Զգեստ

Զգեստները արտաքին հագուստ են, որոնք կազմված են իրանակապից և կիսաշրջազգեստից և կարող են պատրաստվել մեկ կամ մի քանի կտորով^[3][4]։ Արևմուտքում ընդհանուր առմամբ զգեստները կրում են կանայք և աղջիկները պաշտոնական առիթներին և ամենօրյա^[4]։

Պատմականորեն զգեստների կազմի մեջ մտել են նաև նաև հագուստի այլ ձևեր, ինչպիսիք են՝ սեղմիրանը, վերնազգեստը, ուսաթիկնոցը, տակի կիսաշրջազգեստը և ստոմակը^[5][6][7]։

11-րդ դար խմբագրել

11-րդ դարում Եվրոպայում կանայք հագնում էին տղամարդկանց տունիկայի նման զգեստներ, որոնց երկարությունը հասնում էր ծնկներին կամ ավելի ներքև^[8]։ Դարավերջում դրանք ամրացվել են թևքերի ու իրանի մոտ^[8]։ Զգեստները կողքերից երկար կտրվածքներ էին ունենում՝ կնոջ կազմվածքն ընդգծելու համար^[9]։

16-րդ դար խմբագրել

1550-ական թվականներից սկսած Եվրոպայում միջին և բարձր խավի կանայք հագնում էին զգեստներ, որոնք ներառում էին կանացի շապիկ, ռաֆ-օձիգ և այլ բաղադրիչներ։ ^[5]։ Ներքնազգեստներ չէին հագնում տակից^[5]։ Անգլիայում Եղիսաբեթ I-ը թելադրում էր, թե ինչ տեսակի հագուստներ են թույլատրվում կանանց հագնել^[10]։ Ֆրանսիացի կանայք ոգեշնչված էին իսպանական ոճի կորսաժներով և նաև ռաֆ էին հագնում^[10]։ Ֆրանսիական զգեստները հայտնի էին որպես մարլոտես^[11]։ Իտալիայում զգեստները հայտնի էին որպես ռոպա և սեմարա^[11]։ 16-րդ դարի զգեստները լինում էին նաև ասեղնագործված, հայտնի էր հատկապես սև թելով ասեղնգործը^[12]։

Ռուսաստանում 16-րդ և 17-րդ դարերում կանանց զգեստները վկայում էին հասարակության մեջ կնոջ և նրա ընտանիքի դիրքի մասին^[13]։

17-րդ դար խմբագրել

Հոլանդիան, որպես տեքստիլ կենտրոն, 17-րդ դարի ընթացքում նորարար էր հագուստի նորաձևության ոլորտում^[7]։ Իսպանիայում և Պորտուգալիայում կանայք հագնում էին ստոմակներ^[7], մինչդեռ Անգլիայում և Ֆրանսիայում զգեստներն ավելի «բնական» էին^[7]։ Ժանյակն ու առատ զարդարանքները ավելի տարածված էին^[7]։ Կիսրջազգեստները շատ էին, կանոնավոր ծալքերով և կիսաշրջազգեստը թույլ էր տալիս ցուցադրել տակի շրջազգեստը^[7]։ Վզի բացվածքը դարձել է ավելի խորը^[7]։ Ասեղնագործությունը, որտեղ պատկերվում էին գիտականորեն նոր բացահայտված բուսատեսակներ ու կենդանատեսակներ, շատ տարածված էր^[14]։ Բրիտանական գաղութներում բազմաշերտ զգեստները ավելի տարածված էին, չնայած պակաս շքեղ^[15]։ Ամերիկայի իսպանական կամ հոլանդական գաղութներում ապրող հարուստ կանայք ընդօրինակում էին իրենց հայրենիքում տարածված նորաձևությունը^[16]։

Երեք մասից բաղկացած զգեստը, որն ուներ իրանակապ, տակի շրջազգեստ և թիկնոց, տարածված էր մինչև դարավերջի 25 տարիները․ ավելի տարածված էր մանթուան^[17]։ 1680-ական թվականներին սեղմիրանը դարձել է զգեստների անբաժան մասը^[18]։

Աշխատող կանայք և Ամերիկայի ստրուկ կանայք օգտագործում էին բրդի կամ վուշյա տակի շրջազգեստ և թիկնոց և բամբակյա զգեստներ^[19]։ Շրջազգեստների ներքևի մասերը կարելի էր կապել գոտկատեղին, երբ կինը մոտիկ էր տաք կրակին^[19]։

18-րդ դար խմբագրել

Խոշոր, եռանկյունաձև ուրվագծերն առավելություն էին ստանում 18-րդ դարի ընթացքում, շրջազգեստները լայն էին, որոնց տակ կանայք կրում էին շրջանակի վրա ամրացված առանձին կիսաշրջազգեստներ^[20][21]։ Մեկ կտորից բաղկացած զգեստները տարածում են գտել դարի կեսից^[22]։ Ֆրանսիայում 1760-ական թվականների ընթացքում շրջանակը նվազեցնում էր տակի շրջազգեստի չափը^[23]։ Նախընտրելի էին նաև գունավոր շորերն ու գործվածքները^[24]։ Գաղութային Ամերիկայում կանայք ամենից հաճախ հագգնում էին թիկնոց և տակի շրջազգեստ^[25]։ Կանայք ունեին նաև ձիավարության զգեստներ, որոնք բաղկացած էին տակի շրջազգեստից, բաճկոնից և բաճկոնակից^[25]։

Զգեստների հետ կապված ֆրանսիական նորաձևությունը շատ արագ փոխվել է 18-րդ դարի վերջին^[26]։ Այս ամբողջ ժամանակահատվածում նորաձև զգեստների երկարությունը շատ քիչ փոփոխության է ենթարկվել, ոտքի կոճերից իջնելով մինչև հատակ^[2]։ 1740-1770 թվականների ընթացքում robe à la française-ը շատ տարածված էր բարձր խավի կանանց մոտ^[27]։ Ֆրանսիայում ամպիր ոճը դարձել է հանրաճանաչ ֆրանսիական հեղափոխությունից հետո^[28]։ Այս ավելի պարզ ոճին հավանություն էր տվել նաև Ժոզեֆին դը Բոհարնեն՝^[28] Նապոլեոնի կինը։ Հեղափոխության ժամանակաշրջանում այլ տարածված ոճերը ներառում էին tunic զգեստներ և negligée à la patriot, որում արտացոլվում էին դրոշի կարմիր, սպիտակ և կապույտ գույները^[29]։

19-րդ դար խմբագրել

19-րդ դարում կանացի զգեստները սկսեցին դասակարգվել ըստ օրվա ժամերի և զգեստի նպատակի^[30]։ Բարձր իրան ունեցող զգեստները հայտնի էին մինչև 1830թվականը^[30]։

19-րդ դարի սկզբին Ռուսաստանում զգեստները ազդեցություն էին կրել կլասիցիզմից և պատրաստվում էին բարակ գործվածքներից՝ մի քիչ կիսաթափանցիկ^[31]։ Էլիզաբեթ Վիժե լը Բրոնը կրում էր այս տեսակի հագուստներ կարճ փեշով (հասնում էր ծնկներին) երբ նա 1785-1801 թվականներին ապրում էր Ռուսաստանում^[31] և շատ ռուս կանայք նմանակում էին նրա ոճը^[31]։ 1840-ական թվականներին ռուս կանայք դիմում էին եվրոպական նորաձևությանը^[32]։

Եվրոպացիների զգեստներն ունեին« ցերեկային» իրանակապ՝ բարձր պարանոցով և երկար թևերով, իսկ «երեկոյան» իրանակապ՝ ցածր պարանոցով (decollete) և շատ կարճ թևերով։ Ռուսաստանում մետաղական հուպսկիրտները հայտնի էին որպես «malakhovs»^[32]։ 1860-ականների շրջազգեստները մեծապես զարդարված էին^[33]։

Քնելիս Ամերիկայի արևմուտքում կանայք հագնում էին հատակի երկարության սպիտակ բամբակյա բարձր օձիքով զգեստներ^[34]։ Տարբեր բնիկ ամերիկացիներ, ինչպիսիք են նավահոն և մասկալերոնները, սկսել են հարմարեցնել իրենց զգեստների դիզայնը ամերիկաբնակ եվրոպացիների ոճին, որոնց հետ շփվել են^[35]։ Նավահո կանայք հետագայում ընդօրինակել են եվրոպական դիզայնը, դրան ավելացնելով գեղեցկության իրենց պատկերացումները, որի արդյունքում ստեղծվել է hózhó-ն^[36]։

Թղթից պատրաստված կարի շաբլոնները/կտրվածքները, որոնցով կանայք կարում էին իրենց զգեստները, մատչելի են դարձել 1860-ականներին, երբ Butterick հրատարակչությունը սկսել է թողարկելդրան^[37]։ Այս կտրվածքները դասակարգվում էին ըստ չափի, ինչը նորություն էր^[38]։

Վիկտորյական դարաշրջանի զգեստները ձիգ էին և զարդարված ծալքերով, ռյուշերով և ծալաբոլորքներով^[28]։

20-րդ դար խմբագրել

20-րդ դարասկզբին նորաձև էր Գիբսոնի աղջկա կերպարը^[39]։ Էդվարդյան դարաշրջանում կանանց զգեստների վերին մասը պարունակում էր "աղավնու սրտի" տեսք, որը գտնվում էր գոտկատեղին s-ի ուրվագծի տեսքով^[39]։ Կանայք իրենց զգեստները անվանում էին «waists» մի մասից կազմված կամ «shirtwaists» որը բաղկացած էր շրջազգեստից և բլուզից^[40]։ Զգեստների իրանակապն ունի boned երեսապատում^[40]։ Ոչ ֆորմալ առումով մեծահարուստ կանայք տանը թեյի զգեստներ էին հագնում^[41]։ Հագուստները պատրաստվում էին թանկարժեք կտորներից ու ժանյակներից^[41]։

Մինչ 1910 թվականը էդվարդացիների տեսքը փոխարինվեց խստագույն ուրվագծերով^[42]։ Ֆրանսիացի դիզայներ Պոլ Պուարեն, հսկայական ազդեցություն ունեցավ ժամանակակից տեսքի վրա^[42]։ Պուարեի կողմից մշակված դիզայնները հասանելի էին ինչպես բուտիքներում, այնպես էլ հանրախանութներում^[43]։ Ժամանակակից տարածված զգեստները կազմված էին մի մասից և ներառում էին կանացի ներքնազգեստներ, որոնք կարելի էր շերտավորել^[44]։ Միևնույն ժամանակ Միացյալ Նահանգներում, American Ladies Tailors' Association մշակեց զգեստ և անվանեց suffragette suit, ինչը հարմար էր կանանց աշխատելու համար և ներսից շարժվելու համար^[45][46]։ 1910-ականներին ևս մեկ նորամուծություն էր գործարանային արտադրության հագուստը^[47]։

Waistlines սկսում էր արտաքինից բարձր և 1915 թվականից՝ իրանից ցածր^[44]։ 1920 թվականին waistlines-ը մեջքի մակարդակի էր^[44]։ 1910-1920 թվականներին պարանոցը ցածր էր և զգեստները կարող էին ունենալ կարճ թևեր կամ լինի անթև^[48]։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին աշխատած կանայք նախընրում էին ավելի կարճ զգեստներ, որը ի վերջո դարձավ գերիշխող ոճ^[24]։ Բացի կարճ զգեստներից, waistlines ազատ էին, իսկ գերիշխող գույներն էին սևը, սպիտակը և մոխրագույնը^[49]։

1920 թվականին «նոր կին»-ը was a trend, that saw lighter fabrics and dresses that were easier to put on.^[50] Երիտասարդ կանայք նաև սահմանափակում էին այն trends, որոնք սկսեցին հետևել տարեց կանանց^[50]։ 1920-ականների զգեստները կարելի էր հագնել, կարճ և անմիջապես^[51]։ Օրվա ընթացքում ընդունելի էր հագնել անթև զգեստներ^[51]։ Ֆլապպեր զգեստները տարածված էին մինչև տասնամյակի վերջ^[52]։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ զգեստները բարակ էին և ավելի ռազմական^[28]։ Երկրորդ համաշխարհաային պատերազմից հետո Քրիստիան Դիորի կողմից առաջ բերված Նոր տեսքը շատ ազդեցիկ էր նորաձևության վրա և մոտ մեկ տասնամյակ զգեստների արտաքին տեսքը այդպիսին էր^[53]։

1970-ականներից ի վեր, ոչ մի հագուստի տեսակ կամ երկարություն չէր գերակշռում նորաձևության մեջ երկար ժամանակ, կարճ և ծնկի երկարության ոճերը հաճախ հայտնվում էին կողք կողքի նորաձևության ամսագրերում և կատալոգերում^[54]։

Արևմտյան մշակույթներում ձևական հագուստի կոդերի մեծ մասում կանանց համար համապատասխան ոճով հագուստը պարտադիր է։ Դրանք նաև տարածված են հատուկ առիթների ժամանակ, ինչպիսիք են՝ ավարտական երեկոները և հարսանիքները^[55]։ Նման առիթների համար բլուզի և շրջազգեստի հետ միասին, շարունակում է ստանդարտ հագուստը մնալ դե ֆակտո շատ աղջիկների և կանանց համար։

Հիմնական զգեստ խմբագրել

Հիմնական զգեստը սովորաբար մուգ գույնի զգեստ է հասարակ դիզայնով, որը կարող են հագնել նորաձև աքսեսուարների հետ տարբեր առիթների ժամանակ^[56]։ Տարբեր զարդերի տեսակներ, գոտիներ, շարֆեր և բաճկոններ կարող են հագնել հիմնական հագուստով^[57]։ Փոքրիկ սև զգեստը հիմնական զգեստի օրինակ է։

Բոդիքոն զգեստ խմբագրել

Բոդիքոն զգեստը խիտ գործվածքով զգեստ է, որը հաճախ պատրաստվում է ձգվող նյութից^[58]։ Անունը ծագել է «մարմնի վստահությունից»^[59] կամ սկզբնապես «գիտակցված մարմին», 1980-ականներին ճապոնացիները փոխել են «բադիկոնի»^[60]։

Ժամանակահատված խմբագրել

• 
  16-րդ դարի զգեստ
• 
  Կտորեղեն զգեստ, շուրջ 1656-1693
• 
  17-րդ դարի վերջին, բրդյա և մետաղական թելից
• 
  Ռուսական զգեստ, 1717
• 
  Կլոր զգեստ 1750-1800, բրդից և չիթից
• 
  Կլոր զգեստ 1770-1800, չիթից և բամբակից
• 
  Կլասիկ կայսերական զգեստ,մուսլին՝ քարդահով, շուրջ1805
• 
  Զգեստ և հանդերձանք, շուրջ 1855
• 
  19-րդ դարի վերջին
• 
  Մետաքսե թավշյա, ցենիլ և շիֆոն, որն ստեղծվել է Ժան-Ֆիլիպ Վորթի կողմից,1903
• 
  Ռայոն՝ սերմերի բշտիկներով, շուրջ 1925
• 
  Պարի զգեստ, 1939
• 
  Ցերեկային զգեստ, շուրջ 1940-ականներ
• 
  Լոլա Բիր Էբները« ցերեկային հագուստով», 1950
• 
  Կապույտ ատլասե կոկտեյլ զգեստ, 1959
• 
  Տպագիր զգեստ, շուրջ 1960
• 
  Ջերսի զգեստ, շուրջ 1970

Երկարություններ խմբագրել

• 
  Gown or Long Dress - կնոջ պաշտոնական հագուստ, որը սովորաբար ունի հատակի երկարության շրջազգեստ^[61]։
• 
  Maxi dresses (1970) - մաքսին այնպիսի տերմին է, որն օգտագործվում էր 1960-ականների վերջին^[62] կոճի երկարությամբ, սովորաբար ոչ ձևական զգեստների համար^[61]։
• 
  Midi dress - միդին օգտագործվում է ցանկացած զգեստի կամ փեշի վրա, որն ունի եզր, which hits at mid-calf – halfway between the knee and ankle.^[61]
• 
  Knee length- հեմլինը ավարտվում է ծնկի բարձրությամբ^[61]։
• 
  Mini dress (1960s) - շատ կարճ զգեստ, որն ավարտվում ծնկից վերև^[61][63]։
• 
  Micro dress (ճիշտ) մինի զգեստով, 2008։- Միկրո զգեստը, մինի զգեստի չափազանց կարճ տարբերակն է^[64]։

• Հարսանեկան զգեստ
• Փոքրիկ սև զգեստ
• Սարաֆան
• Արևելյան նորաձևության պատմությունը
• Չինական պոբլանա
• Տատիկի զգեստ
• Ջամպեր զգեստ
• Ներքնազգեստ
• Զգեստների ցուցակ
• Մանտուա
• Պարկազգեստ (նաև հայտնի է որպես robe à la française)
• Սքյուա զգեստ

Թվարկումներ խմբագրել

Աղբյուրներ խմբագրել

• Bigelow, Marybelle S. (1970). Fashion in History: Apparel in the Western World. Minneapolis, Minnesota: Burgess Publishing Company. ISBN 9780808702610.
• Brockmamn, Helen L.: The Theory of Fashion Design, Wiley, 1965.
• Darnell, Paula Jean (2000). From Victorian to Vamp:Women's Clothing 1900-1929. Reno, NV: Fabric Fancies. ISBN 9781887402156.
• Cunningham, Patricia A. (2003). Reforming Women's Fashion, 1850-1920: Politics, Health and Art. Kent, Ohio: The Kent State University Press. ISBN 0873387422.
• Delpierre, Madeleine (1997). Dress in France in the Eighteenth Century. Translated by Caroline Beamish. New Haven: Yale University. ISBN 9780300071283.
• Edwards, Lydia (2017). How to Read a Dress: A Guide to Changing Fashion from the 16th to the 20th Century. London: Bloomsbury Academic. ISBN 9781472533272.
• Havelin, Kate (2012). Buckskin Dresses and Pumpkin Breeches: Colonial Fashions from the 1580s to 1760s. Minneapolis: Twenty-First Century Books. ISBN 9780761358879.
• Krohn, Katherine (2012). Calico Dresses and Buffalo Robes: American West Fashions from the 1840s to the 1890s. Minneapolis: Twenty-First Century Bookos. ISBN 9780761380528.
• Newman, Paul B. (2001). Daily Life in the Middle Ages. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company, Inc. ISBN 9780786408979.
• Parezo, Nancy J.; Jones, Angelina R. (June 2009). «What's in a Name?: The 1940s-1950s 'Squaw Dress'». American Indian Quarterly. 33 (3): 373–404 – via EBSCOhost.
• Picken, Mary Brooks (1957). The Fashion Dictionary: Fabric, Sewing, and Dress as Expressed in the Language of Fashion. New York: Funk & Wagnalls Company.
• Pietsch, Johannes (September 2013). «On Different Types of Women's Dresses in France in the Louis XVI Period». Fashion Theory: The Journal of Dress, Body & Culture. 17 (4): 397–416. doi:10.2752/175174113X13673474643084 – via EBSCOhost.
• Pushkareva, Natalia (1997). Women in Russian History: From the Tenth to the Twentieth Century. Translated and edited by Eve Levin. Armonk, New York: M.E. Sharpe. ISBN 9780765632708.
• Richards, Marlee (2010). America in the 1910s. Minneapolis: Twenty-First Century Books. ISBN 9780822534372.
• Staples, Kathleen A.; Shaw, Madelyn (2013). Clothing Through American History: The British Colonial Era. Santa Barbara, California: Greenwood. ISBN 9780313084607.
• Stoykov, Lubomir (2016). Theoretical problems of fashion, Sofia: National Academy of Art. 978-954-9799-11-8
• Tozer, Jane, and Sarah Levitt: Fabric of Society: A Century of People and Their Clothes 1770–1870, Laura Ashley Ltd., 1983; 0-9508913-0-4