Ичкерия Шешен Республикасы
Ичкерия Шешен Респубикасы (шеш. Нохчийн Республик Ичкери; Nóxçiyn Respublik Içkeri, орыс. Чеченская Республика Ичкерия) — бұрынғы Шешен-Ингуш АКСР территориясында КСРО ыдырағаннан кейін өз тәуелсіздігін жариялаған де-факто мемлекет. 1993 жылы Ичкерия атауы Шешен Республикасы болып өзгертілді де, ол Ресей құрамына енді.
| Шешен Республикасы шеш. Нохчийн Республика(1991–1994) Ичкерия Шешен Республикасы | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Ұраны «шеш. Marşo ya Joƶalla!/Маршо я Iожалла» «қаз. Бостандық, не Өлім» | |||||||||
| Әнұраны «Joƶalla ya Marşo!» | |||||||||
.png) Әлем картасындағы Ичкерия (жасыл түсті) | |||||||||
| Астанасы | Грозный (1996 жылы атауы Ƶovxar-Ġala ("Жовхар-ГIала") деп өзгертілген) | ||||||||
| Тіл(дер)і | шешен тілі, орыс тілі | ||||||||
| Діні | Ресми діні:
| ||||||||
| Ақша бірлігі | Ресей рублі Шешен нахары (жоспарланған; қолданысқа енбеген) | ||||||||
| Аумағы | 15,647 км² | ||||||||
| Халқы | 1,3 млн (1992) 865 мың (1996) | ||||||||
| Басқару формасы | Унитарлы Республика (1991–1996) Унитарлы Ислам мемлекеті (1996–2000) | ||||||||
| Ичкерия президенті | |||||||||
| - 1991–1996 | Жохар Дудаев | ||||||||
| - 1996–1997 | Зелімхан Йандарбиев | ||||||||
| - 1997–2000 | Аслан Әлиұлы Масхадов | ||||||||
| Қуғындағы президент | |||||||||
| - 2000–2005 | Аслан Әлиұлы Масхадов | ||||||||
| - 2005–2006 | Абдул-Һәлим Әбусаламұлы Сайдулаев | ||||||||
| - 2006–2007 | Доку Омаров | ||||||||
| Премьер-министрі | |||||||||
| - 1991–1996 (тұңғыш) | Жохар Дудаев | ||||||||
| - 1998–2000 (соңғы) | Аслан Әлиұлы Масхадов | ||||||||
| Тарихы | |||||||||
| - 1 қараша 1991 | Тәуелсіздігі | ||||||||
| - 11 желтоқсан 1994 | Бірінші Шешен соғысының басталуы | ||||||||
| - 12 мамыр 1997 | Мәскеу бейбітшілік келісімі | ||||||||
| - 26 тамыз 1999 | Екінші Шешен соғысының басталуы | ||||||||
| - 6 ақпан 2000 | Грозный үшін шайқас | ||||||||
| - 31 қазан 2007 | Кавказ Әмірлігінің жариялануы; ИШР Нохчийчоь уәлаяты атауын алды | ||||||||
Тәуелсіздігін 1991 жылы шілдеде жарияланды, Жохар Дудаев тұңғыш президенті болды. Шешенстанның біржақты тәуелсіздігін жариялауы Ресей үкіметі мен көтерілісшілер арасындағы ұзаққа созылған соғысқа әкеліп соқты, нәтижесінде айтарлықтай шығын мен қираулар болды. 1994–1996 жылдардағы соғыс қимылдарының нәтижесінде Ресей армиясы ИШР Ресей Федерациясы құрамына қайтаруға тырысты, бірақ бұл әрекеті сәтсіз аяқталды. 1996 жылы өтетін президенттік сайлаумен байланысты Ресей басшылығы Шешенстаннан әскерді шығаруға мәжбүр болды. 1999 жылы Екінші Шешен соғысы басталып, 2000 жылдың көктемінде ИШР мемлекет ретінде іс жүзінде жойылды.
2022 жылдың қазан айында Украина парламенті Ичкерия Шешен Республикасын «уақытша оккупацияланған» деп тануға дауыс берді.[1][2]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Андрей Красно, Азаттық радиосы Распад империи? Почему Украина признала оккупацию Чечни Россией (орыс.) (19.10.2022).
- ↑ Азаттық радиосы Оьрсийчоьно "Ичкерина оккупаци йарх" Украинехь тIеэцна сацам тIелаьцна Европерчу нохчийн диаспоро (ce) (24.10.2022).