Իվանովո
Իվանովո (1871-1932 թվականներին՝ Իվանովո-Վոզնեսենսկ), քաղաք Կենտրոնական Ռուսաստանում, Իվանովոյի մարզի կենտրոնը։ Բնակչությունը՝ 409 285 մարդ (2015 թվականի դրությամբ)։
| Քաղաք | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Իվանովո | |||||
| Иваново | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Ռուսաստան | ||||
| Շրջան | Չելյաբինսկի մարզ | ||||
| Համայնք | Մագնիտոգորսկի վարչաշրջան | ||||
| Ներքին բաժանում | Բաժանված է երեք մասի Լենինյան, Օրջոնիկիձեի, Պրաբաբերեժնի | ||||
| Քաղաքապետ | Վիտալիյ Բախմտեյև | ||||
| Հիմնադրված է | 1871 թ. | ||||
| Առաջին հիշատակում | 1561 | ||||
| Մակերես | 104,84[1] կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 120 մ | ||||
| Բնակչություն | 409 285 մարդ (2015) | ||||
| Խտություն | 3902 մարդ/կմ² | ||||
| Ազգային կազմ | ռուսներ, ուկրաինացիներ և ուրիշ | ||||
| Կրոնական կազմ | ուղղափառություն, իսլամ, սուննի և այլ դավանանքներ | ||||
| Տեղաբնականուն | մագնիտոգորսկցի | ||||
| Ժամային գոտի | UTCUTC +3 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | 4932 | ||||
| Փոստային ինդեքս | 153000 | ||||
| Փոստային դասիչ | 455xxx | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | 37 | ||||
| Պաշտոնական կայք | ivgoradm.ru | ||||
| Պարգևներ |  | ||||
| |||||
.png)
Իվանովո-Վոզնեսենսկ քաղաքը հիմնադրվել է 1871 թվականին 15-րդ դարում գոյություն ունեցող Իվանովո գյուղի և 19-րդ դարում ստեղծված Վոզնեսենսկի պոսադի միացման արդյունքում։
Իվանովո քաղաքը առաջին հերթին հայտնի է իր տեքստիլ արդյունաբերության, կրթական հաստատությունների և հեղափոխական պատմության շնորհիվ։ Հայտնի է «Հարսնացուների քաղաք», «Առաջին Խորհրդի Հայրենիք», «Չթի երկիր», «Ռուսաստանի տեքստիլ մայրաքաղաք»[2], ինչպես նաև «Ռուսական և Կարմիր Մանչեստեր»[3]։ Մտնում է Ռուսաստանի Ոսկե օղակի մեջ։
Պատմություն խմբագրել
Հնագիտական պեղումները, որոնք հայտնաբերվել են ժամանակից Իվանովոյի տարածքում, պատկանում են մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակին։ 1929 թվականին Սոսնեվե բնակավայրում, Ռիլիխի գյուղում հայտնաբերվել են ֆատյանովյան մշակույթի շաղափված կացիններ[4]։
Առաջին հազարամյակում տարածաշրջանը բնակեցվել է ֆինաուգորական մերյա ցեղերով։ 1863 թվականին հնագետների կողմից հայտնաբերվել են գերեզմանոցներ և 54 դամբարանաբլուր։ Տղամարդկանց գերեզմանոցներում հայտնաբերվել էին դանակներ, մետաղյա վահանակներ, կացիններ, իսկ կանանց գերեզմանոցներում՝ զարդարանքներ։ Իրերը պատկանել են 11-12-րդ դարերին[4][5]։
Իվանովո գյուղի առաջացումը խմբագրել
Իվանովո քաղաքի առաջացման վայրը՝ Ուվոդ գետի մոտակայքում գտնվող տեղանքը Պոտոկ և Կոկույ բնավայրերի միջև։
Ֆիզիկա-աշխարհագրական բնութագիր խմբագրել
Աշխարհագրական դիրք խմբագրել
Իվանովոն գտնվում է Իվանովոյի մարզի կենտրոնում, Ուվոդ գետի ափին, Մոսկվայից 290 կմ դեպի հյուսիս-արևելք և Յարոսլավլից, Վլադիմիրից և Կոստրոմայից մոտ 100 կմ հեռավորության վրա։ Աշխարհագրական կոորդինատներն են՝ հս.լ. 57˚, արլ.ե. 41˚: Քաղաքը զբաղեցնում է 10 484 հա տարածք, որից կառուցապատված է 2 353 հա տարածքը[6]։ Իվանովոն և Իվանովոյի մարզը գտնվում են այնպիսի ժամային գոտում, որն ը միջազգային չափանիշի նշվում է որպես Moskow Time Zone (MSK/MSD): Համաշխարհային կոորդինացված ժամանակի (UTC) նկատմամբ շեղումը +3:00 (MSD) է։
Հող խմբագրել
Իվանովո քաղաքի շրջանում և արվարձաններում հողը կավային է, ավազի բավականին մեծ պարունակությամբ, բույսերի համար քիչ սննդարար է և պարարտանյութերի կարիք ունի[4]։
Ջրաբանություն խմբագրել
Քաղաքը բաժանելով երկու մասի, հյուսիսից հարավ հոսում է Ուվոդ գետը (Կլյազմա գետի վտակ)։ Քաղաքի սահմաններում Ուվոդ գետի մեջ են թափվում երկու փոքր գետեր՝ Տալկա և Խարինկա։
Բուսականություն խմբագրել
Գետերի ափերին քաղաքի սահմաններում գտնվում են հանգստի խոշոր զբոսայգիներ՝ Ստեպանովի անվան[7], 1505 թվականի Հեղափոխության անվան[8] և Խարինկա[6]։ Անտառները, որոնք շրջապատում են քաղաքը, հիմնականում կենտրոնացված են քաղաքի հարավային, արևելյան և հյուսիսային սահմանների մոտ։ Դրանք բնակչության համար հանգստավայր են հանդիսանում։
Էկոլոգիական իրավիճակ խմբագրել
Պաշտոնական տվյալներով էկոլոգիական իրավիճակը Իվանովոյի մարզում գնահատվում է որպես բավարար, սակայն ջրամբարների վիճակը քաղաքի տարածքում այդպիսին չէ։ Քաղաքի միջով հոսող գետերը հիմնականում աղտոտված են կենցաղային աղբով։ Քաղաքում մաքուր խմելու ջրի խնդիր կա, որը հիմնականում վերցվում է Ուվոդի ջրամբարից[9]։ Իվանովո քաղաքում օդի աղտոտման հիմնական աղբյուրներն են հանդիսանում ավտոմոբիլային տրանսպորտը և կարի արտադրամասերը։
Կլիմա խմբագրել
Իվանովո քաղաքի կլիման չափավոր ցամաքային է[1], որին բնորոշ են համեմատաբար շոգ ամառները և ցուրտ ձմեռները կայուն ձնածածկույթով։ Ձմռան ամենացուրտ ամիսը հունվարն է՝ -11.5°-ից մինչև -12°միջին ամսական ջերմաստիճանով։ Ամռան ամենատաք ամիսը հուլիսն է, որի միջին ամսական ջերմաստիճանը կազմում է +17.5°-ից +18.7°: Միջին տարեկան ջերմաստիճանը կազմում է +3,6˚:
 Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Իվանովո | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | տարին |
| միջին առավելագույնը (°C) | −8,2 | −5,7 | 0,3 | 9,6 | 18,2 | 21,9 | 23,7 | 22,0 | 15,1 | 7,3 | −0,4 | −5,3 | 8,2 |
| միջին ջերմաստիճանը (°C) | −12,1 | −10,1 | −4,5 | 4,8 | 12,1 | 15,9 | 18,1 | 16,3 | 10,5 | 4,2 | −3,5 | −8,6 | 3,6 |
| միջին նվազագույնը (°C) | −15,9 | −14,5 | −8,6 | 0,0 | 5,9 | 9,9 | 12,5 | 10,6 | 5,9 | 0,8 | −5,5 | −11,8 | −0,9 |
| տեղումների քանակը (մմ) | 35 | 31 | 29 | 36 | 49 | 69 | 92 | 65 | 55 | 55 | 52 | 44 | 612 |
| Աղբյուր՝ Ռուսաստանի հիդրոմետկենտրոն | |||||||||||||
Բնակչություն խմբագրել
2015 թվականի դրությամբ Իվանովո քաղաքը բնակչության թվով Ռուսաստանի Դաշնության 1114 քաղաքների թվում զբաղեցնում էր 46-րդ տեղը։
| 1975 | 1976 | 1979 | 1982 | 1985 | 1986 | 1989 | 1990 | 1991 | 1992 | 1993 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ▲454 000 | 454 000 | ▲464 324 | ▲472 000 | ▼471 000 | ▲476 000 | ▲478 370 | ▲480 000 | 480 000 | ▼478 000 | ▼475 000 |
| 1994 | 1995 | 1996 | 1997 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 |
| ▼473 000 | ▼472 000 | ▼469 000 | ▼467 000 | ▼464 000 | ▼461 000 | ▼456 000 | ▼452 100 | ▼431 721 | ▼431 700 | ▼424 000 |
| 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
| ▼418 200 | ▼413 100 | ▼409 000 | ▼406 500 | ▼404 539 | ▲408 330 | ▼408 300 | ▲408 826 | ▲409 075 | ▲409 223 | ▲409 285 |
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Территория Иванова на сайте ивановской администрации
- ↑ «Иваново — текстильная столица России: Голос России». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 24-ին.
- ↑ Как «русский Манчестер» стал «городом невест»
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Экземплярский П. М. 1: Дооктябрьский период // История города Иванова. — Иваново: Иван. кн. изд-во, 1958. — 396 с.
- ↑ Археологическая карта России. Ивановская область / Ю. А. Краснов. — М.: Ин-т археологии РАН, 1994.
- ↑ 6,0 6,1 «Территория». Администрация Иванова. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 29-ին.
- ↑ «Парк культуры и отдыха им. Степанова». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 24-ին.
- ↑ «Парк культуры и отдыха им. Революции 1905 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ դեկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 24-ին.
- ↑ В Ивановской области создадут систему снабжения чистой питьевой водой
Արտաքին հղումներ խմբագրել
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իվանովո» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 422)։  |