इरान (आधिकारिक नां:इस्लामी गणतन्त्र इरान) पश्चिम एशियाय् दूगु छगू देय् ख। थ्व देय्या सीमाय् पश्चिमय् तर्की व इराक, उत्तर पश्चिमय् आर्मेनिया व अजरबैजान, उत्तरय् क्यास्पियन सागर व तुर्कमेनिस्तान, पूर्वय् अफगानिस्तान व पाकिस्तान व दक्षिणय् ओमान सागर व फारसया खाडी ला। १.६४ मिलियन वर्ग किलोमीटर क्षेत्रफल नापं इरान हलिंया १७गू दकलय् तःधंगु देय् ख। ८९.४ मिलियन जनसंख्या नामप्प थ्व हलिंया १७गू दकलय् अधिक जनसंख्या दूगु देय् ख। इरान ३१ गू प्रान्तय् विभाजित दु। इरानया आधिकारिक भाषा फारसी ख। थ्व देय्या राजधानी व दकलय् अधिक जनसंख्या दूगु नगर तेहरान ख। नापं मशहद, इस्फहान, करज व शिराज शहर राजधानी धुंका दकलय् अप्व जनसंख्या दूगु नगर ख। इरान छगू प्राचीन लहना व समृद्ध तजिलजि दूगु देय् ख। स्व द्व दँ स्वया ताहाकःगु इतिहास दूगु थ्व देसय् थीथी राजवंशं शासनयासें हलिंया इतिहासय् थःगु पृथक पहिचां दयेकूगु दु। वर्तमानय् थ्व देय् छगु सिहा मुस्मां बाहुल देय् ख। थ्व देय्या मूनगर तेहरान ख।

جمهوری اسلامی ايران
जोम्हुरी-ए इस्लामी-ए इरान

इस्लामी गणतन्त्र इरान
इरानयागु ध्वांयEmblem इरानयागु
ध्वांयEmblem
म्ये: सोरुद-ए मेल्ली-ए इरान

इरानयागु नक्सा
इरानयागु नक्सा


राजधानीतेहरान
35°40′N 44°26′E
तधंगु सहरTehran
औपचारिक भायफारसी भाषा
सरकारIslamic Republic
 - Supreme LeaderAyatollah Ali Khamenei
 - PresidentMahmoud Ahmadinejad
Establishment550 B.C.E Cyrus the Great Overthrew Median Overlords, Persian Empire is born 
 - Revolution DeclaredFebruary 11, 1979 Overthrew Monarchy 
क्षेत्रफल 
 - फुकं1,648,195 किमि² (18th)
 (636,372 वर्ग माइल) 
 - लयागु प्रतिशत (%)0.7%
जनसंख्या 
 - 2005 एस्टिमेटेड68,467,413 [१] (17th)
 - 1996 सेन्सस्60,055,488 [२]
 - जनघनत्व42/किमि² (158th)
(109/वर्ग माइल) 
कुल ग्राहस्थ उत्पादन (पि पि पि)2005 एस्टिमेट
 - फुकं$561.6 billion (20th)
 - प्रति छ्यं$8,300 (71th)
मुद्राRial (ريال) (IRR)
ई क्षेत्र(UTC+3.30)
 - वर्खा (DST)not observed (UTC+3.30)
इन्टरनेट TLD.ir
कलिंग कोड+98

इरान छगू जातीय विविधता दूगु देय् ख। थ्व देसय् थीथी भाषापुचःतेगु मनूतेसं दयावःगु ख। थ्व देय्या यक्व मनूतेसं इरानी फारसी, अजरबैजानी तुर्की, कुर्द, लोरी, बलोची, माजंदरानी, ​​गिल्की, तल्शी व अरब भाय् ल्हाइ। अथेजुसां थनया विविध भासातेगु मध्यवर्ती भाषा फारसी ख।

इतिहास सम्पादन

थ्व देय् प्राचीन ई निसें हे सिक्क नां जागु देय् खः। थ्व देय्‌यात न्हापा न्हापा पर्सिया धका नं धाई। थ्व देय्‌या जुजुतेगु वंशया बाखनय् आधारित काव्य शाहनामे थ्व देय्या छगू ऐतिहासिक दस्ताबेज ख। थ्व देसय् यक्व प्रभावशाली साम्राज्यत दयेधुंकल दसु- सासानी साम्राज्य

झिद्वः दँया इतिहास व लहना दूगु इरानया भूमिं ४गू सहस्राब्दी ईसा पूर्वय् एलाम लहना थेंन्यागु प्राचीन लहना दयावल। ७गू शताब्दी इपू बिले मेदियन साम्राज्यं इरानी पठारया महत्वपूर्ण भूभागयात एकीकृत यात। खुगु शताब्दी इपूया इलय् इरानया इतिहासया दकलय् तःधंगु साम्राज्यय् छगू, साइरस जुजुं दयेकूगु अचमेनिद साम्राज्यया पलिस्था जुल। ४गू शताब्दी ई.पू.स म्यासेदोनियाया अलेक्जेन्दरं थ्व क्षेत्र त्याकल व इरानयात हेलेनिक भूमिया अधीनय् लाकल। ३गू शताब्दी ईसा पूर्वय् पार्थियन साम्राज्यया उदय जुल। थुकिया लिच्वःया कथं हानं छकः थ्व देसय् इरानी राजवंश दयावल। थ्व राजवंशया उत्तराधिकारी ३गू शताब्दी ई.पू.स ससानी राजवंश जुवन। ७गू शताब्दी ईस्वीस, अरब मुस्मांतेसं थ्व राज्यय् कब्जा यात, गुकिया कारणं इरानितेसं इस्लाम नालेमाल। अनंलि, इरानितेसं इस्लामी हलिमय् विज्ञान व तजिलजिइ यक्व प्रभाव दयेकल। ९गू शताब्दी निसें इरानी मूलया मुस्मां राजवंश दयावल, थ्व राजवंश सेल्जुक तुर्क व इलखानी मंगोलतेगु समकक्षी ख। १६गू शताब्दीस सफाविद साम्राज्यं इरानया सरकारयात हानं छकः एकीकृत यात। १८गू शताब्दीइ नादिर शाहं सेनाया नायः जुल। १९गू शताब्दीइ रूसी साम्राज्यनाप हताःया कारणं इरानी सीमाया महत्वपूर्ण भाग बायावन। २०गू शताब्दीइ संवैधानिक आन्दोलन खनेदत। इरानया चिकं उद्योगया राष्ट्रीयकरणया झ्वलय् थनया सरकार अस्थीर जुल। लिपा छगू इस्लामी क्रान्ति धुंका वर्तमान इस्लामी गणराज्यया पलिस्था थ्व देय्या न्हापाम्ह सर्वोच्च नेता सैय्यद रूहुल्लाह खुमैनीजुं यानादिल।

भूगोल सम्पादन

थ्व छगु मध्य एसियाली देय् खः। थ्व देय्या पूर्वय् पाकिस्तान व पश्चिमय् इराक ला। थ्व देय्या दक्षिणय् पर्सियन खाडि ला।

अर्थतन्त्र सम्पादन

राजनीति सम्पादन

थ्व देय् छगु शिहा मुस्मां देय् ख।

प्रशासन सम्पादन

इरानयात थीथी प्रान्तय् बायातःगु दु। थ्व देय्‌या प्रान्त थ्व कथं दु-

ल्याउस्तान (प्रान्त)मू नगरपलिस्था (इरान सम्बत)क्षेत्रफलजनसंख्या (सन् २०११)मू नगरमानकिपाभौगोलिक क्षेत्र
आज़रबाएजान पूर्वतब्रेज़१३१६४५६६५०३७२४६२०मराग़े, मरनद-ओ-मियाने ३८.०५२४६७५ उत्तर ४६.२८४९९२७ पूर्व
आज़रबाएजान ग़र्बीअरोमीए१३१६३७६४११३०८०५७६खोई, मयानदवाब-ओ-मेआबाद ३७.५२९६०७१ उत्तर ४५.०४६५४८७ पूर्व
अरदबीलअरदबील१३७२१७६८००१२४८४८८पार्स आबाद, मशगीन शेर-ओ-ख़लख़ाल ३८.२४६४७१ उत्तर ४८.२९५०५२ पूर्व
असफ़ेआनअसफ़ेआन१३१६१०७६०२९४८७९३१२काशान, खुमैनी शेर-ओ-नजफ़ आबाद ३२.६५१३९ उत्तर ५१.६७९१९२ पूर्व
अलबुर्ज़कर्ज१३८९५६८३३२४१२५१३हशतगरद, नज़र आबाद-ओ-मुहम्मद शेर ३५४९2१७.१६3 उत्तर ५०५७2४४.९५3 पूर्व
ईलामईलाम१३५३२०६१३३५५७५९९ऐवान, देलरान-ओ-आबिदा नान ३३.६३८५३१ उत्तर ४६.४२२६४९ पूर्व
बोशेरबंदर बोशेर१३५२२२६७४३१०३२९४९बराज़ जान, बंदर गुना वे-ओ-ख़ोरमोज २८.९२२०४१ उत्तर ५०.८३३०९२ पूर्व
तीरानतीरान१३५७१२६९८११२१८३३९१इस्लाम शेर, शेर री-ओ-क़ुदस ३५४१2५९.०३3 उत्तर ५१२०2१६.९८3 शरक़ीमख़तसात: ३५४१2५९.०३3 उत्तर ५१२०2१६.९८3 पूर्व
चेआरमहाल-ओ-बख़तयारीशेरकरद१३५२१६६३३२८९५२६३बरोजन, फ़र्ख़ शेर-ओ-फ़ारसान ३२.३५५५९४२ उत्तर ५०.८२७४२६७ पूर्व
१०खुरासान जुनूबी[१]बीर जिन्द१३८३१५१६१९३६८५५८१क़ाइन, तबस, फ़िर्दोस-ओ-नेबनदान ३२.८४६२१५९ उत्तर ५९.२९११४२२ पूर्व
११खुरासान रिज़वीमशीद१३१६११८६८५४५९९४४०२सब्ज़वार, नीशा बोर-ओ-तुर्बत हैदर ये ३६.३ उत्तर ५९.६ पूर्व
१२खुरासान उत्तरबजनोरद१३८३२८६४३४८६७७२७शेरो इन, अस्फ़र एन-ओ-गर्मे जा जुर्म ३७.४५२४३८३ उत्तर ५७.३२३५१७७ पूर्व
१३ख़ोज़िस्तानअएवाज़१३१६६४६०५५४५३१७२०दज़ फ़ूल, आबादान-ओ-ख़र मुशीर ३१.५३१७१६२ उत्तर ४९.८८०३२८१ पूर्व
१४ज़नजानज़नजान१३५२२१६७७३१०१५७३४अबीर, ख़रमदरे-ओ-केदार ३६.६७०९४ उत्तर ४८.४८५१११ पूर्व
१५समनानसमनान१३५५९७६४९१६३१२१८शाएरोद, दामग़ान-ओ-गिर मिसा्र ३५.५७२२६९ उत्तर ५३.३९६०४९ पूर्व
१६सीसतान-ओ-बलोचिस्तानज़ाएदान१३३६१८०६७२६२५३४३२७ज़ाबुल, एरानशेर-ओ-चाबेआर २९.४५४५७८६ उत्तर ६०.८५३६४७ पूर्व
१७फ़ारसशीराज़१३१६१२२६६०८४५९६६८५काज़ रूण, जेरम-ओ-मरोदशत २९.६४९६८८४ उत्तर ५२.५०८८६९६ पूर्व
१८क़ज़वीनक़ज़वीन१३७६१५६५६७१२०१५६५ताकसतान, अलवंद-ओ-अक़बा लियए ३६.२६६८१९ उत्तर ५०.००३८११ पूर्व
१९क़ुमक़ुम१३७५११६५२६११५१६७२क़नवात, जाफ़र ये-ओ-केक ३४.६४३७११ उत्तर ५०.८९०६४ पूर्व
२०कुर्दिस्तानसननदज१३३७२९६१३७१४९३६४५सक़ज़, मरीवान-ओ-बाने ३५.३०२९४२२ उत्तर ४७.००२६३१२ पूर्व
२१किरमानकिरमान१३१६१८१६७८५२९३८९८८सीरजान, रफ़सनजान-ओ-जीरफ़त ३०.२८०२७ उत्तर ५७.०६७०२ पूर्व
२२करमानशाएकरमानशाए१३१६२४६९९८१९४५२२७ईस्लामाबाद ग़र्ब, ेरसीन-ओ-कनगावर ३४.३४६४८१ उत्तर ४६.४२०५५९ पूर्व
२३केगीलवीए-ओ-बवीराहमदयासोज१३५५१५६५०४६५८६२९दो गनबद इन, देदशत-ओ-लीकक ३०३९2२५.४७3 उत्तर ५१३६2१.०६3 पूर्व
२४गुलिस्ताँगरगान१३७६२०६३६७१७७७०१४गनबद कावूस, अली आबाद कतोल-ओ-बंदर तरकमन ३६.८६३३९१४ उत्तर ५४.४४८५७८२ पूर्व
२५ग़ैलानरिश्त१३१६१४६०४२२४८०८७४बंदर अनज़ली, लाएईजान-ओ-आ सितारा ३७.२२३४३१ उत्तर ४९.६३५५०९१ पूर्व
२६लर स्तानख़ुर्रम आबाद१३५२२८६२९४१७५४२४३बरोजरद, अलीगोदरज़-ओ-दूरूद ३३.४६६६६६७ उत्तर ४८.३५ पूर्व
२७माज़ंदरानसारी१३१६२३६८४२३०७३९४३बाबुल, आमिल-ओ-क़ायम शेर ३६.५६५८३३३ उत्तर ५३.०५९७२२२ पूर्व
२८मर्कज़ीअराक१३२६२९६१२७१४१३९५९सावी, ख़मीन-ओ-महलात ३४.०८००११२ उत्तर ४९.६७७२३३४ पूर्व
२९हरमज़गानबंदर अब्बास१३४६७०६६९७१५७८१८३मीनाब, दीबा रज़-ओ-बंदर लंगे २७.१८३३३३३ उत्तर ५६.२६६६६६७ पूर्व
३०हमदानहमदान१३५२१९६३६८१७५८२६८मलाएर, नेआवनद-ओ-तो युसुर कान ३४.८०६५ उत्तर ४८.५१६२४७२ पूर्व
३१यज़्दयज़्द१३५२७३६४७७१०११३८१मीबद, अरदकान-ओ-बाफ़क़ ३१.८९६६१ उत्तर ५४.३६०६८ पूर्व

लिधंसा सम्पादन

  1. Statistical Centre, Government of Iran. "Selected Statistical Information". 2006-04-14 कथं।
  2. Statistical Centre, Government of Iran. "Population by Religion and Ostan, 1375 Census (1996 CE)". 2006-04-14 कथं।