Երկրի մագնիսական դաշտ

Բացի սահուն պարբերական տատանումներից, Երկրի մագնիսական դաշտը երբեմն կարճ ժամանակում կտրուկ և զգալի չափով փոխվում է․ «մագնիսական փոթորիկ» կոչվող այս երևույթը կապված է Արեգակից իոնացված մասնիկների արտաժայթքման հետ։ Մագնիսական փոթորիկների մաքսիմումները կրկնվում են 11․5 տարին մեկ։ Այդ ժամանակամիջոցը համընկնում է արևաբծերի մաքսիմումների պարբերությանը։

Երկրի մագնիսական դաշտը տարածության յուրաքանչյուր կետում բնութագրվում է լարվածության ${\displaystyle {\vec {T}}}$ վեկտորով, որի մեծությունն ու ուղղությունը որոշվում են X, Y, Z բաղադրիչներով (հյուսիսային, արևելյան և ուղղաձիգ) կամ երկրի մագնիսականության երեք տարրերով՝ լարվածության հորիզոնական ${\displaystyle {\vec {H}}}$ բաղադրիչով, մագնիսական D խոտորումով (${\displaystyle {\vec {H}}}$ -ի կազմած անկյունը աշխարհագրական միջօրեականի հարթության հետ) և մագնիսական I հակումով (${\displaystyle {\vec {T}}}$ -ի կազմած անկյունը հորիզոնի հարթության հետ)։ Մերձհասարակածային մարզերում Երկրի մագնիսական դաշտի լրիվ լարվածության միջին արժեքը կազմում է 0,42 Է, դեպի բևեռներ այն մեծանում և հասսնում է 0,70 Է-ի։ Η, Z և D վարիացիաները չափող սարքերը կոչվում են մագնիսական վարիոմետրեր։ Մագնիսական վարիացիաների մեծությունը և ձևը կախված են դիտարկման տեղի լայնությունից, տարվա եղանակից և Արեգակի ակտիվությունից։ Մագնիսական վարիացիաների ուսումնասիրությունը նպաստում է Երկրի մագնիսականության և Երկրի ու Արեգակի ֆիզիկական կապերի բնույթի բացահայտմանը։

Երկրի մագնիսականության տարրերի տարածական բաշխումը քարտեզի վրա պատկերվում է իզոգծերի միջոցով։ Բաշխումը միջինից տարբեր է մագնիսական անոմալիաների շրջանում (տես անոմալիա), ուր մագնիսական դաշտի լարվածությունը զգալի մեծ է։

Տեղական կայուն անոմալիաները օգտագործվում են օգտակար հանածոների հանքավայրերի որոնման և հետախուզման համար (տես մագնիսահետաախուզություն)։ Պարզված է, որ մագնիսական դաշտի փոփոխությունները որոշակի ազդեցություն են թողնում օրգանական աշխարհի վրա (օրինակ, «մագնիսական փոթորիկների» ժամանակ գերակշռող են դառնում սիրտանոթայիև հիվանդությունները, վատանում է հիպերտոնիայով տառապողների վիճակը են)։ «Մագնիսական փոթորիկների» ժամանակ խանգարվում է ռադիոկապը և ընդվզում մագնիսական սլաքը, ուստի մագնիսական կանխատեսումներ են արվում ինքնաթիռներն ու նավերը ապակողմնորոշումից ապահովելու համար։

Երկրի մագնիսականության հետազոտումը հնարավորություն է տալիս կանխատեսել նաև ճառագայթման վիճակը մերձերկրյա տարածությունում տիեզերական թռիչքների ծրագրման ժամանակ։ Հնէամագնիսական հետազոտությունների հիման վրա կատարվում են շերտագրական համադրումներ, որոշվում երկրակեղհը կազմող բլոկների փոխադարձ տեղաշարժումների պարամետրերը։ Մագնիսաթելուրական զոնդումով պարզաբանվում է Երկրի ընդերքի վիճակը։

Երկրի մագնիսականության ուսումնասիրման հիմքում ընկած են մագնիսական չափումները, որոնք կատարվում են տարբեր եղանակներով ու սարքերով՝ կողմնացույցով, մագնիսական թեոդոլիտով ու կշեռքով, մագնիսաչափով, Երկրի արհեստական արբանյակով։