Շախմատային օլիմպիադա 1972

20-րդ շախմատային օլիմպիադան անցկացվել է 1972 թվականի սեպտեմբերի 18-ից հոկտեմբերի 13[1]։ Մակեդոնիայի մայրաքաղաք Սկոպյեն պատմության մեջ առաջինը դարձավ միանգամից շախմատային երկու՝ տղամարդկանց 20-րդ և կանանց 5-րդ օլիմպիադաների կազմակերպիչ։ 1963 թվականի հուլիսին քաղաքը տուժել էր ուժեղ երկրաշարժից և ամբողջովին ավերվել էր։ Համեմատաբար կարճ ժամանակում (մոտ 10 տարի) Սկոպյեն միջազգային նշանակալի աջակցության շնորհիվ գրեթե նորովի վերակառուցվեց. այս փաստը դարձավ միջազգային համերաշխության խորհրդանիշ։

Կազմակերպում խմբագրել

Դեռևս քաղաքի վերականգնման նախագծի մշակման ժամանակ նախատեսվել էր ստեղծել ցուցահանդեսային համալիր։ ՖԻԴԵ-ի որոշումը՝ Սկոպյեում անցկացնելու հերթական 20-րդ օլիմպիադան, անհրաժեշտություն առաջացրեց հատուկ օլիմպիական գյուղ կառուցելու՝ բաղկացած 80 քոթեջներից և մեկ ժամանակակից «Պանորամա» հյուրանոցից։ Երկրորդ հյուրանոցը՝ «Կոնտինենտալ»-ը կառուցվել էր ավելի վաղ, երեք ցուցահանդեսային տաղավարներից ոչ հեռու, որոնք երկու օլիմպիադաների մրցումների ժամանակ վերակազմավորվում էին խաղային հրապարակների։ Դրանցից մեկում խաղում էին կանայք, մյուս երկուսում՝ տղամարդիկ։ Մրցախաղային շինությունների կողքին տեղադրված էր մամուլի կենտրոնը՝ 250 հավատարմագրված լրագրողների համար։ Հենց այստեղ էին գտնվում փոստարկղերը և հուշանվերների կրպակները, ինչպես նաև շախմատային գրականությամբ գրախանութներ։ Այս կրպակներից մեկում ցուցադրվել է թանկարժեք մի հուշանվեր՝ սպիտակ և մանուշակագույն բյուրեղապակուց պատրաստված շախմատային հավաքածու։ Սկոպյեի օլիմպիադան դարձավ շախմատային մրցաշարերի պատմության մեջ վիթխարի միջոցառումներից մեկը, որին մասնակցել են ռեկորդային քանակությամբ երկրներ, մասնակիցներ, հյուրեր և սպասարկող անձնակազմ։ Մրցաշարի կազմակերպումը նշանակալի ջանքեր և միջոցներ պահանջեց։ Կազմակերպիչներին մեծագույն օգնություն ցուցաբերեց պետությունը։ Մրցաշարին նախապատրաստվելու երկու տարիների ընթացքում կազմկոմիտեն՝ տնօրեն Ի. Իվանովսկու գլխավորությամբ, հսկայական աշխատանք կատարեց։ Այն շինություններում, ուր անցկացվում էին մրցումները, տեղադրվեցին շախմատային ցուցատախտակներ, որոնք մշտապես բազմաթիվ ուշադրության կենտրոնում էին։ Ամեն օր Օլիմպիադա էր այցելում մոտ 2000 մարդ (ընդհանուր 40 000 տոմս էր վաճառվել)։ 20-րդ օլիմպիադան երկիր-մասնակիցների քանակով՝ 63 դարձավ ռեկորդային։

Թիմերի կազմը խմբագրել

Սկոպյե են ժամանել մոտ 40 գրոսմաստերներ և մի քանի տասնյակ միջազգային վարպետներ։ Նրանց թվում էին աշխարհի էքս-չեմպիոն Պետրոսյանը (նա գլխավորում էր ԽՍՀՄ-ի թիմը), Տալը, Սմիսլովը։ Սակայն ոչ բոլոր թիմերն էին ներկայացել ուժեղագույն կազմով։ ԽՍՀՄ-ի թիմում չէր Սպասսկին, որը հենց այդ ժամանակ էր ավարտել աշխարհի առաջնության մրցախաղը Ֆիշերի հետ։ Ֆիշերը իր մասնակցության դիմաց պահանջել էր 150 000 դոլար, ավելի քիչ հոնորարներ (20 000 դոլար) ուզել էին Լոմբարդին և Էվանսը։ Սակայն նրանց հայտերը չեն բավարարվել, և նրանք մնացել էին տանը։ Արգենտինական թիմը եկել էր առանց Նայդորֆի, Պաննոյի և Սանգինետտիի։ Փորձառու շախմատիստների բացակայությամբ պայմանավորված նրանց տեղերը զբաղեցրել էին երիտասարդները։ Առաջին անգամ ներկայացողներ հայտնվեցին ԽՍՀՄ-ի, Հունգարիայի, Հարավսլավիայի, ԳԴՀ-ի թիմերում, ԳՖՀ-ի թիմը առաջին անգամ գլխավորում էր Հյուբները։ Նրանցից ոչ բոլորը հանդես եկան հաջողությամբ։

Ռեգլամենտ խմբագրել

Ըստ կանոնակարգի՝ սեպտեմբերի 18-ին XX օլիմպիադայի գլխավոր մրցադատավոր, ՖԻԴԵ-ի նախագահ Մաքս Էյվեն և նրա տեղակալներ Ալեքսանդր Կոտովը և Բրասլավ Ռաբարը, կիսաեզրափակիչ խմբերում թիմերի բաշխում կատարեցին։ Որոշվեց՝ 63 թիմեր-մասնակիցներին բաժանել ութ կիսաեզրափակիչներում։ Խմբերի բաժանումը առաջին անգամ իրականացվեց համակարգչով, թիմերի միջին գործակիցների հիման վրա՝ Էլոյի համակարգով։ Խոշորագույն գործակիցներ ունեին ԽՍՀՄ-ի, Հարավսլավիայի, Հունգարիայի, ԳՖՀ-ի, Չեխոսլովակիայի, ԳԴՀ-ի, Բուլղարիայի և ԱՄՆ-ի թիմերը։ Նրանք բոլորը գլխավորեցին կիսաեզրափակչի խմբերը։ Յուրաքանչյուր կիսաեզրափակչի երկուական թիմերը կազմվում էին մեկ քառորդ եզրափակիչների՝ 15-16 թիմերով, որտեղ էլ խաղարկվում էին 20-րդ Օլիմպիադայի բոլոր 63 տեղերը։ Հարկ է նշել, որ Սկոպյեում կազմակերպիչների առաջարկությամբ և ՖԻԴԵ-ի նախագահի համաձայնությամբ կիսաեզրափակիչ խաղերի արդյունքները չէին հաշվարկվում վերջնախաղի ժամանակ։ Այնուհետև տեղի ունեցավ կիսեզրափակիչ խմբերի վիճակահանություն։ Բոլիվիայի և Սիրիայի շախմատիստները ժամանեցին հենց առաջին մրցափուլի մեկնարկից առաջ։ Սիրիայի, ինչպես նաև Ուելսի, Իրաքի և Մալազիայի թիմերի համար 20-րդ Օլիմպիադան դեբյուտային էր։

Կիսաեզրափակիչ խմբագրել

А խումբ խմբագրել

  • Տ՝ Տեղը վերջնական մրցույթային աղյուսակում։
  • Միավոր՝ բոլոր շախմատիստների հավաքած միավորների թիվը (հաղթանակի դեպքում՝ 1 միավոր, ոչ ոքի՝ ½ միավոր, պարտության դեպքում 0 միավոր)
  • Մ — Թիմի ոչ պաշտոնական միավորները (Հ՝ թիմի հաղթանակ, Ո՝ ոչ ոքի, Պ՝ պարտություն)։
ՏեղԹիմ1234567ՄիավորՄՀՈՊ
1  ԽՍՀՄ×44442212600
2  Դանիա½×3234159411
3  Բելգիա01×33148402
4  Կուբա21×137312
5  Ֆինլանդիա01×411½4204
6  Դոմինիկյան Հանրապետություն01½0×362105
7  Լյուքսեմբուրգ00½½½1×0006

B խումբ խմբագրել

Կիսաեզրափակչում հաղթեց Հարավսլավիան։ Մրցույթի ժամանակ եղավ Շվեյցարիայի չսպասված ոչ ոքին և Մատանովիչի սենսացիոն պարտությունը։

ՏեղԹիմ12345678ՄիավորՄՀՈՊ
1  Հարավսլավիա×23343422½13610
2  Շվեյցարիա2×241910421
3  Պերու½2×24441910421
4  Անգլիա12×3418½11511
5  Բրազիլիա11×4315½6304
6  Ճապոնիա0½0½×384205
7  Սիրիա1½0½0×50007
8  Կիպրոս000011×2106

C խումբ խմբագրել

Հունգարիան եղավ 3-րդ կիսաեզրափակչի լավագույն թիմը։ Հաղթել է 6 խաղում և 1 ոչ ոքի ընդդեմ Լեհաստանի։

ՏեղԹիմ12345678ՄիավորՄՀՈՊ
1  Հունգարիա×23344423½13610
2  Լեհաստան2×34342213610
3  Նորվեգիա1×342010502
4  Ինդոնեզիա½1½×34315½8403
5  Շոտլանդիա101½×311½6304
6  Բոլիվիա01½1½×2383115
7  Մարոկկո00½02×3115
8  Լիբիա0½0111×50007

D խումբ խմբագրել

Գերմանական թիմը հաղթել է 7 խաղում և արժանացել կիսաեզրափակչի լավագույն ցուցանիշին։ 2-րդ տեղը գրավեց Արգենտինայի թիմը հաղթելով շատ կարևոր խաղում, ընդդեմ Իսլանդիայի։

ՏեղԹիմ12345678ՄիավորՄՀՈՊ
1  Գերմանիա×443342514700
2  Արգենտինա0×3243418½11511
3  Իսլանդիա½1×317½10502
4  Հունաստան0×34146304
5  Նոր Զելանդիա12½1×23413½6223
6  Մեքսիկա½012×23116223
7  Ֆրանսիա11½12×10½3115
8  Գերնսի00½001½×20007

E խումբ խմբագրել

5-րդ կիսաեզրափակչում հաղթել է Չեխոսլովակիայի թիմը, միայն 1 խաղում ոչ ոքի է խաղացել պորտուգալացիների դեմ։ (Սմեյկան պարտվեց Դուռաոյին իր միակ խաղում)։

ՏեղԹիմ12345678ՄիավորՄՀՈՊ
1  Չեխոսլովակիա×33244423½13610
2  Իսպանիա1×44419½10502
3  Մոնղոլիա½×2417½9412
4  Իսրայել12×234178322
5  Պորտուգալիա20½2×313½8322
6  Իռլանդիա01×3312½6304
7  Հոնկոնգ000½½1×2106
8  Մալայզիա00½011½×30007

F խումբ խմբագրել

ՏեղԹիմ12345678ՄիավորՄՀՈՊ
1  Արևելյան Գերմանիա×334423½14700
2  Շվեդիա1×24342011511
3  Կանադա×41810502
4  Իտալիա12×4179412
5  Ուելս½½½×3311½6304
6  Թուրքիա½0×102106
7  Սինգապուր0101×394205
8  Մալթա000½1½1×30007

G խումբ խմբագրել

G խմբի ֆավորիտները եղան Բուլղարիան և Հոլանդիան։

ՏեղԹիմ12345678ՄիավորՄՀՈՊ
1  Բուլղարիա×324420½11511
2  Նիդերլանդներ×232442012520
3  Ալբանիա12×4319½11511
4  Կոլումբիա2×23168322
5  Ավստրալիա1½2×434167313
6  Պուերտո Ռիկո½2½½0×4310½5214
7  Իրաք00010×32106
8  Անդորրա0011011×40007

Н խումբ խմբագրել

ՏեղԹիմ12345678ՄիավորՄՀՈՊ
1  ԱՄՆ×22334421½12520
2  Ռումինիա2×2234420½11430
3  Ֆիլիպիններ22×224419½10340
4  Ավստրիա122×216½9331
5  Թունիս½1½½×43413½6304
6  Իրան1½220×4136223
7  Ֆարերյան կղզիներ00010×42106
8  Ամերիկյան Վիրջինյան կղզիներ000½0½0×10007

Եզրափակիչ խմբագրել

Եզրափակիչ А խմբագրել

ՏեղԹիվ12345678910111213141516ՄիավորՄՀՈՊ
1  ԽՍՀՄ×233323442261221
2  Հունգարիա×232440½261221
3  Հարավսլավիա×2223333343821933
4  Չեխոսլովակիա2×24335½20924
5  Գերմանիա22×223233523951
6  Բուլղարիա2×32223218744
7  Ռումինիա12×223231½16645
8  Նիդերլանդներ112×33222913537
9  ԱՄՆ1122×3322913537
10  Արևելյան Գերմանիա½½11×223427½12528
11  Իսպանիա½½1211×2332610429
12  Լեհաստան11122122×222224½8087
13  Դանիա½2½½22½2×2239258
14  Արգենտինա20112½1122×222½9258
15  Շվեդիա1022202×122½8249
16  Շվեյցարիա0½011221223×21½8249

Եզրափակիչ B խմբագրել

ՏեղԹիմ171819202122232425262728293031ՊՄիավորՄՀՈՊ
17  Անգլիա×23233337241121
18  Իսրայել×3232332436½21932
19  Կանադա21×1223343321932
20  Ֆիլիպիններ3×½212331½18824
21  Նորվեգիա1½×13322333130½16725
22  Կուբա223×322223016563
23  Ավստրիա21×212333015635
24  Իսլանդիա½1212×23242916644
25  Կոլումբիա22½12×23232713455
26  Ինդոնեզիա½½12212×34225½9338
27  Իտալիա11321½×1242510428
28  Մոնղոլիա112½2323×1124½11437
29  Հունաստան1½112½213×2217239
30  Բելգիա1012202×120½7239
31  Պերու2½1101032×1962210
-  Ալբանիա0-31½2--3-×-----

Եզրափակիչ C խմբագրել

ՏեղԹիմ32333435363738394041424344454647ՄիավորՄՀՈՊ
32  Ավստրալիա×3232334333445281320
33  Ֆինլանդիա1×3223234442251131
34  Շոտլանդիա21×2324439231032
35  Իրան122×313333337½221023
36  Բրազիլիա22½×23223435½19753
37  Պորտուգալիա½½1×2224332½17735
38  Թուրքիա½32×412223114546
39  Իռլանդիա11½×122228½15636
40  Պուերտո Ռիկո12112½×42228½12447
41  Մեքսիկա0½103×33232326½12528
42  Թունիս121223201×22326½12366
43  Ուելս½122212×2226½10267
44  Նոր Զելանդիա1½1½22222×122512366
45  Դոմինիկյան Հանրապետություն11½½102½123×21½10429
46  Բոլիվիա001012½2222×2196069
47  Ճապոնիա000½½11½2×15½31113

Եզրափակիչ D խմբագրել

ՏեղԹիմ484950515253545556575859606162ՄիավորՄՀՈՊ
48  Ֆրանսիա×2343434444446½251211
49  Սինգապուր2×33343342½271310
50  Մալթա1½×312233220923
51  Հոնկոնգ01×23330½17815
52  Լիբիա1½1×2222333018743
53  Լյուքսեմբուրգ0132×2323½329½17734
54  Ֆարերյան կղզիներ½½2×22916725
55  Սիրիա½1×2132813617
56  Կիպրոս½222½2×23327½15554
57  Մարոկկո112½3×242610428
58  Անդորրա0½1222×12411437
59  Մալայզիա02111×42373110
60  Գերնսի00½½2½13×20½9419
61  Իրաք0111½2×20½52111
62  Ամերիկյան Վիրջինյան կղզիներ01½1½110½0½×10½00014

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. Although commonly referred to as the men's division, this section is open to both male and female players.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

  • Святослав Ю. Р. Из истории шахматных олимпиад. — Киев: Здоровье, 1983. — 240 с.
  • OlimpBase