Kulow

Kulow namaka so něhdźe pjeć kilometrow južnje Wojerec při Halštrowje. Přez měšćanski teritorij běžitej nimo toho tež rěčce Čornica a Klóšterska woda, kotrejž so tule do Halštrowa wuliwatej. Kulowska wokolina je płona, wódnata a lěsata. W sewjerozapadźe města so Dubrjenske bahno namaka, jedne z najwjetšich přirodoškitnych pasmow Sakskeje.

Město wobsteji ze slědowacych měšćanskich dźělow:

Městno naspomni so w lěće 1248 k prěnjemu razej jako Witigenow w załoženskim wopismje klóštra Marijineje hwězdy. W lěće 1286 mjenuje so Kulow prěni króć jako město (Witigenhaw). Za załožerja městačka płaći we wopismje mjenowany Witego I. z Kamjenca, na čož pokazuje tež němske městne mjeno. Serbske mjeno pochadźa wot susodneje wjeski Kulowc, na kotrychž ležownosćach so město natwari.^[3]

W běhu woblěhowanja sěšćiměsta Kamjenca přez Husitow dnja 7. oktobra 1429 bu nješkitane nakrajne městačko, kaž jeho knjejstwo w Marijinej hwězdźe wurubjene, dokelž njemóžachu wukupny pjenjez zapłaćić. Do 18. lětstotka słušeše městačko zhromadnje z mnohimi mjeńšimi delanskimi sydlišćemi ke klóšterskemu wobsedźenstwu.

Po wobzamknjenjach Wienskeho kongresa přewza pruske kralestwo Delnju Łužicu, kaž tež sewjerne kónčiny Hornjeje Łužicy, tak zo słušeše Kulow z wokolinu mjez 1815 a 1945 k Pruskej.

Wot lěta 1908 měješe městačko dwórnišćo při starym běhu železniskeje čary Budyšin–Wojerecy. Po wotewrjenju noweje čary přez Hórnikecy bu wosobowy wobchad na starej w lěće 1968 zastajeny a čara 1973 zawrjena.

Kulowski wopon pokazuje knježnu Marju, kotraž dźerži Jězusa w ruce, a nasta z wopona Marijineje hwězdy.

W lěće 2011 běchu mjez cyłkownje 5.879 wobydlerjemi 3.397 katolskich (57,8 %), 467 ewangelskich (7,9 %) a 2.015 bjezkonfesionelnych abo přisłušacych druheje nabožinskeje zhromadnosće (34,3 %).^[4]

Po Mukowej statistice z lěta 1880 měješe Kulow tehdy 2.500 wobydlerjow, wot kotrychž běše połojca serbska a połojca němska.^[5] Arnošt Černik zwěsći 1956 serbski podźěl wobydlerstwa wot jenož hišće 32 %.^[6] Runje w přewažnje katolskich wjeskach na juhu Kulowa so hač do dźensnišeho serbsce rěči.

Město słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 54 (Budyšin 3) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).

Kulowski měšćanosta je wot lěta 2014 Markus Posch (CDU), kiž bu w meji 2021 znowa woleny.

W měsće namakatej so Krabatowa zakładna šula a wyša šula „Korla Awgust Kocor“. Na woběmaj so tež serbšćina wuwučuje. Najbliši gymnazij je we Wojerecach.

• Jurij Hawštyn Swětlik (1650–1729) – duchowny, sobuzałožer katolskeje serbskeje spisowneje rěče
• Maćij Wjacław Jakula (1655–1738) – sochar
• Jakub Xaver Ticin (1656–1693) – spisaćel prěnjeje hornjoserbskeje gramatiki
• Jakub Anton Kilian (1683–1759) – farar, spěchowar ludoweho kubłanja
• Jan Měrćin Nuk z Lichtenhofa (1720–1780) – biskop a spěchowar šulstwa
• Franc Jurij Lok (1751–1831) – katolski biskop
• Jan Michał Haška (1778–1854) – farar a nabožinski spisowaćel; rodźeny w Kulowje
• Pětr Šołtka (1945–2022) – sakski politikar (CDU) a zapósłanc w krajnym sejmje, měšćanosta Kulowa 1990–94
• Beno Budar (1946–2023) – spisowaćel
• Ulrich Pogoda (* 1954) – komponist klasiskeje hudźby

• Franc Schneider: Khrónika Kulowa, města a farskeje wosady. TCM, Budyšin 1878, 148 stron

1. ↑ Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2022; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
2. ↑ Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Kulow (němsce)
3. ↑ Jan Meschgang: Die Ortsnamen der Oberlausitz. LND, Budyšin 1973, str. 147.
4. ↑ Datowa banka Zensusa na zensus2011.de.
5. ↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 94. → wšě wjeski
6. ↑ Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 250. [3439 wobydlerjow, z nich 570 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 176 z pasiwnymi, 368 serbskich dźěći a młodostnych, 2325 bjez znajomosćow] → wšě wjeski

 Commons: Kulow – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

• Kulow w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)

Města a gmejny w Budyskim wokrjesu

Biskopicy |Bóšicy |Budestecy |Budyšin |Bukecy |Dobruša-Huska |Frankenthal |Großharthau |Großnaundorf |Halštrow |Halštrowska Hola |Haselbachtal |Hodźij |Hornja Hórka |Chrósćicy |Kamjenc |Kinspork |Kubšicy |Kulow |Kumwałd |Łaz |Łuty |Łužnica |Malešecy |Neukirch |Njebjelčicy |Njedźichow |Njeswačidło |Ohorn |Ottendorf-Okrilla |Pančicy-Kukow |Połčnica |Porchow |Radeberg |Radwor |Rakecy |Ralbicy-Róžant |Ramnow |Sćenjow |Sepicy |Smělna-Póckowy |Sprjewiny Doł |Swětła |Šěrachow-Korzym |Wachow |Warnoćicy |Wjazońca |Wjelećin |Wojerecy |Wołbramecy |Worklecy |Wóslink |Wóspork |Wulka Dubrawa |Wulke Rědorjecy |Załom |Zemicy-Tumicy
Zarjadniske zjednoćenstwa/zwjazki:
Biskopicy |Budestecy-Hornja Hórka |Großharthau |Kinspork |Njeswačidło |Połčnica |Při Klóšterskej wodźe