Leie vaan 't Europees Parlemint
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Leie vaan 't Europees Parlemint, Europees Parlemintsleie of Euro(pa)parlemintariërs (Ingels: Members of the European Parlaiment ouch-wel MEPs, Frans: Députés européens ouch-wel eurodéputés) zien de politici die zien verkoze door de moyen vaan de Europees verkezinge es poppelair reprizzentatie in 't Europees Parlemint, de legislatieve mach vaan de Europese Unie.
Wie 't Europees Parlemint veur d'n ierste kier bijmekaar kaom oonder de naom Algemein Vergaojering vaan de EGKS in 1952 woorte de leie direk door de nationaol regeringe vaan de lidstaote verkoze. Sinds 1979 gief 't evels Europees verkezinge boebij de Börgers vaan de Europese Unie direk hun Parlemintsleie verkoze. Vreuger Europees organizaties hadde gein parlemintair logica, boedoor 't Parlemint is 'ne rivvelutionaire stap in de riechting vaan mie Europees integratie woort gezien. Edere lidstaot heet zienen eige moyen veur 't verkeze vaan Parlemintsleie - en in inkel lidstaote is de moyen ouch veraanderd - mer edere lidstaot is ouch verpliech um e systeem te keze wat proportioneel reprizzentatie beliechaomp. 'n Aontal lidstaote verkees hun Parlemintsleie op force vaan de ganse nationaole constituïteit; aander lidstaote keze d'r veur tot Parlemintsleie weure verkoze op force vaan hunne regio.
Zedelverdeiling en reprizzentatie bewirk
't Gief 705 zedele in 't allewijl parlemint die gezedeld weure door de 705 Parlemintsleie. Zie zien verdeild euver alle 27 len die lidstaot zien vaan de EU. Duitsland heet d'rs 96, wijl Luxembörg, Malta en Cyprus d'rs meh 6 de lidstaot höbbe. Umtot 'ne lidstaot minimaol 6 Parlemintsleie mot höbbe en 'ne lidstaot d'rs neet mie es 96 maag höbbe, zien inwoeners vaan sommege lidstaote (wie Luxembörg) euvergeprizzentierd door Parlemintsleie, wijl aandere (wie Duitsland) oondergeprizzentierd zien.
Zedele reprizzentiere Börgers vaan de Europese Unie en 'ne börger maag keze op welk meneer me gereprizzentiert weurt. Dit kin op twie menere:
- Op force vaan nationaliteit: 'ne Nederlandse börger op 't Belsj kees d'r veur um op 'ne Nederlandsen Europarlemintariër te stömme
- Op force vaan hojzing: 'ne Nederlandse börger op 't Belsj kees d'r veur um op 'ne Belzjen Europarlemintariër te stömme
Zjus wie de stömmer, hoof ouch 't Europees Parlemintslid geine börger te zien vaan de lidstaot dee heer reprizzentiert. 't Gief d'rs 'n aontal die op dee moyen zien verkoze in 't Europees Parlemint.
Allewijl samestèlling (2019-2024) bewirk
Um polletieke mach te höbbe in 't Parlemeint zien de meiste Parlemintsleie neet allein deil vaan nationaol partije mer ouch vaan groeter Europese fractie die versjèllende partije samebringe. Vaan groet nao klein zien dit de fractie in 't EP sinds 2019:
- Europese Volkspartij (EVP; 175 zedele) – christendemocratisch, centrum-rechs, veur wijere Europese integratie
- Progressieve Alliantie vaan Socialiste en Democrate of (S&D; 145 zedele) – sociaaldemocratisch, centrum-links, veur wijere Europese integratie
- Renew Europe (Renew; 97 zedele) – liberaol, centrum, veur wijere Europese integratie
- Identitèèt en Democratie (ID; 75 zedele) – euroscepticisme en nationalisme, rechs-populistisch, contra wijere Europese integratie
- De Greune/Vrije Europese Alliantie, (Greens/EFA ofwel de Greune; 73 zedele) – ecologisch, centrum-links, veur wijere Europese integratie
- Europese Conservatieve en Hervörmers of (ECR; 62 zedele) – conservatief, centrum-rechs, sceptisch euver wijere Europese integratie
- Europees Unitair Links/Noords Greun Links of (GUE/NGL; 39 zedele) – socialistisch, links, gemeujd euver wijere Europese integratie [1]
- oonaofhaankelek (39 zedele)
- ↑ in 't manifesto vaan EUL/NGL steit tot de gróp contra de allewijl Europese Unie is en häör radikaol wil democratisere en wil loskoppele vaan häör “neoliberaol karakter”)