Idioma wají

L'idioma wají ye un idioma indoeuropéu, concretamente iránica falada pol pueblu wají en Afganistán, China, Paquistán, Taxiquistán, y en menor midida en Rusia polos emigrantes que viven ende.

Faláu en
Faláu enTaxiquistán, Afganistán, Paquistán y República Popular China
Númberu de falantes
FalantesTipuAñu
30 000
Datos
Familiallingües irániques orientales
Estáu de vulnerabilidá3 definitivamente en peligru
Sistema d'escrituraalfabetu árabe, alfabetu cirílicu y alfabetu llatín
Códigos
ISO 639-2ensin valor
ISO 639-3wbl
Cambiar los datos en Wikidata

Ortografía editar

El wají tradicionalmente nun s'escribía. Usóse dellos sistemes d'escritura; árabe, cirílicu y llatín pa escribir l'idioma.[1]Haqiqat Ali creó una ortografía en 1984.[2]

L'alfabetu wají creáu por Haqiqat Ali
LletraA aB bC cČ čČ̣ č̣D dḌ ḍΔ δE eƏ əF fG gƔ ɣƔ̌ ɣ̌H hI iJ jJ̣̌ ǰ̣K kL lM mN n
AFI[a][b][t͡s][t͡ʃ][ʈ͡ʂ][ɖ][d̪][ð][e][ə][f][g][ʁ][ɣ][h][i][d͡ʒ][ɖ͡ʐ][k][l][m][n]
LletraO oP pQ qR rS sŠ šṢ̌ ṣ̌T tṬ ṭΘ ϑU uV vW wX xX̌ x̌Y yZ zŽ žẒ̌ ẓ̌Ʒ ʒЫ ы
AFI[o][p][q][r][s][ʃ][ʂ][ʈ][t̪][θ][u][v][w][χ][x][j][z][ʒ][ʐ][d͡z][ɨ]

Testu de muestra d'una traducción de la Biblia publicada en 2001 amuésase de siguío.[3]

Padre nuesu (Lucas 11:2-4)
Wají n'alfabetu llatínWají n'alfabetu cirílicuCastellanu
2 Yiso yavər x̆atəy: «Sayišt i dəo carəv, x̆anəv: „Ey bzыrgwor Tat ki də osmonət cəy! Ti bəzыrg nung bər olam ыmыt! Ləcər dəwroni Ti podšoyi ɣ̆at-ət, zəmin-ət zəmon də hыkmi taw ыmыt!2 Йисо йавəр х̌атəй: «Сайишт ҙи дəо царəв, х̌анəв: „Ей бзыргв̌ор Тат ки дə осмонəт цəй! Ти бəзырг нунг бəр олам ымыт! Лəцəр дəв̌рони Ти подшойи г̌ат-əт, зəмин-əт зəмон дə ҳыкми тав̌ ымыт!2 El díxo-yos entós: «Cuando oren, digan: Padre, santificado sía'l to Nome, que venga'l to Reinu, fáigase la to voluntá, asina na Tierra como nel Cielu,
³ Spo rыsq-ət rыzi sakər nəsib car!³ Спо рысқ-əт рызи сакəр нəсиб цар!³ danos güei el nuesu pan d'acaldía,
4 Cə spo gənonən šəxs! Sak bə kuy, ki sakər šakiɣ̆, cə kərk! kыx̆ter baxṣ̌əṣ̌ carən. Cə bandi nafs-ət awasən, Cə waswasayi Iblisən saki niga δыr!“»4 Цə спо гəноəн шəхс! Сак бə куй, ки сакəр шакиг̌ цə кəрк! Кых̌тəр бахш̣əш̣ царəн. Цə банди нафс-əт ав̌асəн, Цə в̌асв̌асайи Иблисəн саки нига д̌ыр!“»4 perdona los nuesos pecaos, porque tamién nós perdonamos a aquellos que nos ofienden; y nun nos dexes cayer na tentación, y llíbranos del mal».

Vocabulariu editar

El léxicu wají presenta diferencies significatives coles demás llingües de Pamir. Equí amuésase la comparanza de Gawarjon de los dialeutos del sarikoli y del wají falaes en China.

Comparanza léxica de siete llingües iránicas[4]
AsturianuPersaTaxiquistanínSugníSarikoliPastúnWajíAvéstico
unujæk (یک)jak (‍як)jiwiwjaw (يو)jiaēva-
carneɡoʃt (گوشت)ɡoʃt (гушт)ɡoːxtɡɯxtɣwaxa, ɣwaʂa (غوښه)ɡoʂt?
fíupesær (پسر)triar (писар)putspɯtszoi (زوی)putrputra
fueuɒteʃ (اتش)otaʃ (оташ)joːtsjutsor (اور)rɯχninɡâtar
aguaɒb (اب)ob (об)xatsxatsobə (اوبه)jupkaiwyô, ap
aguadæst (دست)dast (даѕт)ðustðɯstlɑs (لاس)ðastzasta
pie (پا)po (по)poːðpeðpxa, pʂa (پښه)pɯðpad
dientedændɒn (دندان)dandon (дандон)ðinðʉnðanðunɣɑx, ɣɑʂ (غاښ)ðɯnðɯk?
güeyutʃæʃm (چشم)tʃaʃm (чашм)tsemtsemstərɡa (سترګه)tʂəʐmcashman
caballuæsb (اسب)asp (асп)voːrdʒvurdʒɑs (آس)jaʃaspa
nubeæbr (ابر)abr (абр)abrivarmurjadz (اوريځ)murmaēγa-
triguɡændom (گندم)ɡandum (гандум)ʒindamʒandamɣanam (غنم)ɣɯdim?
dellosbesjɒr (بسيار)bisjor (бисёр)bisjoːrpɯrɖer, pura (ډېر، پوره)təqipaoiri, paoirîsh, pouru
altubolænd (بلند)baland (баланд)bilandbɯlandlwaɻ (لوړ)bɯlandberezô, berezañt
lloñedur (دور)dur (дур)ðarðarləre (لرې)ðdirdûra, dûrât
bonuχub (خوب)χub (хуб)χubtʃardʒxə, ʂə (ښه)bafvohu
pequeñukutʃik (کوچک)χurd (хурд)dzuldzɯlləɡ, ləʐ (لږ)dzəqlai?
dicirɡoft (گفت)ɡuft (гуфт)lʉvdlevdwajəl (ويل)xənakaoj-, mrû-, sangh-
faerkærd (کرد)kard (кард)tʃiːdtʃeiɡkawəl (کول)tsərakkar-
verdid (ديد)did (дид)wiːntwandwinəm (وينم)wiŋɡdî-

Fonoloxía editar

Vocales editar

AnteriorCentralPosterior
Zarradaiɨu
Semicerradaeo
Entemediaə
Abiertaa

Consonantes editar

LlabialDentalAlveolarAlveolopalatarRetroflexuVelarUvularGlotal
Nasalmn
Plosivap bt̪ d̪ʈ ɖk ɡq
Africáut͡s d͡zt͡ʃ d͡ʒʈ͡ʂ ɖ͡ʐ
Fricativuf vθ ðs zʃ ʒʂ ʐx ɣχ ʁh
Aproximanteljw
Radicalr

Referencies editar

  1. Wakhi Roman alphabets on Gojal.net
  2. Ali, Haqiqat (1984). Wakhi Language 1.
  3. (2001) Luqo Inǰil (Gospel of Luke) (en Wakhi).: Title page, passages in Roman alphabet[1],passages in Cyrillic alphabet[2]
  4. Gawarjon (高尔锵/Gāo Ěrqiāng) (1985). Outline of the Tajik language (塔吉克语简志/Tǎjíkèyǔ Jiǎnzhì). Beijing: Nationalities Publishing House.

Enllaces esternos editar

Wikimedia Incubator