat, die eindigde in 2:06.50. Vier lopers onder de 2:07, dat was nog nooit op een marathon gepresteerd. De vier schaarden zich bij de beste tien tijden ooit gelopen.^[4]

Alleen Gerard Nijboer (4x), Wilson Chebet (Kenia, 3x), Cor Vriend (2x), Sammy Korir (Kenia, 2x), Ferenc Szekeres (Hongarije, 2x) en bij de vrouwen Plonie Scheringa (2x) en Marja Wokke (2x) waren in het 38-jarige bestaan van de marathon in staat meerdere malen te winnen.

Het parcours is vlak, hetgeen de organisatie elk jaar doet hopen op een wereldrecord. In 2005 deed Haile Gebrselassie een wereldrecordpoging, maar verloor te veel tijd aan het einde van de race. Hij verbeterde wel het wedstrijdrecord met drie seconden tot 2:06.20. De tijd van de 31-jarige Ethiopiër was tevens de beste tijd wereldwijd gelopen in 2005. Op 21 oktober 2007 verbeterde Kamiel Maase in deze wedstrijd het Nederlandse record van Nijboer en maakte er 2:08.23 van.

De Keniaan Gilbert Yegon verbeterde in 2009 de tijd van Gebrselassie met twee seconden tot 2:06.18. De Ethiopiër Getu Feleke scherpte in 2010 het record verder aan tot 2:05.44. Het huidige parcoursrecord staat op naam van Tamirat Tola: 2:03.39.

In 2017 verbeterde Abdi Nageeye na tien jaar het Nederlands record op de marathon met zeven seconden in 2:08.16. Deze editie was verder opmerkelijk snel met maar liefst vijf lopers onder de 2:06, elf onder 2:09 en 14 onder de 2:10.

In 2020 vond er geen marathon plaats in Amsterdam, wegens de Coronacrisis. In 2021 werd de draad weer opgepakt.

Vanaf 3 mei 1975, de eerste editie van het evenement, waren de start en finish in het Olympisch Stadion. Nadat de marathon in 1978 niet werd gehouden, verhuisden de start en finish in 1979 naar de Dam. Op het Museumplein kreeg Amsterdam in 1990 een nieuwe start- en finishlocatie. Via de RAI en de Amsterdam ArenA kwam de Amsterdamse marathon weer terug in de oude omgeving.

In 1997 werd de finish weer naar het Olympisch Stadion verlegd. Toen in 2000 de organisatie haar vijfentwintigste editie vierde, werd ook de start weer verlegd naar het pas gerenoveerde Olympisch Stadion. Sindsdien zijn daar elk jaar de start en finish. Dit laat telkens weer een onvergetelijke indruk achter, met dank aan de aanwezigheid van de supporters op de ere- en marathontribune.

Iedere editie vinden er kleine wijzigingen plaats in de route van de marathon, meestal vanwege wegopbrekingen. In 2007 bestond het parcours van de marathon uit een kleine ronde van ca. 7 km en een grote ronde van circa 35 kilometer. De kleine ronde begon in het Olympisch Stadion, ging langs het Rijksmuseum, door het Vondelpark en weer langs het stadion. De grote ronde van 35 km liep langs de Amstel naar Ouderkerk aan de Amstel en daarvandaan langs de andere oever van de Amstel terug naar de stad. Na Duivendrecht, de Watergraafsmeer en de Indische buurt kwamen de lopers via de centrumring Mauritskade – Stadhouderskade en wederom het Vondelpark uiteindelijk bij de finish in het stadion.

Het parcours in Amsterdam staat bekend om het vlakke, snelle en historische karakter. De route zit vol Amsterdamse hoogtepunten. Zo passeert men het wereldberoemde Rijksmuseum en het Museumplein, komt langs het Wereldmuseum, het Amstel Hotel en wordt men onderweg aangemoedigd door de enthousiaste bewoners van Amsterdam. Ook het Vondelpark ontbreekt niet. Dit bekendste park van Amsterdam wordt de eerste keer bereikt vanaf de Amstelveenseweg. De tweede keer wordt route tegengesteld gelopen en komt men het park binnen vanaf de zijde van het Leidseplein.

Het parcours van de marathon volgt een deel van het olympische traject uit 1928 langs de Amstel, langs statige herenhuizen en enige molens. Dit landelijke traject biedt fraaie uitzichten (onder meer op de Arena) en geeft een indruk van de dagelijkse bedrijvigheid op de Amstel.

In 2013 ging de TCS Amsterdam Marathon voor het eerst door de Passage door het hart van het Rijksmuseum tussen Amsterdam-Centrum en Amsterdam-Zuid. Een unieke belevenis voor de vele duizenden lopers uit binnen- en buitenland. Hiermee ging een lang gekoesterde wens van de organisatie Le Champion, om sport, kunst en cultuur dichter bij elkaar te brengen in Amsterdam, in vervulling.

In 2015 is het parcours op drie punten gewijzigd. De marathonlopers komen nu onder andere door de Zuidas, de grote bedrijfslocatie van Amsterdam. Dit gebied is de laatste jaren verder ontwikkeld, zowel op zakelijk als sportief vlak.

Tot en met 2010 was bank-verzekeraar ING hoofdsponsor. In 2011 nam Tata Consultancy Services (TCS, onderdeel van het Tata-concern) die rol over, voor vijf jaar.^[5] De naam van de hoofdsponsor wordt doorgaans opgenomen in de naam van de marathon.

Wedstrijdrecords marathon bewerken

• Mannen: Tamirat Tola  ETH - 2:03.39^[6] (2021)
• Vrouwen: Almaz Ayana  ETH - 2:17.19 (2022)

Ontwikkeling parcoursrecord (mannen) bewerken

Datum	Nationaliteit	Atleet	Tijd
5 augustus 1928	FRA	Ahmed Boughéra El Ouafi	2:32.57
3 mei 1975	DEN	Jørgen Jensen	2:16.51
21 mei 1977	USA	Bill Rodgers	2:12.47
26 april 1980	NED	Gerard Nijboer	2:09.01
2 november 1997	KEN	Sammy Korir	2:08.24
1 november 1998	KEN	Sammy Korir	2:08.13
17 oktober 1999	KEN	Fred Kiprop	2:06.47
19 oktober 2003	KEN	William Kipsang	2:06.39
17 oktober 2004	KEN	Robert Cheboror	2:06.23
16 oktober 2005	ETH	Haile Gebrselassie	2:06.20
18 oktober 2009	KEN	Gilbert Yegon	2:06.18
17 oktober 2010	ETH	Getu Feleke	2:05.44
21 oktober 2012	KEN	Wilson Chebet	2:05.41
20 oktober 2013	KEN	Wilson Chebet	2:05.36
16 oktober 2016	KEN	Daniel Wanjiru	2:05.21
15 oktober 2017	KEN	Lawrence Cherono	2:05.09
21 oktober 2018	KEN	Lawrence Cherono	2:04.06
17 oktober 2021	ETH	Tamirat Tola	2:03.39

Winnaars marathon bewerken

Editie	Jaar	Snelste man	Nat.	Tijd	Snelste vrouw	Nat.	Tijd	Uitslag
47	15 oktober 2023	Joshua Belet	KEN	2:04.18	Meseret Belete	ETH	2.18.19	Uitslagen[7]
46	16 oktober 2022	Tsegaye Getachew	ETH	2:04.49	Almaz Ayana	ETH	2:17.19	Uitslagen[8]
45	17 oktober 2021	Tamirat Tola	ETH	2:03.39[9]	Angela Tanui	ETH	2:17.57	Uitslagen
-	2020	Geen wedstrijd
44	20 oktober 2019	Vincent Kipchumba	KEN	2:05.09	Degitu Azimeraw	ETH	2:19.26	Uitslagen
43	21 oktober 2018	Lawrence Cherono	KEN	2:04.06	Tadelech Bekele	ETH	2:23.15	Uitslagen
42	15 oktober 2017	Lawrence Cherono	KEN	2:05.09	Tadelech Bekele	ETH	2:21.54	Uitslagen
41	16 oktober 2016	Daniel Wanjiru	KEN	2:05.21	Meselech Melkamu	ETH	2:23.21	Uitslagen
40	18 oktober 2015	Bernard Kipyego	KEN	2:06.19	Joyce Chepkirui	KEN	2:24.11	Uitslagen
39	19 oktober 2014	Bernard Kipyego	KEN	2:06.22	Betelhem Moges	ETH	2:28.35	Uitslagen
38	20 oktober 2013	Wilson Chebet	KEN	2:05.36	Valentine Kipketer	KEN	2:23.02	Uitslagen
37	21 oktober 2012	Wilson Chebet	KEN	2:05.41	Meseret Hailu	ETH	2:21.09	Uitslagen
36	16 oktober 2011	Wilson Chebet	KEN	2:05.53	Tiki Gelana	ETH	2:22.08	Uitslagen
35	17 oktober 2010	Getu Feleke	ETH	2:05.44	Alice Timbilil	KEN	2:25.03	Uitslagen
34	18 oktober 2009	Gilbert Yegon	KEN	2:06.18,0	Eyerusalem Kuma	ETH	2:27.42,8	Uitslagen
33	19 oktober 2008	Paul Kiprop Kirui	KEN	2:07.52	Lydia Cheromei	KEN	2:25.57	Uitslagen
32	21 oktober 2007	Emmanuel Mutai	KEN	2:06.28,6	Magdaline Chemjor	KEN	2:28.15,9	Uitslagen
31	15 oktober 2006	Solomon Bushendich	KEN	2:08.52,0	Rose Cheruiyot	KEN	2:28.26,0	Uitslagen
30	16 oktober 2005	Haile Gebrselassie	ETH	2:06.19,5	Kutre Dulecha	ETH	2:30.05,2	Uitslagen
29	17 oktober 2004	Robert Cheboror	KEN	2:06.22,4	Helena Javornik	SLO	2:27.32,8	Uitslagen
28	19 oktober 2003	William Kipsang	KEN	2:06.38,2	Helena Sampaio	POR	2:28.05,6	Uitslagen
27	20 oktober 2002	Benjamin Kimutai	KEN	2:07.25,9	Gete Wami	ETH	2:22.20,0	Uitslagen
26	21 oktober 2001	Driss El Himer	FRA	2:07.02	Shitaye Gemechu	ETH	2:28.40	Uitslagen
25	15 oktober 2000	Francisco Javier Cortés	ESP	2:08.57	Abeba Tolla	ETH	2:29.54	Uitslagen
24	17 oktober 1999	Fred Kiprop	KEN	2:06.46,1	Lornah Kiplagat	KEN	2:25.30,0	Uitslagen
23	1 november 1998	Sammy Korir	KEN	2:08.13	Catherina McKiernan	IRL	2:22.23	Uitslagen
22	2 november 1997	Sammy Korir	KEN	2:08.24	Elfenesh Alemu	ETH	2:37.37	Uitslagen
21	3 november 1996	Joseph Chebet	KEN	2:10.57	Nadezhda Ilyina	RUS	2:34.35	Uitslagen
20	24 september 1995	Hisayuki Okawa	JPN	2:14.00	Agnes Hijman	NED	2:48.57	Uitslagen
19	25 september 1994	Tesfaye Eticha	ETH	2:15.56	Barbara Kamp	NED	2:51.57	Uitslagen
18	26 september 1993	Kenichi Suzuki	JPN	2:11.56	Yoshiko Yamamoto	JPN	2:29.12	Uitslagen
17	27 september 1992	Inocencio Miranda	MEX	2:14.58	Paulina Grigorenko	RUS	2:50.41	Uitslagen
16	15 september 1991	Tesfaye Tafa	ETH	2:13.26	Mieke Hombergen	NED	2:41.14	Uitslagen
15	13 mei 1990	Zerihun Gizaw	ETH	2:11.52	Renata Kokowska	POL	2:35.31	Uitslagen
14	7 mei 1989	Gerard Nijboer	NED	2:13.52	Gabriela Górzyńska	POL	2:47.16	Uitslagen
13	7 mei 1988	Gerard Nijboer	NED	2:12.38	Elena Murgoci	ROU	2:41.56	Uitslagen
12	10 mei 1987	John Burra	TAN	2:12.40	Adriana Andreescu	ROU	2:36.21	Uitslagen
11	11 mei 1986	Willy Vanhuylenbroeck	BEL	2:14.46	Teresa Kidd	IRL	2:46.18	Uitslagen
10	12 mei 1985	José Reveyn	BEL	2:19.24	Carolien Lucas	NED	2:47.11	Uitslagen
9	12 mei 1984	Gerard Nijboer	NED	2:14.28	Eefje van Wissen	NED	2:43.51	Uitslagen
8	7 mei 1983	Cor Vriend	NED	2:13.41	Antonia Ladanyne	HUN	2:43.57	Uitslagen
7	8 mei 1982	Cor Vriend	NED	2:12.15	Annie van Stiphout	NED	2:37.28	Uitslagen
6	9 mei 1981	Ferenc Szekeres	HUN	2:18.11	Marja Wokke	NED	2:43.38	Uitslagen
5	26 april 1980	Gerard Nijboer	NED	2:09.01	Marja Wokke	NED	2:40.15	Uitslagen
4	19 mei 1979	Ferenc Szekeres	HUN	2:14.46	Ria Harmens-Peters	NED	3:21.40	Uitslagen
-	1978	Geen wedstrijd
3	21 mei 1977	Bill Rodgers	GBR	2:12.47	Plonie Scheringa	NED	3:28.24	Uitslagen
2	8 mei 1976	Karel Lismont	BEL	2:18.48	Corrie Konings	NED	3:24.31	Uitslagen
1	3 mei 1975	Jørgen Jensen	DEN	2:16.51	Plonie Scheringa	NED	3:13.38	Uitslagen

Winnaars halve marathon bewerken

Editie	Jaar	Man			Vrouw
		Naam	Nat.	Tijd	Naam	Nat.	Tijd
44	20 oktober 2019	Marcus Åberg	SWE	1:06.33	Anne Le Cunuder	FRA	1:15.12
43	21 oktober 2018	Abel Tsegay	GBR	1:07.50	Zsanett Móczó	HUN	1:20.18
42	15 oktober 2017	Martin Hoare	IRE	1:08.33	?	?	?
41	16 oktober 2016	Daniel Valdez Lopez	MEX	1:09.12	Janica Mäkelä	FIN	1:19.44
40	18 oktober 2015	Kaupo Sasmin	EST	1:09.02	Rosmery Quispe	BOL	1:17.43
39	19 oktober 2014	Tom Aldred	GBR	1:07.18	Gulzhanat Zhanatbek	KAZ	1:19.17
38	20 oktober 2013	Daan van den Ende	NED	1:10.11	Anna Holm Baumeister	DEN	1:18.22
37	21 oktober 2012	Kevin Rojas	GBR	1:09.27	Maria Barrett	GBR	1:19.58
36	16 oktober 2011	Alessandro Belotti	ITA	1:08.27	Megumi Kinukawa	JPN	1:17.08
35	17 oktober 2010	Huw Lobb	GBR	1:09.42	Helen Sharpe	NED	1:20.12
34	18 oktober 2009	Jonathan Frost	GBR	1:10.53	Minna Kainlauri	FIN	1:20.36
33	19 oktober 2008	Merwin Dollison	NED	1:09.21	Rebbecca Harrison	GBR	1:19.25
32	21 oktober 2007	Darius Sadeckas	LTU	1:09.05	Adela Salt	GBR	1:20.54
31	15 oktober 2006	John Ward	GBR	1:08.44	Catherine Wilding	GBR	1:20.58
30	16 oktober 2005	Norbert Groot	NED	1:11.36	Daniele Giacobone	ITA	1:23.22
29	17 oktober 2004	Eric Dubois	FRA	1:10.40	Jessica Gunnarson	NOR	1:22.49
28	19 oktober 2003	Rafa Maritxalar Elgorriag	ESP	1:09.37	Anna Magrethe Tråve	NOR	1:23.51
eerder[10]	Onbekend

Nederlandse kampioenschappen bewerken

Het Nederlands kampioenschap marathon werd negentien maal gehouden in Amsterdam:

Nr	Datum	Man				Vrouw				Uitslag
		Naam	Nationaliteit	Tijd	Overall	Naam	Nationaliteit	Tijd	Overall
19	16 oktober 2022	Khalid Choukoud	Nederland	2:09.33	14	Leonie Balter	Nederland	2:37.41	10	uitslag]
18	17 oktober 2021	Khalid Choukoud	Nederland	2:10.25	18	Ruth van der Meijden	Nederland	2:29.55	?	uitslag
17	20 oktober 2019	Abdi Nageeye	Nederland	2:07.39	?	Bo Ummels	Nederland	2:32.31	?	uitslag
16	21 oktober 2018	Michel Butter	Nederland	2:17.18	?	Miranda Boonstra	Nederland	2:42.06	?	uitslag
15	15 oktober 2017	Abdi Nageeye	Nederland	2:08.16	9	Mireille Baart	Nederland	2:44.21	13	uitslag
14	16 oktober 2016	Khalid Choukoud	Nederland	2:11.23	14	Ruth van der Meijden	Nederland	2:33.44	7	uitslag
13	19 oktober 2014	Paul Zwama	Nederland	2:21.59	13	Jacelyn Gruppen	Nederland	2:55.43	9	uitslag
12	16 oktober 2011	Michel Butter	Nederland	2:12.59	15	Lornah Kiplagat	Nederland	2:25.52	3	uitslag
11	18 oktober 2009	Koen Raymaekers	Nederland	2:12.59	13	Hilda Kibet	Nederland	2:30.33	3	uitslag
10	7 mei 1988	Gerard Nijboer	Nederland	2:12.38	1	Jolanda Homminga	Nederland	2:46.41	2	uitslag
9	12 mei 1984	Gerard Nijboer	Nederland	2:14.28	1	Eefje van Wissen	Nederland	2:43.51	1	uitslag
8	8 mei 1982	Cor Vriend	Nederland	2:12.15	1	Annie van Stiphout	Nederland	2:37.28	1	uitslag
7	8 mei 1976	Ko van der Weijden	Nederland	2:31.30	5	Geen kampioenschap voor vrouwen				uitslag
6	7 juli 1956	Piet Bleeker	Nederland	2:42.35	?	Geen vrouwelijke deelnemers				uitslag
5	26 juni 1938	Pleun van Leenen	Nederland	3:14.43,4	?	Geen vrouwelijke deelnemers				uitslag
4	11 augustus 1935	Henri Landheer	Nederland	3:10.02,0	?	Geen vrouwelijke deelnemers				uitslag
3	16 juli 1933	Pleun van Leenen	Nederland	3:09.12	2	Geen vrouwelijke deelnemers				uitslag
2	3 juli 1932	Pleun van Leenen	Nederland	3:17.13,2	?	Geen vrouwelijke deelnemers				uitslag
1	19 april 1931	Evert Wijburg	Nederland	3:02.38.6	1	Geen vrouwelijke deelnemers				uitslag

Top 10 snelste overall bewerken

Met een gemiddelde tijd van 2:04.21,5 over de snelste 10 tijden gelopen op de marathon van Amsterdam staat Amsterdam mondiaal op een achtste plaats op de lijst van snelste marathonsteden in 2023. De marathon van Amsterdam is na de marathon van Rotterdam de snelste marathon van Nederland.

Rang	Naam	Land	Tijd	Jaar	Plek
1	Tamirat Tola	ETH	2:03.39	2021	1
2	Lawrence Cherono	KEN	2:04.06	2018	1
3	Bernard Koech	KEN	2:04.08	2021	2
4	Leul Gebresilase	ETH	2:04.12	2021	3
5	Joshua Belet	KEN	2:04.18	2023	1
6	Jonathan Korir	KEN	2:04.32	2021	4
7	Hiskel Tewelde	ERI	2:04.34	2021	5
7	Cybrian Kotut	KEN	2:04.34	2023	2
9	Mule Wasihun	ETH	2:04.37	2018	2
9	Bethwel Chumba	KEN	2:04.37	2023	3
10	Solomon Deksisa	ETH	2:04.40	2018	3

(tabel bijgewerkt oktober 2023)

Top 10 snelste Nederlanders bewerken

(tabel bijgewerkt t/m 2019)

Ontwikkeling van deelnemersaantallen bewerken

Overige wedstrijdrecords bewerken

Halve marathon

Mannen: Tom Aldred  GBR 1:07.18 (2014)
Vrouwen: Megumi Kinukawa  JPN 1:17.08 (2011)

8 km loop

Mannen: Wilfred van Holst  NED 25.19 (2016)
Vrouwen: Tracey Morris  GBR 28.20 (2010)

Zie de categorie Amsterdam Marathon van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.